پوزش و همدلـی
روزنامه هممیهن ، منتشر کننده آخرین و بروزترین اخبار داخلی و خارجی.
ضجههای مادری برای نجات دختر بیمارش حتی زنان محجبه را به‌همراهی واداشت
بارها در شبکه‌‌های اجتماعی شاهد انتشار تصاویری بوده‌ایم که دختران جوان یا زنان را با زور و کتک سوار بر ون گشت ارشاد می‌‌کنند و می‌‌برند. این اواخر نیز دو مامور ارشاد در بوستان پردیسان تنها به تذکر شفاهی بسنده نکردند، آتش‌به‌اختیار عمل و شلیک کرده و همسر خانمی که مورد ارشاد قرار گرفته بود را زخمی کردند. هنوز در اذهان این اتفاق و رفتار زننده زنده بود که ویدیویی در شبکه‌‌های اجتماعی منتشر شد که نشان می‌‌داد ماموران گشت ارشاد دختری را سوار ون کرده‌‌اند و مادرش در‌حالی‌که فریاد می‌‌زند و گریه میکند، «دخترم را نبرید، دخترم مریضه» قصد دارد جلوی حرکت ون را بگیرد، اما ون حرکت میکند و حتی ابایی از زیرگرفتن این مادر ندارد. این برخورد گشت ارشاد با مادری که با فریاد و ضجه‌‌زدن در تلاش است دختر بیمار خود را از گشت ارشاد نجات دهد، آن‌قدر دردناک و غم‌‌انگیز است که موجب شد صدای اعتراض بسیاری از افراد جامعه به‌خصوص افراد محجبه که تاکنون واکنشی به این موضوع به‌صورت صریح نداشتند، بلند شود. طیبه سیاوشی، نماینده مجلس دهم و از فعالان حوزه زنان در این‌‌باره، به «هممیهن» گفت: «رفتارهای خشونتآمیز قطعا موجب حرکات متقابلی خواهد شد. اما برای من سوال است که چگونه افرادی که ضجه و التماس این مادر را می‌‌دیدند، به او کمک نکردند؟! با‌این‌حال، انتشار این ویدیوی دردناک موجب شد آقایان نیز واکنش نشان دهند و این میتواند آغازی برای مقابله با این رفتارهای نادرست باشد.»
واکنش‌‌ها به اتفاق رخ‌داده
انتشار ویدیویی از التماس یک مادر به ون گشت ارشاد، با اعتراض شدید مردم در فضاهای مجازی مواجه و موجب شد هشتگ‌های «محجبه و مخالف اجبار حجابم» و «محجبه و مخالف گشت ارشادم» ترند شوند. به‌طوری‌که گفته میشود در کمتر از یک روز، فقط در شبکه اجتماعی اینستاگرام، 20هزار زن محجبه ایرانی در استوری‌‌های اینستاگرام‌‌شان با انتشار تصویری از خودشان به این رفتار اعتراض کردند. دامنه اعتراضات تنها به مردم عادی منتهی نشد؛ تعدادی از چهره‌‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی و هنری نیز نسبت به این رفتار واکنش نشان دادند و حتی تعدادی از این شخصیت‌‌ها، آن را خشونتآمیز دانستند. در کنار این واکنش‌‌ها از سوی مردم، مرکز اطلاع‌‌رسانی پلیس پایتخت نیز توضیحاتی را ارائه کرد. در اطلاعیه پلیس پایتخت آمده است: «در پی اطلاع از برخورد خارج از ضوابط یکی از گشت‌‌های پلیس با یکی از شهروندان، موضوع به‌سرعت مورد رسیدگی قرار گرفت و با سرتیم این واحد انتظامی به‌دلیل سوءمدیریت برخورد انضباطی شد.»
برخورد با بدحجاب از دیرباز
گشت‌‌های خیابانی و مبارزه با بدحجابی، قدمتی به‌اندازه سن دوران پس از انقلاب دارد. در 10تیر سال1359 محمد محمدی ری‌شهری، رئیس وقت دادگاه انقلاب، در بخشنامه‌‌ای نوشت: «از ورود آن دسته از پرسنل زن که پوشش اسلامی ندارند، به اماکن نظامی و سرویس‌‌های رفت‌و‌آمد جلوگیری به‌عمل آید.» بعد از این بخشنامه، هر وزارت‌خانه و نهادی که می‌‌توانست طی بخشنامه‌‌های متنوع، نسبت به زنانی که حجاب نداشتند، تکالیف را وضع کرد. در همان ایام گشت‌‌های «جندالله» و نیروهای ویژه مبارزه با منکرات در سطح شهر حضور داشتند، اما تعدادی از نیروهای خودسر نیز برخوردهای قهری با بدحجاب‌ها انجام می‌دادند. این رویه در دولت سازندگی به شیوه‌‌های متعدد عملیاتی می‌‌شد تا اینکه دولت اصلاحات کمی به زنان آزادی بیشتری در چارچوب نظام و شرع داد. اما شیوه جدیدی با روی کار آمدن دولت محمود احمدی‌نژاد در سال1384 با ابلاغ طرح «حجاب و عفاف» از سوی رئیسجمهور آغاز شد. ون‌‌های سبزرنگ گشت ارشاد در تابستان1385 در قالب طرح ارتقای امنیت اجتماعی متولد شدند و در کمتر از یک‌سال برخوردهای قهری آغاز شد. طرح مذکور در سال1389 با عنوان طرح امنیت اخلاقی، روی دیگری از خود نشان داد.
اعتراضات مردمی نشانه بلوغ فکری
محمدرضا جلاییپور، جامعه‌شناس، در واکنش به رفتار جمعی از زنان محجبه به برخورد اخیر گشت ارشاد، در صفحه شخصی خود تحلیلی را ارائه کرده و نوشته است: «اعتراض جمعی زنان محجبه اهمیت دارد زیرا در جامعه ایران شاهد دوقطبیِ «باحجابِ حامیِ اجبار حجاب» و «بی‌‌حجابِ مخالفِ اجبار حجاب» نیستیم و حتی بخش بزرگ و روزافزونی از زنان محجبه هم مخالف گشت ارشاد و اجبار حجاب‌‌اند. این موضوع، نشانه بلوغی مبارک در جامعه ایران است. اگر کسری چند هزار نفره از این تعداد زن محجبه که امروز در نوعی تجمع آنلاین برای اعتراض به اجبار حجاب و گشت ارشاد با نام و عکس‌‌شان شرکت کرده‌‌اند و مردانی که امروز به گشت ارشاد و اجبار حجاب معترضند، در ۱۷اسفند۱۳۵۷ در اجتماع مسالمت‌‌آمیزِ ضداجبار حجاب در کنار زنان غیرمحجبه شرکت می‌‌کردند، چه‌بسا از ابتدا حجاب اجباری نمی‌‌شد یا لااقل به این میزان تحمیل نمی‌‌شد؛ از نظر بخش بزرگ و روزافزونی از شهروندان مذهبی ایران، اجبار حجاب و انواع تبعیض مذهبی، هم به ضرر کشور و ناقض حقوق شهروندان است و هم مایه بدنامیِ مسلمانی.»
رفتارهایی که نتیجه منفی دارد
امان قرایی‌مقدم، جامعه‌شناس، نیز همانند جلاییپور، رفتار گشت ارشاد را نقد جدی میکند. او به «هممیهن» گفت: «بدون‌شک این رفتار نتایج منفی در جامعه خواهد داشت. امروز لایه زیرزمینی اگرچه در ظاهر در مقابل رفتارهای گشت ارشاد ممانعتی ندارند اما در باطن هر روز بر میزان نارضایتی مردم افزوده میشود و روزی که به‌هر‌دلیل، حکومت به مردم و این لایه نیاز داشته باشد، این بار مردم، حکومت را تنها می‌‌گذارند. این رفتار نتیجه منفی بر جامعه و آینده سیاسی کشور دارد.» از دید این جامعه‌شناس، «جنگ‌‌های داخلی در آمریکا نتیجه تضاد در ارزش‌ها، باورها و شکاف میان ارزش‌‌هاست که بسیار خطرناک است. نحوه رفتار گشت ارشاد نتیجه سیاسی خوبی نخواهد داشت و فاصله میان حکومت و مردم را افزایش می‌‌دهد و این موضوع، به زیان جامعه است.» در این خصوص، طیبه سیاوشی، نماینده سابق مجلس نیز با بیان اینکه «برخی حجاب را پایه نظام می‌‌دانند که اگر فرو بریزد، همه چیز را با خود خواهد برد»، میگوید: «پایه نظام این نیست؛ پایه نظام همان شعاری است که در ابتدای انقلاب دادیم؛ «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی» که قرار بود با عدالت همراه باشد. امروز زنی که نیاز اقتصادی دارد و برای تردد از وسایل عمومی استفاد میکند، نباید به‌خاطر نوع پوشش دچار خشونت شود. این رفتار اصلا با عدالت سازگار نیست.» به بیان ساده‌‌تر، می‌‌توان به اظهارات جلاییپور نیز استناد کرد که نوشت: «در شرایطی که دستگاههای تبلیغات دولتی در ایران از یک‌سو و رسانه‌‌های برانداز از سوی دیگر بر آتش نفرت و دوقطبی‌‌سازی‌‌های خشونت‌‌پرور می‌‌دمند، چنین حرکت‌‌های مسالمت‌‌آمیز و مدنی، افزاینده هم‌دلی و هم‌بستگی در برابر نقض حقوق و آزادی‌‌های اساسی شهروندان در جامعه متکثر و رنگارنگ ایران است.» اظهاراتی که قرایی مقدم در جایگاه یک جامعه‌شناس شناخته‌شده نیز آن را تایید میکند. او میگوید: «تضادهای کنونی در جامعه کنونی به‌بهانه حجاب خطرات زیادی دارد و میتواند آثار و تبعات اجتماعی زیادی داشته باشد. این رفتارها همواره نتیجه عکس داده و تنها میزان تقابل مردم با نهادهای حکومتی را افزایش می‌‌دهد.»
این رفتارها مغایر سخنان رئیسجمهور است
در چند سال اخیر، آمار خشونت در میان مردم افزایش یافته است که یکی از علل اصلی آن، تورم و کاهش قدرت خرید مردم است. اما این روزها شاهد افزایش خشونت در سطح اجتماع هستیم. امربهمعروف و نهیازمنکر از دید اسلام باید با صلح و آرامش انجام شود، اما در‌حال‌حاضر در حوزه حجاب این‌گونه برخورد نمی‌شود. حتی آمران آن سعی می‌‌کنند با خشونت تمام، این موضوع را اعلام کنند. مصداق عینی نیز همان دختر چادری است که در اتوبوس تلاش می‌کرد به‌اصطلاح امربهمعروف کند. طیبه سیاوشی در این‌‌باره گفت: «ابلاغ مصوبه دولت برای امربهمعروف و نهیازمنکر با این شیوه، حجاب را در جامعه توسعه نمی‌‌دهد. بارها دیده‌‌ام زنانی که حتی حجاب معقول دارند نیز دستگیر می‌‌شوند. شنیده‌‌ام رئیسجمهور در جلسه هیات دولت گفته است برخوردها نباید شخصی و سلیقه‌‌ای باشد اما این برخوردها از دید من، سلیقه‌‌ای و شخصی است. من محجبه‌‌ام و این انتخاب من است و ترجیح می‌‌دهم محجبه باشم اما این رفتار را به‌هیچ‌وجه در مقابل افرادی که حجاب مناسبی ندارند، نمی‌‌پسندم زیرا این رفتار موجب انزجار مردم خواهد شد؛ در واقع جامعه را به‌خشونت می‌‌کشاند و میان مردم تقابل ایجاد میکند. از همه بدتر اینکه بزرگ‌ترین مشکل مردم در‌حال‌حاضر، مشکلات اقتصادی است. نمی‌‌دانم این رفتار و تمرکز بر مساله حجاب، آن‌هم در شرایط کنونی، تعمدی است یا خیر! باید دیگران قضاوت کنند.»
موضع قوه قضائیه
واکنش‌های اجتماعی به اقدامات گشت ارشاد در حالی ادامه دارد که دستگاه قضایی بر برخورد قانونی در این زمینه تاکید میکند. سخنگوی قوه قضائیه در نشست خبری این هفته خود درباره مساله عفاف و حجاب گفت: مطالبه مردم مسلمان در نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران، رعایت حجاب است و این موضوع پشتوانه دارد؛ مقررات موضوعه و مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی. مسعود ستایشی ادامه داد: حجاب در حوزه فرهنگ مصوبات متقن دارد و در جامعه ما هیچ فردی موافق بی‌عفتی و بی‌حجابی نیست. افرادی در داخل و خارج از کشور به‌صورت هدفمند به‌دنبال ترویج بی‌بندوباری هستند و اولین نکته این است که باید این افراد شناسایی شوند. باید به مقررات قانونی و موازین شرعی تمسک جوییم زیرا بهترین راه،تحقق عدالت است. در مسأله عفاف و حجاب، مطابق مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی دستگاههای بسیاری مسئول هستند که باید پاسخگو باشند و بخشی هم مربوط به قوه قضاییه است که سعی دارد اقدامات مقتضی و لازم را انجام دهد. باید مطابق برنامه متقن و دقیق عمل کنیم. وی خاطرنشان کرد: امروز دشمنان قسم‌خورده نظام جمهوری اسلامی به‌دنبال ترویج ابتذال، بی‌عفتی و بی‌حجابی هستند و عقل حکم میکند با تنویر افکار عمومی استقرار حجاب را به احسن وجه عملیاتی کنیم. چنانچه کسی ترک فعل در وظایف خود داشته باشد و در دادگاه احراز شود که وی مرتکب ترک فعل شده است مطابق قانون برخورد میشود. ستایشی همچنین در پاسخ به سوالی درباره اظهارات معاون دادستان مشهد مبنی بر برخورد با بدحجابی گفت: مواضع کلی در قوه قضائیه از ناحیه ریاست قوه قضائیه بیان میشود و بر اساس اجازه رئیس قوه قضائیه، سخنگوی این دستگاه هم در بیان مواضع کلی میتواند ورود داشته باشد. ما اعتقاد داریم اگر نقصی در حجاب است باید با فرهنگ‌سازی و آموزش برطرف شود و در مورد حجاب باید اندیشمندانه و بدون عجله و شتاب عمل کرد.
