نگاهی به گزارش سال دیجیکالا که به‌تازگی منتشر شده نشان می‌دهد بازار خرده‌فروشی آنلاین رشد داشته است
توسعه، با همه محدودیتها
گروه فناوری: رسم ارائه گزارش سال توسط کسب‌و‌کارها یکی از اتفاقات خوبی است که پا گرفتن اکوسیستم نوآوری در کشور، آن را رقم زده است. تا پیش از این، شاید می‌شد از شرکت‌های بورسی که الزاماً باید اطلاعات‌شان شفاف باشد، داده‌ای به دست آورد، اما اکوسیستم نوآوری که یکی از پایه‌های رشد و توسعه آن، داده است، روش دیگری در پیش گرفت.
در ادامه همین مسیر، گزارش سال دیجیکالا که یکی از اولین شرکت‌های این اکوسیستم است، به‌تازگی منتشر شده و اطلاعات جالبی درخصوص تجارت الکترونیک در ایران و رفتار مصرف کاربران ارائه می‌دهد.
براساس این گزارش، درحالی‌که سهم خرده‌فروشی آنلاین در ایالات‌متحده، انگلستان و کانادا در سال ۲۰۲۳ نسبت به سال ۲۰۲۲ کاهش یافته، خرده‌فروشی آنلاین در ایران با وجود محدودیت‌های فراوان توانسته با ۲ درصد افزایش، به سهم ۶ درصدی از بازار خرده‌فروشی دست پیدا کند. از این ۶ درصد، حدود ۳ درصد سهم تجارت الکترونیک و همین مقدار هم سهم تجارت اجتماعی (تجارت الکترونیک از طریق شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام و تلگرام) است و در این میان دیجیکالا نیمی از سهم تجارت الکترونیک را در اختیار دارد. متوسط جست‌و‌جوی روزانه کالا در دیجیکالا روزانه ۵/۵ میلیون است.
۱/۳۵ میلیارد تومان؛ گران‌ترین خرید از دیجیکالا
دیجیکالا طی سال‌های اخیر تلاش کرده با گسترش فعالیت‌هایش، زنجیره ارزش کسب‌و‌کار خود را تکمیل کند و به‌مرور زمان به گروه دیجیکالا تبدیل شد. در حال حاضر دیجی‌نکست، دیجی‌پی، دیجی‌فای، دیجی‌اکسپرس، پیندو، فیدیبو، دیجیکالا جت، دیجی‌کلاد و... گروه دیجیکالا را شکل می‌دهند و امکاناتی چون خرید قسطی و BNPL (Buy now, Pay later) یا الان بخر بعداً پرداخت کن، خرید کالاهای تندمصرف و... در اختیار کاربران می‌گذارند.
این پلتفرم در سال ۱۴۰۲، به منوی خود بخش کارت هدیه و گیفت کارت را نیز افزود که این کارت‌های هدیه برای خرید انواع کالاها در دیجیکالا قابل استفاده هستند. گران‌ترین خرید سال از دیجیکالا به ارزش ۱/۳۵ میلیارد تومان به همین بخش تعلق داشته و فردی ۱۶۵ کارت هدیه ۲۰، ۱۰، ۵ و ۲ میلیون تومانی خریداری کرده است. براساس این گزارش، پاییز و زمستان سال گذشته پررونق‌تر از بهار و تابستان سپری شده و رکورد فروش در دیجیکالا متعلق به بازه زمانی اول تا هفتم آذرماه و همزمان با بلک‌فرایدی بوده است؛ تعداد سفارش‌های ثبت‌شده این کمپین به بیش از ۹۵۷ هزار مورد می‌رسد. دیجیکالا به‌عنوان برندی که توانسته طی سال‌ها اعتماد مردم را به خود جلب کند، حالا در بازه سنی گسترده‌ای مخاطب دارد. جوان‌ترین کاربر این پلتفرم ۱۰ ساله است و مسن‌ترین کاربر نیز ۸۵ سال دارد.
خرید قسطی؛ خرید پرطرفدار
با ادامه‌دار شدن وضعیت نابسامان اقتصادی و کاهش قدرت خرید مردم، سرویس‌های خرید قسطی و BNPL کم‌کم جای خود را باز می‌کنند. با نگاه به همین روند، دیجی‌پی فعالیت خود را آغاز کرده و در سال گذشته بیش از ۱۸۲ هزارنفر توانسته‌اند از این سرویس استفاده کنند. میزان رشد خرید قسطی و اعتباری در سال ۱۴۰۲ نسبت به ۱۴۰۱، ۴۷۲ درصد رشد داشته و میزان وام‌هایی که برای خرید اقساطی به کاربران اعطا شده نیز رشد ۵۶۶ درصدی را تجربه کرده است. آیفون ۱۳پرومکس گران‌ترین کالای خریداری‌شده به روش اقساطی بوده و پرطرفدارترین خرید قسطی نیز آیفون ۱۳ بوده است.
سال گذشته پرداخت اقساطی و اعتباری حدود ۱۰ درصد از روش‌های پرداخت در دیجیکالا را شکل داده‌اند. دیجی‌پلاس، اشتراک ویژه دیجی‌کالاست و مشتری با خرید این اشتراک می‌تواند از امکاناتی مثل ارسال رایگان سفارش‌ها، تخفیف‌های ویژه و هدیه‌های نقدی استفاده کند. این بخش تا پایان سال ۱۴۰۲، ۲/۵ میلیون مشترک داشته و مجموع سود مشترکان دیجی‌پلاس در هزینه‌های ارسال ۱۴۶ میلیارد تومان بوده است. یکی از بخش‌های جالب توجه گزارش سال دیجیکالا، تقسیم‌بندی کاربران این پلتفرم براساس بازه سنی و نسلی است که در این میان، رفتارهای نسل Z مورد واکاوی بیشتر قرار گرفته است. نسل Z متولدین سال‌های ۱۳۷۴ تا ۱۳۹۰ را شامل می‌شود. براساس این گزارش، ۶۹ درصد از افراد این نسل از اپلیکیشن دیجیکالا استفاده می‌کنند و ۴۹ درصد کاربران را زنان و ۵۱ درصد را مردان تشکیل می‌دهند.
سهم دیجیکالا از کارآفرینی
وسعت کار دیجیکالا و خدماتی که در حوزه تجارت الکترونیک ارائه می‌دهد، باعث شده برای افراد زیادی در طول ۱۷ سال گذشته فرصت شغلی ایجاد کند. تعداد کل همکاران در طول ۱۷ سال فعالیت دیجیکالا بیش از ۴۲ هزار نفر بوده و در سال ۱۴۰۲، ۱۲ هزار و ۲۶۰ نفر در گروه دیجیکالا و بخش‌های مختلف آن فعالیت می‌کردند. ۳۴ درصد همکاران دیجیکالا را زنان تشکیل می‌دهند و وقتی به لایه مدیریتی می‌رسد، سهم زنان ۲۱ درصد است. براساس گزارش سال دیجیکالا، جوان‌ترین همکار این مجموعه ۱۸ ساله است و مسن‌ترین فرد نیز ۵۶ سال دارد. میانگین سنی همکاران دیجیکالا ۲۷ سال است و به‌طورکلی ۵۵ درصد از افراد شاغل در دیجیکالا متعلق به نسل Z هستند.
یکی از روندهای مهم بازار کار در جهان که باعث جلب رضایت شغلی افراد می‌شود، پیشرفت شغلی از طریق ارائه آموزش‌های مرتبط است. دیجیکالا نیز در گزارش سال خود اشاره دارد که به این مهم توجه کرده و در سال ۱۴۰۲، ۷۳ دوره مختلف در حوزه توسعه فردی، مهارت‌های تخصصی و رهبری و مدیریت برای نیروی انسانی خود برگزار کرده است. اما همکاران دیجیکالا، فقط کسانی نیستند که به‌شکل مستقیم در این مجموعه فعالیت می‌کنند، بلکه فروشندگانی که ازطریق بازارگاه دیجیکالا محصولات خود را به فروش می‌رسانند نیز به‌نوعی همکار دیجیکالا به حساب می‌آیند. بنا بر گزارش سال این مجموعه، در سال ۱۴۰۲ با ۳۶ درصد افزایش نسبت به سال پیش‌تر، بیش از ۴۱۸ هزار فروشنده با دیجیکالا همکاری داشته‌اند. ۹۷ درصد این فروشندگان، شخصیت‌های حقیقی هستند و متوسط فروش سالیانه آنها در سال ۱۴۰۲ با ۶۳/۴ درصد افزایش به ۵۸۸ میلیون تومان رسیده است.
بازارگاهی برای کسب‌و‌کارهای بومی و محلی
با ظهور تجارت الکترونیک و گستردگی استفاده از آن در سراسر جهان، یکی از نگرانی‌ها از بین رفتن بازار کسب‌و‌کارهای بومی و محلی بود، اما به‌مرور زمان مشخص شد که این کسب‌و‌کارها هم می‌توانند از این ظرفیت ایجادشده برای بزرگ کردن بازار کسب‌و‌کار خود استفاده کنند. در سال ۱۴۰۲ نیز بیش از ۲۷۰۰ کسب‌و‌کار محلی برای استفاده از ظرفیت بازارگاه دیجیکالا برای فروش محصولات خود، به آن پیوسته‌اند.
در این سال به‌طورکلی ۹۵۰۰ فروشنده بومی و محلی از طریق دیجیکالا به طور متوسط ۷۲ میلیون تومان فروش سالیانه را رقم زده‌اند و رشد فروش این محصولات نسبت به سال ۱۴۰۱، حدود ۸۴ درصد بوده است. ۴۳ درصد از فروشندگان بومی و محلی دیجیکالا را زنان تشکیل می‌دهند. موفق‌ترین کسب‌و‌کار بومی و محلی دیجیکالا، فروشنده محصولات عطاری و داروهای گیاهی از قمصر بوده که توانسته در سال ۱۴۰۲ به فروش ۹ میلیارد تومانی از طریق این پلتفرم دست یابد. دیجیکالا برای همراهی با کسب‌و‌کارهای بومی و محلی، تسهیلات ویژه‌ای را برای این فروشندگان در نظر گرفته است. تخفیف کمیسیون برای تازه‌کارها، تبلیغات رایگان، تسهیلات ویژه برای انبارش کالا و پشتیبانی مستقیم امکاناتی هستند که گروه دیجیکالا در اختیار این بخش از همکاران فروشنده خود می‌گذارد.
ایران فقط تهران نیست!
کسب‌و‌کاری مانند دیجیکالا یک رکن اساسی دارد که مهم‌ترین بخش کسب‌و‌کارش را شکل می‌دهند و آن کاربران دیجیکالا هستند. کسانی که از یک کسب‌و‌کار بالغ، توقع ارائه خدمات با بالاترین کیفیت را دارند و ۵/۵ میلیون میانگین بازدید روزانه‌شان از پلتفرم دیجی‌کالاست. پربازدیدترین روز در سال ۱۴۰۲، اول آذرماه و همزمان با کمپین بلک‌فرایدی بوده که توانسته رقم بازدید را به بیش از ۱۲/۵ میلیون برساند.
یکی از دلایل محبوبیت دیجیکالا که پشتوانه قدرتمند این پلتفرم به‌حساب می‌آید، تعدد نظرات کاربران است که می‌تواند خریداران را برای داشتن خریدی مناسب‌تر راهنمایی کند. تا پایان سال ۱۴۰۲، ۵۴ میلیون نظر در این بازارگاه منتشر شده که ۱۲ میلیون از این تعداد، تنها مختص سال ۱۴۰۲ بوده است. طبق برآوردها، ۹۲ درصد این نظرات را خریداران محصولات نوشته‌اند.
دیگر نکته جالب توجه در گزارش سال دیجیکالا، توجه آماری به کاربران شهرهای مختلف، غیر از تهران است. تعداد مشتریان به‌جز تهران ۱/۵ میلیون کاربر است و بوشهری‌ها در سال ۱۴۰۲ گران‌ترین کالاها را از این پلتفرم خریداری کرده‌اند. در سال گذشته ۱۶/۴ میلیون سفارش به شهرهایی جز تهران ارسال شده است. براساس داده‌های موجود در گزارش سال دیجیکالا، میانگین زمان ارسال کالا در این پلتفرم بین ۳ تا ۵ روز است و ۹۳/۸ درصد از این سفارش‌ها به‌موقع به دست مشتریان رسیده‌اند.
داده‌های شرکتی چون دیجیکالا که ادعا می‌کند یک‌چهارم بازار تجارت الکترونیک در ایران را در اختیار دارد، می‌تواند در ساختن تصویری کامل از این بازار راهگشا باشد. سهم دو برابری کسب‌و‌کارهای تجارت اجتماعی نسبت به دیجیکالا نیز نشان می‌دهد آنچه درخصوص تأثیر فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی بر معیشت مردم گفته می‌شود، تا چه اندازه به واقعیت نزدیک است. باتوجه به افزایش سهم تجارت الکترونیک از بازار خرده‌فروشی در جهان و آمار کشورهای همسایه، به‌نظر می‌رسد هنوز ظرفیت‌های تجارت الکترونیک در کشور به‌درستی فعال نشده و شاید بهتر باشد کسب‌و‌کارهای این حوزه به‌جای رقابت با یکدیگر بر سر سهم بازاری ۶ درصدی، بر گرفتن سهم بیشتر از ۹۴ درصد خرده‌فروشی آفلاین تمرکز کنند.
