نگاه ترکیه به تنش بین ایران و پاکستان

حمله گروه جیش‌العدل به ایران و حمله موشکی ایران به بلوچستانِ پاکستان و پاسخ متقابل پاکستان به ایران، ترکیه را در شرایط سخت و غیرمنتظره‌ای قرار داد. وقتی تنش‌ها بین ایران و پاکستان به دلیل حملات موشکی به خاک یکدیگر افزایش یافت، سکوت تنها گزینه معقول ترکیه بود. از یک سو، آنکارا تمایلی به رویارویی با تهران را ندارد، چه اینکه تهران شریک تجاری و انرژی و یک رقیب منطقه‌ای نیز هست. از سوی دیگر ترکیه به سختی می‌تواند ریسک ناراحت کردن پاکستان را بپذیرد چراکه پاکستان رابطه دوستانه‌ای با ترکیه داشته و یکی از اصلی‌ترین واردکنندگان تسلیحات ترکیه و حامی مهم ترکیه در مجامع بین‌المللی بوده است.  روابط ترکیه و ایران برای چندین دهه (اگر نگوییم قرن‌ها) فرازونشیب‌های خود را داشته است، اما اوضاع در اوایل دهه 2010 به دلیل جنگ داخلی سوریه تیره شد. درحالی‌که تهران از بشار اسد به‌عنوان بخشی از «محور مقاومت» حمایت می‌کرد، آنکارا در کنار گروه‌های مخالف مسلح و علیه دولت اسد قرار گرفت. به همین ترتیب، نفوذ بیش از حد ایران در عرصه سیاسی عراق از طریق گروه‌های شیعی، روابط تهران و آنکارا را اندکی تیره کرد. تنش‌ها در سال 2020 بر سر حمایت ترکیه از آذربایجان، به‌عنوان یک کشور ترک‌نشین و متحد ژئوپلیتیکی، افزایش یافت. این تشدید در سال‌های گذشته کاهش یافته است. ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران، قرار بود اوایل ماه جاری به ترکیه سفر کند که حمله تروریستی در کرمان باعث شد این سفر به تعویق بیفتد. با این حال، رسانه‌ها در ایران همچنان به انتقاد از اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه ادامه می‌دهند و مدام درباره عدم قطع تجارت و توافقات تجارت آزاد ترکیه با اسرائیل با وجود حمایت صریح اردوغان از آرمان فلسطین و انتقادش از دولت یهود، می‌نویسند و با این حال تجارت و گردشگری ترکیه و ایران هرگز تحت تأثیر این فرازونشیب‌ها قرار نگرفته است. از این رو، در زمانی که احساس ثبات به اقتصاد ترکیه بازگشته و به‌رغم افزایش تنش‌های ژئوپلیتیکی در همسایگی ترکیه، آنکارا نمی‌تواند دوباره به تنش‌ها با تهران دامن بزند. کمی آنطرف‌تر  پاکستان است که ترکیه با آن روابط دوستانه‌تری دارد. دو کشور با مشکلات لاینحل ژئوپلیتیکی که در مجامع بین‌المللی از جمله سازمان ملل و سازمان همکاری اسلامی (OIC) مواجه هستند، از مواضع یکدیگر حمایت می‌کنند. اسلام‌آباد همچنین یکی از قابل‌اعتمادترین بازارهای صادرات دفاعی آنکارا است. نیروی هوایی پاکستان اخیراً پهپادهای Akinci و TB-2 ساخت ترکیه خود را به نمایش گذاشت که در لیبی، سوریه، عراق، اوکراین و آذربایجان برای خود شهرت پیدا کرده‌‌اند. سال گذشته، ترکیه اولین ناوگروه کلاس Ada را با سه ناو جدید به نیروی دریایی پاکستان ارائه کرد. کوروت آدا یک پلتفرم چندمنظوره کوچک اما قدرتمند است که در برابر اهداف هوایی، سطحی و زیردریایی کارآیی دارد. شباهت‌های قابل‌توجهی بین بحران ایران و پاکستان و یکی از بزرگترین نگرانی‌های منطقه‌ای ترکیه یعنی جدایی‌طلبی وجود دارد. از اوایل دهه 2010، جیش‌العدل، یک گروه مسلح سنی و بلوچ مستقر در پاکستان، حملات مرگباری را علیه ایران ترتیب داده است. این گروه به دنبال استقلال استان سیستان و بلوچستان از ایران است. در همین حال، ارتش آزادی‌بخش بلوچستان و جبهه آزادی‌بخش بلوچستان مستقر در ایران، برای تشکیل سرزمین مستقل بلوچ با اسلام‌آباد جنگیده‌‌اند. این مشکل جدایی‌طلبی چیزی است که ترکیه می‌تواند به آن مرتبط شود. به دلیل خلأ امنیتی و انبوه گروه‌های مسلح در سوریه و عراق، آنکارا حضور نظامی قابل‌توجهی در هر دو کشور دارد. نگرانی اصلی امنیتی ترکیه، حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) است که در کوه‌های قندیل دولت منطقه‌ای کردستان عراق (KRG) مستقر است و از سال 1984 با دولت ترکیه برای خودمختاری می‌جنگد. به‌طور مشابه، ترکیه حملات هوایی فرامرزی را علیه نیروهای سوریه دموکراتیک به رهبری کردها (SDF)، متحد اصلی ائتلاف تحت رهبری ایالات متحده علیه داعش انجام داده است. به عبارت دیگر، ممکن است ترکیه نخواهد مصداق ضرب‌المثل «دیگ به دیگ می‌گوید رویت سیاه است» باشد. ترکیه علاوه بر واکنش بسیار خنثی به بحران ایران و پاکستان، سروصدای زیادی درباره حملات موشکی ایران در 15 ژانویه با ساختمانی ار اربیل صورت نداد.