افول غول‏‌ها یا نارضایتی موقتی

نگاهی به دنیای رسانه‌های اجتماعی در سال میلادی‌ای که گذشت

محمدامین شکاری

مترجم و روزنامه‌نگار

دیگر مدت‌هاست دوره ماه‌عسل به پایان رسیده و آشفتگی وضعیت پلتفرم‌های اجتماعی جهانی اکنون به‌طور کامل در معرض نمایش عموم قرار گرفته است. این آشفتگی در هیچ‌کجا به‌اندازه پلتفرم توئیتر، آن هم در دوره انتقالی فعلی (ایلان ماسک) بارز نیست، اما جزئیات بیشتر در مورد این آشفتگی را بعداً بررسی می‌کنیم. اکنون بیایید دنیای رسانه‌های اجتماعی را در سال 2022 بررسی کنیم.

بازنمایی رسانه‌های اجتماعی و دنیای پیام‌رسان‌ها

در سال 2022، دنیای رسانه‌های اجتماعی شلوغ‌تر از سال‌های گذشته به‌نظر می‌رسد. پلتفرم‌های شرکت متا هنوز به‌لطف دسترسی جهانی آنها بر دیگر پلتفرم‌ها چیره هستند، اما تعدادی از شرکت‌های کوچک‌تر نیز برای شریک‌شدن در این بازار در حال مبارزه‌اند. در ادامه نگاهی به پلتفرم‌های محبوب، به‌ترتیب از بیشترین تا کمترین پایگاه کاربر فعال انداخته‌ایم. در همین حال، 10رسانه اجتماعی و پیام‌رسان برتر به انتخاب کاربران فعال ماهانه در فضای مجازی در دسترس عموم قرار داده شده است. یوتیوب تنها رقیب واقعی متا در سطح دسترسی و در مقیاس این شرکت است. مرکز محتوای ویدئویی آلفابت، مالک یوتیوب با ویژگی‌ها و خصوصیت‌های اجتماعی در حال حاضر بیش از دو میلیارد کاربر فعال ماهانه دارد. آغوشِ‌باز یوتیوب در بحث اقتصادی سازندگان ویدئو و با معرفی دسته‌بندی‌ها در این رسانه، موجب شده تا این پلتفرم بیش‌ازپیش به قلمرو رسانه‌های اجتماعی خالص سوق داده شود. همان‌طور که در تصویر بالا مشاهده می‌کنید، چین برای خودش یک اکوسیستم دارد که شامل پلتفرم‌های بزرگ اجتماعی و پیام‌رسانی است که بزرگ‌ترین آنها نیز وی‌چت است. در این فهرست تنها پلتفرمی که بین 20پلتفرم برتر قرار دارد و کمپانی‌اش در ایالات‌متحده یا چین مستقر نیست، برنامه پیام‌رسان تلگرام است. این شرکت که هم‌اکنون در دوبی مستقر است، پس از آن ایجاد شد که بنیان‌گذاران شبکه‌اجتماعی روسی وی‌کی (VK)، پس از مقاومت در برابر فشار دولت روسیه برای انتشار داده‌های کاربران این شبکه‌اجتماعی در اوکراین، روسیه را ترک کردند. امروزه، تعدادی پلتفرم کوچک‌تر و خاص نیز وجود دارد. برای مثال پلتفرم‌های «پارلر» (Parler) و «تروث‌سوشال» (Truth Social) مختص کاربرانی است که می‌خواهند محدودیت‌های کمتری روی محتوایی که پست می‌کنند، وجود داشته باشد، یا پلتفرم «بی‌ریل» (BeReal) قصد دارد با ترغیب کاربران به ارسال یک‌عکس به‌صورت تصادفی در هر روز، لحظات ماندگاری را برای آنها خلق کند. در ادامه تعدادی از این پلتفرم‌ها را به‌صورت عمیق‌تر بررسی می‌کنیم.

مشکل بزرگ در متاورس نابالغ

داشتن یک مدیرعامل تشریفاتی، یک شمشیر دولبه است. وقتی همه‌چیز خوب پیش می‌رود، بازار حول رهبر موفق می‌چرخد. برای مثال، مارک زاکربرگ در سال2010 به‌عنوان شخصیت برتر سال از سوی تایم انتخاب شد یا حتی در سال2016، «گلاسدور» بنیان‌گذار فیس‌بوک را تحسین‌برانگیزترین مدیرعامل حوزه‌فناوری نامید. از طرف دیگر، وقتی وضع کاملا عوض می‌شود، تغییر به‌سرعت ایجاد می‌شود. پس از یکسری جنجال، زاکربرگ با تغییرنام کل‌شرکت خود به متا و تمرکز آن بر ایده در حال رشد متاورس، قمار چند میلیارد دلاری انجام داد. گفته می‌شود پلتفرم «نیوهورایزنز» (New Horizons) متا حدود ۲۰۰هزار کاربر فعال دارد که برای شرکتی که همچنان با سرویس‌های دیگر خود به بخش قابل‌توجهی از ویژگی‌های مثبت بشری می‌پردازد، رقم بسیار ناچیزی است. بخشی از موفقیت کوتاه‌مدت شرکت متا به این بستگی دارد که هدست‌های مربوط به واقعیت مجازی این شرکت به یک هدیه محبوب و داغ در فصل تعطیلات تبدیل شوند. ارزان‌ترین هدست متا 400دلار است که ممکن است در شرایط اقتصادی امروز فروش‌اش با مشکل همراه باشد. البته هنوز زود است که بدانیم آیا قمار زاکربرگ نتیجه خواهد داد یا نه. مثل همیشه، وقتی یک‌بخش تجاری شروع به‌کار کرد و سودآور شد، همه مسائل به‌ناگاه بخشیده خواهند شد.

میکروبلاگینگ با انتظارات کلان

توئیتر تاریخچه پیچیده‌ای دارد. این شرکت در سایه رشد عظیم و بیش‌ازحد فیس‌بوک، راه‌اندازی و با انتظاراتی روبه‌رو شد که برآورده‌کردن آن دشوار بود. اگرچه توئیتر مخاطبان درگیر و پرنفوذی دارد، اما این شرکت از مخاطبان خود در سطح پلتفرم‌های متا موفق به کسب درآمد نشده است. معرفی «توئیتر بلو» در سال 2021 در مقیاسی که شرکت امیدوار بود در میان کاربران رواج پیدا کند، ظاهر نشد و «فلیتس» (Fleets) (قابلیتی بسیار شبیه به استوری در اینستاگرام که به کاربران اجازه می‌داد محتواهایی را به‌صورت موقت با مدت‌زمان ۲۴ساعته پست کنند) نیز اساسا به‌عنوان یک تجربه شکست‌خورده در توئیتر حذف شد.
علاوه بر این، توئیتر تاحدی به‌دلیل جایگاه مرکزی‌اش در گفتمان سیاسی، برای بحث‌های انتقادی و بحث‌های پیرامون آزادی‌بیان جذاب است؛ این مسائل مستقیما با فروش اخیر این شرکت به ایلان‌ماسک مرتبط است. در زمان نگارش این مقاله، توئیتر خود را در میان یک دگرگون‌سازی داخلی دردناک که مردم آن را نظاره‌گر هستند، می‌بیند. اگر گزارش‌های خروج استعدادها و دلارهای تبلیغاتی مربوط به این شرکت را باور کنیم، آینده یکی از تاثیرگذارترین پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی جهان، ممکن است در معرض خطر باشد.

تیک‌تاک

رسانه‌های اجتماعی همیشه تحت سلطه فیس‌بوک و برنامه‌های مرتبط با آن بوده‌اند. وقتی یک رقیب جدید آمد، فیس‌بوک یا آن را مال خود کرد (اینستاگرام، واتس‌آپ) یا ویژگی‌های آن را به‌دست آورد (اسنپ‌چت). تیک‌تاک اولین مبارزی است که شتاب و رشد خود را حفظ کرده است، حتی اگر اینستاگرام ویژگی‌های بسیار مشابهی نسبت به آن ارائه دهد. تیک‌تاک همچنین یک مورد کمیاب از راهیابی یک محصول فناوری چینی به بازارهای غربی است. با این حال، برتری تیک‌تاک بدون بحث و مناقشه نبوده است. سوءظن در مورد دسترسی چینی‌ها به داده‌های کاربران، هم در ایالات‌متحده، هم در سایر بازارهای بزرگ سراسر جهان، یک مسئله قابل‌توجه بوده، به‌طوری‌که از سال2020 به این طرف، پلتفرم تیک‌تاک در هند ممنوع شده است. با وجود این مخالفت‌ها، تیک‌تاک همچنان محبوبیت زیادی دارد. این پلتفرم با ویدئوهای کوتاه، نرم‌افزاری با بیشترین دانلود روی زمین، همچنین محبوب جمعیت زیاد نسل «زد» است.

ما باید نظارت کنیم

در سال‌های اخیر، شبکه‌های اجتماعی محله‌محور نیز شکل گرفته و مورد‌توجه قرار گرفته‌اند. شبکه‌اجتماعی «نکستدور» (NextDoor) از نامه‌های فیزیکی ارسال‌شده به آدرس‌های نزدیک‌به‌هم برای افزایش رشد خود استفاده می‌کند. شبکه‌اجتماعی «نیبورز» (Neighbors) نیز مثلا محبوبیت دوربین‌های زنگ‌ خانه‌ها را از بین برده است. درحالی‌که در این شبکه‌ها؛ اعضا در مورد موضوعات خوشایندتری مانند گربه‌های گم‌شده یا محل پیدا کردن یک لوله‌کش خوب، پست و مطلبی را ارسال می‌کنند، برنامه‌هایی با موضوع جرم و جنایت نیز رایج شده است. برنامه‌هایی مانند «نیبورز» و «شهروند» (Citizen) تمرکز واضح‌تری بر مسئله جرم و جنایت و بحث‌های ایمنی دارند. درحالی‌که رشد این برنامه‌ها نشان‌دهنده علاقه آشکار به پیشگیری از وقوع جرم است، منتقدان خاطرنشان می‌کنند که وجود تجهیزات نظارت‌شخصی و انجمن‌هایی که صرفا حول‌ محور امنیت‌عمومی ساخته شده‌اند، فرهنگ سوءظن را در این جوامع ترویج می‌کنند. این نوع شبکه‌های‌اجتماعی هنوز خیلی جدید هستند، بنابراین باید دید آیا آنها در جوامع خاص باقی می‌مانند یا به چیزی بزرگ‌تر و در سطح جهانی تبدیل می‌شوند.

هرج‌ومرج و فرصت

«سون تزو» نقل‌قول معروفی داشت که می‌گفت: «در میانه هرج‌ومرج، فرصت نیز وجود دارد.» این خطر و فرصت در دنیای رسانه‌های‌اجتماعی امروز وجود دارد. بزرگ‌ترین پلتفرم‌ها با شبکه‌های عظیم و هزینه‌های بالای سوئیچینگ‌شان (به‌عنوان نمونه شخصی‌سازی و کتابخانه پست‌های موجود) گودال‌هایی را ایجاد کرده‌اند که زندگی را برای برندهای جدیدی که به‌دنبال جانشینی پلتفرم‌های شناخته‌شده هستند، سخت می‌کند. از سوی دیگر، مناقشه‌ها در پلتفرم‌هایی مانند توئیتر و فیس‌بوک ممکن است باعث شود برخی کاربران گزینه‌های جدیدی را در نظر بگیرند. حال سوال چند میلیارد دلاری این است که نارضایتی از پلتفرم‌های بزرگ، موقتی است یا شبکه‌های نوظهوری مانند «ماستودون» (Mastodon) یا «بی‌ریل» به جمعیت نگران‌کننده و پرشماری خواهند رسید و به پلتفرم جدید کاربران‌آنلاین تبدیل خواهند شد. زمان، این مسئله را نشان می‌دهد.