شهاب شهسواری

شل شدن بایدن یا ابتکار عمل جلیلی

از آغاز رقابت‌های انتخاباتی در ایران، موضوع فروش نفت و تحریم‌های آمریکا به یکی از مسائل مورد مناقشه میان نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری و نمایندگان‌شان تبدیل شده‌است.

ایران و خاورمیانه پس از ۱۴ آوریل

این مصاحبه با هدف آشنایی مخاطب ایرانی با دیدگاه‌ها و نظرات پژوهشگران و اندیشکده‌های غربی در خصوص مسائل ایران و منطقه خاورمیانه ترجمه شده‌است. انتشار این مطلب به معنای تایید تمامی اظهارات مطرح‌شده در آن نیست. نشریه «کنترل تسلیحات امروز» (Arms Control Today) وابسته به انجمن کنترل تسلیحات آمریکا برای بررسی شرایط امروز خاورمیانه در سایه رویارویی نظامی ایران و اسرائیل با سه کارشناس مسائل ایران گفت‌وگو کرده‌است.

مسکو باز هم تهران را بازی داد؟

تلاش‌‏های اخیر برای انعقاد یک پیمان‏‌نامه جدید با روسیه در حالی پیگیری می‏‌شد که مسکو سوابق چندان روشنی در اجرای تعهدات خود در قبال ایران، به‏‌ویژه در دوران تحریم و فشارهای غرب ندارد. روسیه تاکنون چندین بار یا با تاخیرهای طولانی به تعهدات خود در رابطه با ایران عمل کرده‌‏است یا اساساً از اجرای تعهدات خود اجتناب کرده‌‏است. در طول دولت سیزدهم، به‌‏رغم سیاست نگاه به شرق حاکم بر سیاست خارجی این دولت و تلاش برای برقراری روابط نزدیک با روسیه، مسکو چندین بار نسبت به اجرای تعهدات خود در برابر تهران تعلل نشان داده‌‏است.

بازی‌های قدرت در قفقاز جنوبی

منازعه میان جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان در طول سه دهه گذشته به اصلی‌ترین شاخصه تعریف وضعیت ژئوپلیتیکی منطقه قفقاز جنوبی تبدیل شده‌است. استمرار درازمدت این منازعه باعث شده‌است تا بازیگران منطقه‌ای و قدرت‌های منطقه‌ای عملکرد خود را در منطقه براساس نمودها و شرایط این منازعه تعریف کنند.

اتکای بیش از حد مخالفان برجام به کدخدا

خلق ابهام و دعوت به مذاکره

اظهارنظر اخیر کمال خرازی با واکنش‌های زیادی در ایران و خارج از کشور مواجه شد. این نخستین بار نبود که خرازی در مورد تغییر بالقوه در دکترین هسته‌ای ایران سخن می‌گفت. تیرماه سال ۱۴۰۱ نیز خرازی در گفت‌وگویی با شبکه خبری الجزیره از توانایی ایران برای تولید بمب هسته‌ای گفته‌بود. خرازی در این گفت‌وگو تاکید کرد: «بر کسی پوشیده نیست که ما توانایی فنی تولید بمب اتم را داریم ولی تصمیمی برای این کار نداریم.» خرازی گفته‌بود: «تنها در چند روز سطح غنی‌سازی اورانیوم را از ۲۰ درصد به ۶۰ درصد رساندیم و به سادگی می‌توان آن را به ۹۰ درصد رساند.»

شکاف نسلی در مواجهه با خاورمیانه

آبراهامیان معتقد است که سرکوب اعتراض‌های دانشجویی ضداسرائیل در هفته‌های گذشته، نتیجه یک پروژه دودهه‌ای است که باعث شده‌است نقش و نفوذ حامیان مالی و ثروتمندان در دانشگاه‌های آمریکا افزایش پیدا کند. به اعتقاد او نقش تعیین‌کننده‌ای که حامیان مالی در اداره دانشگاه‌های آمریکا پیدا کرده‌اند، باعث شده‌است که تمایلات این دسته از ثروتمندان در نحوه مواجهه با دانشجویان و دانشگاهیان اثرگذارتر شود و به همین دلیل شکاف شدیدی میان اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها با رؤسا و هیئت امنای این دانشگاه‌ها پدید آمده‌است.

ایران و بازیگران غیردولتی از گذشته تا امروز

کتاب «شاه و شطرنج خاورمیانه» بررسی دقیقی از اسناد و روایات حضور منطقه‌ای ایران و روابط حکومت شاه با بازیگران غیردولتی در دهه ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ است که نشان می‌دهد سیاست حمایت ایران از بازیگران غیردولتی برای رسیدن به اهداف خود از پیش از انقلاب اسلامی هم بخشی از استراتژی منطقه‌ای تهران بوده‌است. این کتاب به‌صورت ویژه روابط حکومت شاه با کردهای عراق و مصطفی بارزانی و همچنین حمایت شاه از تلاش‌های امام موسی‌صدر برای ایجاد همبستگی و ارتقای جایگاه شیعیان در لبنان را بررسی می‌کند و نشان می‌دهد که حکومت شاه به صورت ویژه از تلاش‌ها برای تقویت بازیگران غیردولتی برای رسیدن به اهداف منطقه‌ای‌اش به ویژه مقابله با قدرت گرفتن ناسیونالیسم عربی و نفوذ کمونیسم استفاده کرده‌است.

ریشه‌های خصومت

شاید برای بسیاری از مخالفان حکومت جمهوری اسلامی و حامیان اسرائیل، پاسخ ساده در مورد عامل خصومت میان ایران و اسرائیل به ایدئولوژی و ماهیت جمهوری اسلامی بازگردد. برخی ادعا می‌کنند که در منطقه خاورمیانه بزرگ، ایران، اسرائیل و ترکیه سه قدرتی هستند که به صورت طبیعی در محاصره تهدید پان‌عربیسم، متحد یکدیگر محسوب می‌شوند. گروهی دیگر هم ایران، اسرائیل و ارمنستان را در محاصره پان‌عربیسم و پان‌ترکیسم متحد طبیعی یکدیگر می‌دانند. اما بسیاری از کارشناسان هستند که چنین تحلیل‌هایی را ساده‌انگارانه تلقی می‌کنند و معتقدند که چنین اتحادهایی به لحاظ عملی امکان‌پذیر نیست و تعارض منافع طرف‌ها بارها ثابت شده‌است.

تغییر قواعد مواجهه ایران و اسرائیل

در روزهای ۱۳ و ۱۴ آوریل ۲۰۲۴ موجی از حملات پهپادی و موشکی ایران به اسرائیل آغاز شد و برای نخستین بار، ایران از خاک خود اسرائیل را هدف قرار داد. یک هفته بعد، حمله کوچکی به یکی از مواضع نیروی هوایی ایران در اصفهان انجام شد که به گزارش رسانه‌ها پاسخ اسرائیل به حمله ایران تلقی می‌شد. پژوهشگران مؤسسه خاورمیانه در واشنگتن در یادداشت‌هایی این وقایع را بررسی کرده‌اند و ارزیابی می‌کنند که این وقایع چه اثری در آینده خاورمیانه و سیاست‌های واشنگتن در قبال منطقه بر جای خواهد گذاشت.