مدافع حاکمیت ملی
مصدق یکی از نامدارترین شخصیتهای سیاسی تاریخ معاصر ایران است. او قهرمان ملی کردن صنعت نفت شمرده میشود و از نگاه بسیاری قهرمانی ملی و آزادیخواه است که برای دهههای متمادی الهامبخش نیروهای سیاسی و تاریخنگاری معاصر ایران بوده است. او بهعنوان رهبری ضداستعمار که در عین حال آزادیخواه و مدافع حقوق مردم بود و مقابل تلاش شاه برای استبداد و دخالت در امور دولت و مجلس ایستادگی کرد، شناخته میشود و قول معروفی از او وجود دارد که تلاش میکند شاه سلطنت کند نه حکومت. مهمترین تلاش مصدق برای ملی کردن صنعت نفت در جهت کوتاه کردن دست بریتانیا از منافع استخراج و صدور و فروش نفت ایران بود که در نهایت نیز منجر به سقوط دولت وی شد؛ این بخش از زندگی مصدق بارها مورد مطالعه قرار گرفته و برای عموم شناخته شده است اما شاید کمتر کسی بداند که مصدق پیش از نخستوزیری و ملی کردن صنعت نفت نیز رجلی شناختهشده و فعال بود و در حوزه دیپلماسی نیز تجربه وزارت امور خارجه را داشت. مخالفان مصدق طیفی گسترده از میان هواداران پهلوی تا جریان سیاسی تندرو جمهوری اسلامی را شامل میشود که او را به قانونشکنی و کودتاچی و پوپولیست بودن و عدم درک از نظام بین‌الملل متهم کردند.
