چه شد به اسنپ‌بک رسیدیم؟
داستان اسنپ‌بک، داستان یک شکست است؛ داستان توافقی که می‌توانست الگویی برای توافق جهانی باشد و نشان دهد که هنوز میز مذاکرات آخرین راه برای جلوگیری از اختلافات است.
داستان اسنپ‌بک، داستان یک شکست است؛ داستان توافقی که می‌توانست الگویی برای توافق جهانی باشد و نشان دهد که هنوز میز مذاکرات آخرین راه برای جلوگیری از اختلافات است.
قصه ما از زمانی آغاز گردید که به‌دلیل تحریم‌ها برخی رادیوداروها از ایران دریغ گردید و دولتمردان تصمیم گرفتند که خودشان آن را تولید نمایند. اقدامات مخفیانه‌ای صورت پذیرفت. راکتور دست‌دومی از پاکستان خریداری و غنی‌سازی شروع گردید. در سال ۲۰۰۲ با خیانت منافقین، موضوع برملا گردید و آژانس بین‌المللی اتمی با یافتن علائم غنی‌سازی اورانیوم در سطح بالا (به‌دلیل آلودگی راکتور پاکستانی) موضوع را به یک بحران تبدیل کرد. تا سال ۲۰۱۳ علاوه بر چندین دور مذاکرات مختلف با کشورهای اروپایی، تحریم‌ها آغاز و در سال ۲۰۰۶ به تحریم‌های شورای امنیت ارتقاء یافت.
مذاکرات برجام بزرگترین رویداد دیپلماسی در کشورمان و حتی جهان بود که در آن، ایران در مقابل ۶ کشور بزرگ قرار گرفت و دو سال و نیم طول کشید تا توافقی شکل بگیرد که براساس آن، کشورمان از ۶ قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل بیرون آمد و روابط خارجی شکلی عادی یافت. پس از آن، اتفاقاتی رقم خورد که موضوع بحث ماست:
۱- با امضای برجام، شرکت‌های مختلف به سوی ایران هجوم آوردند به امید آنکه پروژه‌هایشان را عملی کنند، غافل از آنکه ساختار اقتصادی و تجاری ایران توانمندی و آمادگی آن را ندارد و به سرعت همه سرخورده شدند.
۲- همزمان با مذاکرات و بعد از آن، دو جبهه تندرو در داخل و خارج از ایران، شروع به سمپاشی علیه این توافق نمودند. در داخل گروه‌های رادیکال به اصطلاح ضد غرب و در خارج صهیونیست‌ها که از ابتدا به شدت علیه برجام تبلیغ می‌کردند. این دو مانند دو لبه قیچی سعی کردند دستاوردهایی که به سختی به‌دست آمده بود، را از بین برده و یا کم جلوه دهند.
۳- در همین زمان شرکت‌ها و دولت آمریکا که متوجه شده بودند اجازه فعالیت پیدا نخواهند کرد و این دیگ قرار نیست برای آنها به جوش آید، پیمان‌شکنی را شروع کرده و زمان زیادی نبرد که نشانه‌های عقب‌نشینی از دستاوردهای برجام پدیدار گشت.
۴- با روی کار آمدن دولت ترامپ، همه خوش‌بینی‌ها درباره آینده به فنا رفت و در سال ۲۰۱۸ آمریکا رسماً از برجام خارج گردید و روند سقوط این توافق شروع شد.
۵- اروپایی‌ها که اعتبار خودشان را در ادامه برجام می‌دیدند تلاش مذبوحانه‌ای را برای ادامه آن، به‌کار بستند اما چون مانند همیشه بدون حضور آمریکا نمی‌توانند کاری از پیش ببرند با ارائه طرح‌هایی همچون «INSTEX» (ابزار حمایت از تبادلات تجاری) نشان دادند که دیگر امکانی برای ادامه حیات برجام وجود ندارد.
۶- جمهوری اسلامی ایران نیز که دل به اختلاف آمریکا و اروپا بسته بود، وقتی مشاهده کرد که دستاوردی از این مقوله نخواهد برد و همه چیز، یک بازی برای نگهداری ایران از فعالیت بیشتر هسته‌ای است و قرار نیست تحریم‌ها از بین برود، سطح غنی‌سازی را افزایش داد. در اینجا بود که تبلیغات صهیونیست‌ها مبنی بر تلاش ایران برای اتمی شدن و ساخت بمب اتم، از سوی غرب پذیرش بیشتری پیدا کرد.
همزمان با این مسائل، مذاکرات همچنان ادامه داشت و در اواخر دولت روحانی و وقتی که احتمال می‌رفت ایران و غرب به توافقی برای بازگشت به برجام برسند، جناح تندرو داخلی با لجاجت و با اطمینان به اینکه می‌تواند دولت سیزدهم را تشکیل دهد، از ایجاد تفاهم جدید ممانعت نمود و تلاش کرد این افتخار را به نام خود ثبت کند اما همانطور که قبلاً گفته بودند برجام دیگر جانی برای بازی‌های تازه نداشت و موضوع به دولت چهاردهم رسید.
با نزدیک شدن به پایان دوران اجرای برجام، اروپایی‌ها با هماهنگی با دولت ترامپ، برگه‌ای را رو کردند که قبلاً با مهارت، در یکی از ضمائم برجام گنجانده بودند؛ موضوعی که بارها در داخل ایران بر سر آن دعوا شده بود و جناح تندرو بر سر ظریف و هیئت همراهش کوبانده بودند؛ مکانیسم ماشه؟!
براساس این مکانیسم همه تحریم‌ها بدون مانع یعنی وتوی قدرت‌های بزرگ، علیه ایران باز می‌گشت و بهانه آن نیز عدم اجرای برجام بود؛ توافقی که آمریکا با خروج از آن عملاً بی‌خاصیت نموده و امتیازی را به ایران نداده بود. آنها می‌خواستند ایران غنی‌سازی را کنار بگذارد بدون آنکه در قبال آن، امتیازی دریافت کند.
درخواست سه کشور انگلیس، فرانسه و آلمان برای شروع اسنپ‌بک در 6 شهریور 1404، اگرچه برای ایران خطراتی همچون بازگشت تحریم‌های سخت، افزایش احتمال حمله اسرائیل و آمریکا با بهانه هسته‌ای، به هم ریختن اقتصاد داخل و... به همراه دارد اما برای اروپایی‌ها هم این پیامد را خواهد داشت که توافقی بزرگ مانند برجام را از دست داده و عملاً دیگر به عنوان یک بازیگر و میانجی نخواهند بود و ممکن است ایران رابه خروج از NPT و اتمی شدن هل بدهند.
