سایهروشن عرضه خودرو در بورس
به دستور وزیر اقتصاد عرضه خودرو در بورس کالا ادامه می‌یابد
به دستور وزیر اقتصاد عرضه خودرو در بورس کالا ادامه می‌یابد
عرضه خودرو در بورس کالا موضوعی است که این روزها چالش‌هایی را میان نهادهای مختلف اقتصادی کشور به‌وجود آورده است. با این حال کارشناسان در گفت‌وگو با هم‌میهن ضمن تاکید بر شفاف بودن بورس نسبت به بازار آزاد، از پیامدهای مثبت عرضه خودرو در بورس کالا برای تولیدکننده و خریداران تاکید کرده و معتقدند که مخالفت با این روش غالبا از سوی افرادی است که یا نگاه کارشناسی نسبت به این موضوع ندارند یا اینکه منافع قابل‌توجهی را در این فرایند از دست می‌دهند.
حواشی عرضه خودرو در بورس
عرضه خودرو در بورس کالا از اردیبهشت‌ماه سال جاری آغاز شده است. با‌این‌حال مدتی است که این موضوع اما‌و‌اگرها و چالش‌هایی را به‌دنبال داشته است. به‌عنوان مثال 14 دی‌ماه، 11 نفر از نمایندگان مجلس در نامهای به شورای رقابت اعلام کردند که شیوه کنونی عرضه خودرو در بورس کالا به دلایل متعدد غیرقانونی و ضدرقابتی است. آنها در این نامه خطاب به رئیس این شورا نوشتند: «با استناد به قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل 44 و به‌ویژه مواد 58 و 61 از آن شورا انتظار می‌رود از اختیارات قانونی خود غفلت نکرده و ضمن توقف فوری رویه ضدرقابتی کنونی عرضه خودرو در بورس کالا و مجازات مدیران متخلف نسبت به سود عودت اضافه درآمد صورت گرفته در معاملات اخیر بورس کالا تدبیر لازم اعمال شود.» بعد از این ماجرا مهدی طغیانی، سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس در گفت‌وگو با رسانه‌ها عنوان کرد: «اعضای کمیسیون اقتصادی مجلس اعتقاد دارند به شکل کلی عرضه خودرو در بورس مشکلی ندارد، اما مجلس به‌دنبال آن است که خودرو در فضای شفاف عرضه و تقاضا به‌دست مصرف‌کننده واقعی برسد و مسیر رقابتی‌شدن را به‌درستی طی کند. نمایندگان خانه ملت تأکید دارند عرضه موفق خودرو در بورس کالا
موجب خواهد شد خودروسازان خودروهای با‌کیفیت را به بازار ارائه کنند.» با وجود اخباری مبنی بر مخالفت وزارت صمت با ارائه خودرو در بازار بورس اما امید قالیباف، سخنگوی این وزارتخانه روز گذشته اعلام کرد: «وزارت صنعت به‌همراه وزارت اقتصاد به‌هیچ‌عنوان با عرضه خودرو در بورس کالا مخالف نیستند.» او ادامه داد: «با اتمام مهلت قانونی مصوبه سران قوا در تعیین قیمت خودرو توسط ستاد تنظیم بازار، شورای رقابت به حوزه تعیین دستورالعمل قیمت‌گذاری خودرو ورود پیدا کرده که همین موضوع عرضه خودرو در بورس کالا را با ابهاماتی همراه ساخته است. فرآیند عرضه خودروهای جدید در بورس کالا در چارچوب نظر شورای رقابت و وزارت صنعت صورت خواهد گرفت.»
از طرف دیگر مهدی حاجی‌غلام سریزدی، نایب رئیس هیئت‌مدیره کانون کارگزاران بورس نیز ضمن تایید فواید این اقدام بر این موضوع تاکید کرده است: «با عرضه خودرو در بورس کالا دولت به‌جای دخالت مستقیم در قیمت‌گذاری می‌تواند نقش حمایتی خود را ایفا کند و با این اقدام سود صنعت خودرو به جیب تولیدکننده و مصرف‌کنندگان می‌رود.» او استمرار عرضه خودرو در بورس کالا و حذف قیمت‌گذاری دستوری در کنار تسهیل واردات خودرو را موضوعی خوانده است که می‌تواند انقلابی را در صنعت خودرو ایجاد کند. سریزدی، کشف نرخ عادلانه و دسترسی مصرف‌کنندگان نهایی با قیمت منطقی‌تر نسبت به بازار آزاد و انتقال سود حاصل از معاملات خودرو از واسطه‌ها به عرضه‌کنندگان را مهم‌ترین پیامدهای مثبت عرضه خودرو در بورس کالا عنوان کرد. با وجود پیامدهای مثبت عرضه خودرو در بورس کالا اما به‌نظر می‌رسد برخی رفتارها باعث ایجاد ابهاماتی در خصوص ادامه این فرآیند شده است. کما‌اینکه مجید عشقی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در نامهای به وزیر اقتصاد با دفاع از عرضه خودرو در بورس، خواستار اقدام مناسب و فوری برای از بین بردن ابهامات توقف عرضه و فروش خودرو در بورس شد. او در بخشی از
این نامه نوشته است: «تاکنون تنها 36 هزار ستگاه انواع خودرو در بورس کالا مورد معامله قرار گرفته است و رانتی بیش از 11 همت از بین رفته است؛ درحالی‌که این تعداد خودرو درصد بسیار کمی از کل تولید خودرو در کشور است که نسبت آن به کل تولید رانت بیش از 100 همت را در این بازار نشان می‌دهد.» او در بخش دیگری از این نامه با اشاره به پیامدهای مثبت این اقدام به اقداماتی از سوی نهادهای مختلف اشاره کرده که باعث ایجاد ابهام درباره ادامه روند عرضه خودرو در بورس شده و نگرانی‌هایی را برای سرمایه‌گذاران این حوزه ایجاد کرده است. احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد نیز در پاسخ به این نامه اعلام کرد: «سیاست وزارت امور اقتصادی و دارایی حمایت از سرمایه‌گذاران و افزایش شفافیت است. با توجه به مصوبه شورای‌عالی بورس و اوراق بهادار و عدم دریافت مصوبه از سایر نهادها، عرضه خودرو در بورس کالا بر اساس مصوبه شورای‌عالی بورس طبق روال گذشته ادامه یابد و در صورت دریافت هر درخواست از سوی سایر دستگاه‌ها و نهادها موضوع مجدداً در شورای‌عالی بورس و اوراق بهادار مطرح گردد.»
با توجه به حساسیت این موضوع و اما‌واگرهای فراوان پیرامون عرضه خودرو در بورس کالا با دو نفر از کارشناسان بورس گفت‌وگو کردیم.
عرضه خودرو مناسب باشد
علی بخشنده، کارشناس بورس درباره علت چالش‌های مطروحه درباره عرضه خودرو در بورس کالا به هم‌میهن گفت: «دو یا سه سال پیش بود که موضوع عرضه خودرو در بورس کالا برای کشف نرخ مطرح شد. در آن زمان سیستم عرضه در بورس کالا به‌صورت حراج پیوسته بود اما در حال حاضر به‌صورت حراج باز یا چوب‌زنی است که در این شیوه می‌توانید هر لحظه قیمت کالا را بالاتر ببرید. حقیقت آن است که بورس، ارگان عرضه‌کننده نیست، بلکه ابزاری است برای کشف نرخ و محصول عرضه‌شده در بورس که می‌تواند شمش پولادی باشد یا پلیمرها و محصولات شیمیایی. همچنین در بازار محصولات ساخته‌شده و بازار فرعی نیز می‌توانیم محصولاتی مانند خودرو را داشته باشیم.» او با بیان اینکه در حال گذر از یک سیستم فروش سنتی به‌سمت سیستمی به‌روزتر هستیم، افزود: «در اکثر کشورها علت اینکه ساختار سیستم‌های مالیاتی و نظارتی متفاوت است در خصوص کالاهای سرمایه‌ای شاهد ایجاد رانت نیستیم اما در سیستم قدیمی کشور ما در هر محصولی رانتی عظیم و افرادی خاص وجود داشتند که از این سیستم بهره می‌بردند. به‌عنوان مثال دو سال پیش که سیمان در بورس عرضه می‌شد بسیاری انتقاد می‌کردند و تولیدکنندگان سیمان نیز ناچار بودند که محصول خود را با نرخ مصوب به‌فروش برسانند. به‌یاد می‌آوردم در آن زمان اعلام شد که فقط 25 نفر خریدار سیمان در بورس هستند. اما امروز معاملات سیمان در بورس روان شده است و هر‌کسی می‌تواند نسبت به خرید آن اقدام کند. علت این موضوع آن است که تمامی تولیدکنندگان سیمان مجبور شده‌اند تمامی محصول خود را در بورس عرضه کنند تا در نتیجه این موضوع دوگانه‌فروشی یعنی سیستم فروش مستقیم و فروش در بورس نداشته باشیم. این موضوع در خصوص پلیمرها نیز رخ داده است.» بخشنده اظهار کرد: «برای اینکه بتوانیم قیمت کشف‌شده خودرو را در بورس منصفانه بدانیم باید عرضه درست باشد. در حال حاضر امکان فروش سلف در بورس با تحویل مدت‌دار وجود دارد. این موضوع نشان می‌دهد که خودروسازان نیز می‌توانند برنامه فروش خود را به‌صورت شفاف در بورس اعلام کنند. با‌این‌حال مدتی پیش ماجرای عرضه خودروی شاهین سایپا پیش آمد. میزان عرضه خودرو در این ماجرا نشان داد که اگر میزان عرضه مشخص باشد، قیمت در بورس کالا می‌تواند بدون رقابت کشف شود.» این کارشناس بورس اضافه کرد: «خودروساز در جریان عرضه خودروی خود در بورس گمان می‌کرد که در بورس رقابت رخ می‌دهد اما ابطال معامله باعث شد که برخی ایراداتی را نسبت به عرضه خودرو در بورس وارد کنند. بورس نشان می‌دهد که اگر عرضه متعادل باشد نیازی به رقابت نابه‌جا نیست. 11 نماینده مجلس نیز در نامهای اعلام کردند که عرضه خودرو در بورس عاقلانه نیست. درحالی‌که قطعا هیچ‌یک از نماینده‌ها تخصص لازم را در خصوص بورس ندارند.» بخشنده درباره مخالفت برخی افراد و گروه‌ها با عرضه خودرو در بازار بورس کالا گفت: «این موضوع مخصوص خودرو نیست. در دوره روحانی نیز نعمت‌زاده وزیر صمت وقت، سعی کرد عرضه محصولات پتروشیمی را از بورس خارج کند. در چهار سال اول دولت روحانی تلاش این بود که محصولات پتروشیمی از بورس خارج شود و جنگی میان وزارت صمت با بازار سرمایه وجود داشت که البته در نهایت این محصولات از بورس خارج نشدند. این نوع اصرار بر توقف عرضه یک محصول در بورس، یا به این معناست که فرد یا افراد با مبحث عرضه کالا در بورس آشنایی ندارند یا اینکه غرضی خاص دارند. همه می‌دانند که بورس محیطی شفاف و محل عرضه و تقاضا است. اگر خودروسازان عرضه را افزایش دهند، سیستم بازار خودرو نیز به تعادل می‌رسد.» او تصریح کرد: «در اقتصاد، مبحث رفاه تولیدکننده و رفاه مصرف‌کننده را داریم. در سیستم اقتصادی ما رفاه دلال هم مطرح بود که در حال حاضر دلال میان تولیدکننده و خریدار تقسیم می‌شود. به این معنا که سود محصول ارائه‌شده به تولیدکننده می‌رسد و مابه‌التفاوت آن را خریدار می‌دهد که موضوع را برای هر دو طرف برد-برد کرده و از بازار خودرو رانت‌زدایی می‌کند.»
مافیا ناراضی از عرضه خودرو در بورس
علیرضا باغانی، کارشناس بورس نیز دراین‌باره به هم‌میهن گفت: «عرضه خودرو در بورس در قیاس با سیستم قرعه‌کشی از شفافیت نسبی برخوردار است. کسانی که منفعت می‌بردند، این کارتل‌های بزرگ واردکننده خودرو و برخی فعالان بازار خودرو بوده‌اند که از توزیع غیرشفاف خودرو نفع می‌بردند. اینها در حال حاضر از شفاف شدن این بازار ناراحت هستند و تلاش می‌کنند که این اتفاق نیفتد. با این حال بر اساس آخرین خبرها فردا دنا پلاس در بورس عرضه خواهد شد. خبری هم مبنی بر مخالفت سازمان بازرسی با عرضه خودرو در بورس کالا و سپردن موضوع به شورای رقابت بود که گویا سازمان بورس زیر بار فشار وارده نرفته و این عرضه باید صورت بگیرد.» او با بیان اینکه در حال حاضر دعوای سنگینی بین شفافیت و عدم شفافیت وجود دارد، توضیح داد: «در بازار مهمی مثل بازار خودرو که هم در تولید ناخالص ملی سهم بالایی دارد و هم افراد بسیار زیادی در آن فعال هستند طبیعی است که چنین مقاومت‌هایی وجود داشته باشد. قبلا همین مقاومت در مورد پتروشیمی‌ها هم وجود داشت و در دولت قبل تلاش زیادی شد که محصولات پتروشیمی از بورس خارج شوند. درباره صنعت سیمان هم چنین بود. بهانه هم این موضوع بود که به‌دلیل ورود سیمان به بورس این کالا گران شده است؛ درحالی‌که چنین نیست.» این کارشناس بورس اضافه کرد: «در حال حاضر خودرو در بورس کالا کمتر از قیمت بازار آزاد فروخته می‌شود. زمانی که فروش خودرو به‌صورت قرعه‌کشی بود کسی شانس نداشت که به این زودی‌ها در آن قرعه‌کشی برنده شود اما امسال خودرو در بورس کالا با قیمتی پایین‌تر از بازار آزاد فروخته شد و مصرف کننده توانست خودرو درخواستی را خرید کند و تولیدکننده هم توانست خارج از قیمت گذاری دستوری خودرو خودش را با قیمت نزدیک به حاشیه بازار بفروشد. با این اقدام هم سهامدار ایران‌خودرو که بخشی از مردم هستند به سود خود رسیده‌اند و هم کارگران و کارمندان و مردمی که در سهام این شرکت سهم دارند نفع برده‌اند. در این بین مصرف‌کننده که به‌دنبال خودرو بوده نیز به خواسته خود رسیده است.» او با تاکید بر اینکه تنها افرادی از این عرضه ناراضی هستند که منافع خود را از دست داده‌اند مانند مافیا و دلالان خودرو، بیان کرد: «افرادی که ادعا می‌کنند خودرو در بورس گران شده است بخشی از مافیا هستند زیرا قرعه‌کشی در خودرو یک رانت بی‌دلیل برای برخی افراد ایجاد کرده بود و نصیب مصرف‌کننده نمی‌شد.» باغانی با بیان اینکه در شرایط اقتصادی ملتهب کشور مردم مایل هستند سرمایه خود را حفظ کنند، تصریح کرد: «نکته مهم این است که در سیستم بورس نمی‌توان با یک کد ملی دو خودرو خریداری کرد که این موضوع یکی از عواملی است که نشان می‌دهد عرضه در بورس شفاف‌تر از بازار آزاد است و باعث کاهش دلالی می‌شود. فکر می‌کنم سرانجام در این ماجرا بورس کالا بتواند به‌عنوان یک بستر نسبتاً شفاف درست عمل کند. از طرف دیگر در روش قرعه‌کشی قیمت ثابت و دستوری و تعداد خودروها نیز محدود بود و کسی نمی‌توانست خودرو مورد نیاز را خریداری کند. از طرف دیگر سیستم هم شفاف نبود و رانتی بود که با ورود به سایت نصیب افراد خاصی می‌شد. در سیستم بورس اگرچه خریدار، خودرو را با قیمت بالاتر از قرعه‌کشی خریداری می‌کند اما نکته آن است که در قرعه‌کشی لزوما خودرو نصیب خریدار نمی‌شد و او در نهایت مجبور بود در بازار آزاد خودرو را با قیمت بالاتر خریداری کند. ولی الان مصرف‌کننده در بازار بورس، کالا را با قیمت مناسبی خریداری می‌کند که بالاتر از قیمت کاذب در سیستم قرعه‌کشی است که خودرو را نیز نصیب خریدار نمی‌کرد. اما در بورس قیمت واقعی و ارزان‌تر از بازار آزاد است و درنهایت هم نصیب خریدار می‌شود. تولیدکننده هم به سود بیشتری دست پیدا می‌کند.» او با اشاره به زیان‌ده بودن صنعت خودرو توضیح داد: «علت این موضوع علاوه بر ساختار معیوب مدیریتی، آن است که باید خودرو را در سیستم تعزیراتی و با قیمت دستوری به فروش برسانند اما حالا در بورس باید خرید و فروش براساس مکانیزم عرضه و تقاضا صورت بگیرد و قیمت در این مکانیزم تعیین شود. این تنها راهکار شفاف موجود است. اقتصاد ما مشکلات پیچیده‌ای دارد و با وجود همه این مشکلات باید بورس را به‌عنوان بازاری که می‌تواند ما را به‌سمت شفافیت نسبی ببرد پذیرفته و تقویت کنیم.»
ربع سکه در بورس ۵۰۰ هزار تومان ارزان‌تر از بازار
دیروز پای ربع سکه برای نخستین مرتبه به بورس باز شد و در اولین روز معاملاتی هفت میلیون و ۲۰۰ هزار تومان قیمت خورد که ۵۰۰ هزار تومان ارزان‌تر از بازار است. فرایند عرضه ۵۰۰ هزار قطعه سکه طلای ربع بهار آزادی در بورس کالا از دیروز آغاز شد و تا چهارشنبه هفته جاری ادامه دارد. قیمت‌گذاری سکه در بورس توسط بانک مرکزی صورت گرفته است. بر این اساس و طبق آمار معاملات، ربع سکه در بورس با قیمت هفت میلیون و ۲۰۰ هزار تومان عرضه شد. طی معاملات امروز ۲۸۰۰ سکه به فروش رفت.
