خونین و بدون چشماندازی از پایان
جنگ اوکراین در حالی وارد سومین سال خود شده است که از یکسو چشماندازی از مذاکره و توافق برای پایان جنگ میان مسکو و کییف وجود ندارد و از سوی دیگر، برخی تحولات احتمالی در دیگر نقاط دنیا از جمله پیروزی احتمالی دونالد ترامپ در انتخابات ریاستجمهوری آمریکا میتواند سرنوشت این جنگ را تغییر دهد. طی ۲۴ ماه گذشته تغییرات زیادی در میدان نبرد پدید آمد. درحالیکه در ماههای آغازین جنگ، ارتش روسیه موفق شد تا دروازه کییف در شمال پیش برود و مناطق گستردهای را در شمال شرق و جنوب اوکراین اشغال کند، اولین ضدحمله بزرگ اوکراین در پاییز ۲۰۲۲ به آزادسازی نیمی از مناطق اشغالی منتهی شد. در ادامه اما جنگ روندی فرسایشی به خود گرفت؛ روسها بر آن شدند تا با تقویت خطوط دفاعی مانع از آزادسازی بخش بیشتری از مناطق اشغالی توسط اوکراین شوند. در مقابل، نیروهای نظامی اوکراین که از کمبود نیروی آموزشدیده متخصص و همچنین تجهیزات نظامی رنج میبرد، در سال ۲۰۲۳ نتوانست به اهداف خود در ضدحملهها دست پیدا کند و عملاً تا مدتها هیچکدام از طرفها پیشروی قابلتوجهی نداشتند. براساس برآورد مؤسسه مطالعات جنگ مستقر در واشنگتن، در حال حاضر ۱۸ درصد از خاک اوکراین در اشغال روسیه است. براساس گزارش سازمان ملل متحد تاکنون کشته و زخمی شدن ۳۰ هزار و ۴۵۷ نفر از غیرنظامیان در طول جنگ اوکراین (از ۲۴ فوریه ۲۰۲۲) تأیید شده است. اوکراینیها باور دارند تعداد قربانیان غیرنظامی بسیار بیشتر از این است. از این تعداد بیش از ۱۰ هزار و ۵۸۲ نفر جان خود را از دست داده و ۱۹۸۷۵ نفر نیز زخمی شدهاند. کشته شدن ۵۸۷ کودک و زخمی شدن ۱۲۹۸ کودک دیگر از تلخترین اتفافات جنگ بوده است. گزارش سازمان ملل متحد نشان میدهد تعداد قربانیان غیرنظامی در طول ماههای ابتدایی جنگ بهطور قابلتوجهی بیشتر بوده اما در سال ۲۰۲۳ به میانگین ۱۶۳ نفر قربانی در ماه رسیده است. بیش از ۹۰ درصد قربانیان، در مناطق اطراف خطوط مقدم توسط توپها، تانکها، موشکها، پهپادها و جنگندهها هدف قرار گرفتهاند. در خصوص تعداد نظامیانی که در این جنگ کشته شدهاند، آمار دقیقی در دسترس نیست. اوکراین از اعلام آمار رسمی خودداری میکند و آمارهای اعلامشده از سوی روسیه با تخمینهایی که کارشناسان نظامی از تلفات روسها میزنند تفاوت جدی دارد. روزنامه ایندیپندنت به نقل از کارشناسان نظامی تخمین زده است که در این جنگ حدود ۵۰۰ هزار نظامی کشته شدهاند. از فوریه ۲۰۲۲ به این سو، بیش از 3/6میلیون نفر از اوکراینیها خانه و زندگی خود را در اوکراین رها کرده و از این کشور خارج شدهاند. همچنین 7/3میلیون نفر از شهروندان اوکراین تحت تأثیر جنگ مجبور به ترک خانه خود شدهاند اما همچنان در کشورشان باقی ماندهاند. بخش بزرگی از عملیاتهای آفندی و پدافندی ارتش اوکراین وابسته به کمکهایی است که از سوی دیگر کشورها از جمله ایالات متحده و اتحادیه اروپا برای اوکراین ارسال میشود. براساس محاسبات مؤسسه مطالعات جنگ، اتحادیه اروپا بهعنوان بزرگترین حامی اوکراین تاکنون 5/148میلیارد دلار (۱۱۶میلیارد یورو) کمک نظامی به اوکراین اعطا کرده یا متعهد شده اعطا کند. مؤسسه Kiel آلمان هم حجم کمکهای ایالات متحده به اوکراین را ۱۱۳ میلیارد دلار اعلام کرده است. شرکای غیراروپایی اوکراین نیز تاکنون مقادیر زیادی به این کشور کمک کردهاند. تاکنون نشستهای زیادی برای طرح ابتکارات صلح برگزار شده است. در فاصله کوتاهی پس از حمله تمامعیار روسیه به اوکراین، این دو کشور ۵ دور مذاکره در بلاروس و ترکیه برگزار کردند که روسها مدعی هستند این گفتوگوها فاصله زیادی تا به نتیجه رسیدن نداشت اما دخالت برخی دولتهای غربی باعث شد نتیجهای حاصل نشود.
در ادامه، مذاکرات مستقیم میان روسیه و اوکراین درباره موضوعات دیگری به جز صلح بود. از جمله آتشبسهای موقت برای تخلیه غیرنظامیان یا کریدور انتقال غلات. اوکراین طرحی ۱۰ مادهای را برای صلح ارائه کرده که مبنای برگزاری پنج نشست بینالمللی شد. نشست کپنهاگ در ژوئن ۲۰۲۳، نشست جده در آگوست ۲۰۲۳، نشست مالت اکتبر ۲۰۲۳، نشست ریاض در دسامبر ۲۰۲۳ و نشست داووس در ژانویه ۲۰۲۴ نشستهایی بودند که بر مبنای طرح صلح اوکراین برگزار شدند. چین نیز طرحی ۱۲مادهای را برای صلح ارائه کرد که با استقبال چندانی از سوی غرب روبهرو نشد. مجموع تحولات نشان میدهد چشماندازی برای صلح یا مذاکره جدی در کوتاهمدت وجود ندارد.
