چمن سبز ، متهم به نابودی آب تهران

منوچهر محمدشمیرانی

کارشناس ارتباطات

چمن های سبز ، اشتهای عجیبی در بلعیدن آب های اندک ابرشهر نیمه خشک تهران دارند . همین یکی دو سال پیش ، حرف از بلعیدن سالانه بیش از ۸۵ میلیون متر مکعب آبی بود که چمن های تهران سر می کشند بدون این که نقش و تاثیری بر روی کاهش آلودگی و یا بهبود هوای شهر تهران داشته باشند.

در سال ۱۳۹۷ ، وزارت نیرو اعلام کرد سالانه ۱۲۲ میلیون متر مکعب آب ، برای آبیاری فضاهای سبز شهری مصرف می شود که نزدیک به ۷۰ درصد از این میزان ، صرفا مخصوص نگهداری چمن های طبیعی است . تحقیقات انجام شده در این زمینه نیز، حاکی از آن است هر متر مربع چمن طبیعی ، برای این که سبز بماند در سال ، حدود ۱۸۰۰ لیتر آب نیاز دارد . البته این اعداد و ارقام ، مربوط به شرایطی است که منطقه ای که چمن، در آن کاشته شده است دارای آب و هوای خشک نباشد و برای آبیاری ، بیش از اندازه از آب استفاده نشود . ولی متاسفانه، در همین سال های کمبود شدید آب هم می بینیم پیمانکاران شهرداری تهران و عوامل اجرایی آنان ، با بی توجهی کامل، آن چنان این آب کمیاب را به هدر می دهند که یا از محوطه باغچه پارک ها و یا خیابان ها و بزرگراه ها، سرریز شده و به سادگی ، از دست می رود . به این ترتیب، می توان گفت حتی میزان مصرف آب هر متر مربع چمن ، از دو برابر هم فراتر رفته و به رقمی حدود ۳۵۰۰ لیتر در سال می رسد.

با توجه به این گفته مدیرعامل سازمان بوستان ها و فضای سبز شهر تهران - که مشخص نیست با وجود گذشت بیش از دو دهه از سن بازنشستگی، چه ویژگی خاصی دارد که اجازه حضور فکر نوین و فرد جدیدی را برای این سمت، به کسی نمی دهد - تهران ، بیشتر از هشت هزار هکتار فضای سبز معابر شهری و بیش از ۴۲ هزار هکتار هم، کمربند سبز پیرامون شهر دارد بنابراین، باید قبول کنیم که برای این حجم از فضای سبز، میزان زیادی آب مورد نیاز است که به یقین ، با توجه به تداوم استفاده از چمن در بوستان ها و فضاهای سبز شهری، از همان سال های دور، می شد پیش بینی کرد که " چمن " ، به عنوان قاتل آب های تهران، عاقبت زهر خود را می ریزد و حتی، ته مانده آب های زیرزمینی شهر تهران را هم تمام می کند.

گذشته چمن

می توان گفت پیشینه کاشت و استفاده از چمن در جهان، تاریخ و قدمت چندان طولانی ندارد و به قرن شانزدهم میلادی برمی گردد . کاشت چمن ، در مقابل ساختمان های شخصی یا عمومی، برای اولین بار در اواخر قرون وسطا و در قلعه های اشراف فرانسوی و انگلیسی ، نشانه موقعیت اجتماعی و ثروت اقتصادی به حساب می آمد . در آن روزگار، کاشت و نگهداری چمن، مستلزم کار و هزینه زیادی بود که فقط، اشراف و ثروتمندان از عهده آن برمی آمدند. به طوری که آراسته و مرتب بودن آن، جایگاه و قدرت بالای صاحب خانه و چمن نامرتب، نشان دهنده وضعیت نامساعد وی محسوب می شد.

البته، پس از وقوع انقلاب صنعتی و اختراع دستگاه چمن زن و آب پاش خودکار، استفاده از چمن در طبقات متوسط این جوامع نیز رواج پیدا کرد .به طوری که ناگهان، خانواده های زیادی در دنیای صنعتی، توانایی کاشت و نگهداری از چمن را پیدا کردند. به همین دلیل امروزه، چمن بعد از ذرت و گندم ، شایع ترین گیاه زراعی در آمریکا به حساب می آید و صنعت پرورش چمن ، سالانه میلیارد ها دلار گردش مالی دارد.

در ایران نیز ، اگرچه از تاریخ دقیق کشت چمن اطالعات زیاد و قابل ارائه ای در دست نیست ولی می توان حدس زد که چمن، برای زیباسازی فضای شهری، بعد از شروع دوران مدرن شهری وارد ایران شده و مورد استقبال قرار گرفته است . البته ، ای کاش کسانی که پای " چمن " را به فضای سبز شهر تهران باز کردند درایت لازم و کافی را داشتند و درمی یافتند با توجه به نیمه خشک - و حتی نزدیک به خشک - بودن اقلیم تهران، استفاده از چمن در شهر تهران، انتخاب درست و بجایی نیست و در سال های کم آبی تهران، مصرف آب زیاد برای نگهداری چمن ها، تبدیل به یک معضل بزرگ برای شهر تهران خواهد شد.

چمن ؛ ممنوع یا آزاد

کم آبی تهران، مربوط به امسال و یا یکی دو سال اخیر نیست . از سال ها پیش، کارشناسان و متخصصان فضای سبز هشدار می دادند و حتی، خود مدیرعامل سازمان بوستان ها و فضای سبز شهر تهران، در مصاحبه های خود اعلام می کرد با توجه به کم آبی و مطابق تصمیم مدیریت شهری، چمن کاری در بوستان های تهران - به دلیل مصرف بالای آب و صرف هزینه های زیاد - پرونده اش بسته شده است . وی در حرف هایش ، با توجه به هزینه زیاد نگهداری چمن، اضافه کرده بود چمن، در تولید اکسیژن نقش مهمی همانند درختان ندارد . وی بر لزوم استفاده از گونه های " کم آب بر " تاکید کرده و گفته بود در حالی که چمن، هر روز به آب نیاز دارد بسیاری از گونه های دیگر، ممکن است هر سه ماه یکبار ، نیاز به آبیاری داشته باشند ؛ حرف هایی که به نظر می رسد تا کنون، کمتر اجرایی شده باشد.

چمن های موجود در پارک ها و فضای سبز کنار بزرگراهی در سطح شهر تهران، گویای آن است که هم چنان، تفکر موجود در سازمان بوستان ها و فضای سبز شهر تهران- به هر دلیلی - تمایل ندارد دست از سر " چمن " در فضای سبز شهر تهران بردارد.

در شرایطی که در بسیاری از کشورهای جهان، کشت و نگهداری چمن به دلیل مشکالت زیاد زیست محیطی و مصرف آب بالای که دارد را از فضای سبز شهری شان حذف کرده اند و حتی ، بسیاری از دولت ها با افرادی که در خانه هایشان چمن می کارند برخورد می کند وزارت نیرو و شهرداری ها در ایران ، با تداوم این شیوه منسوخ شده ، چه برخوردی دارند ؟ به دلیل کمبود آب ، در برخی از ایالت های آمریکا، بیش از دو دهه است کاشت چمن در مقابل منازل و فضای سبز شهری ممنوع شده است و حتی در شهر لاس وگاس در مرکز ایالت نوادا، به ازای هر فوت مربع چمن، که از جلوی منازل حذف شده و گیاهان پیشنهادی کاشته شوند ۳ دلار به صاحب خانه جایزه می دهند . به همین دلیل، تا کنون بیش از ۱۸ میلیون متر مربع چمن حذف و باعث صرفه جویی میلیارد ها گالن آب شده است

 هرچند دیر است ولی باز هم باید امید داشت مدیریت شهر تهران، نظارت و کنترل الزم برای عدم استفاده از چمن در فضای سبز تهران را به عمل آورد و با انتخاب گیاه جایگزین مناسب، موجب کاهش مصرف آب در فضای سبز شهر تهران شود

به کانال تلگرام هم میهن بپیوندید