بزرگان اقوام سخن می‌گویند
بررسی فضای سیاسی استان‌ها در سال انتخابات مجلس، این شماره:گلستان
بررسی فضای سیاسی استان‌ها در سال انتخابات مجلس، این شماره:گلستان
جغرافیای سیاسی استان گلستان، این استان کوچک‌شمالی، همچون جغرافیای طبیعی آن، از تنوع بسیار بالایی برخوردار است. از تعدد اقوام (فارس، ترکمن، سیستانی، ترک و بلوچ) گرفته تا جمعیت بالای اهل سنت در کنار شیعه‌ها، فضای خاص و متفاوتی را بر جغرافیای سیاسی این استان حاکم کرده است. گلستان 6 حوزه انتخابیه در مجلس دارد و در مجموع 7 نماینده از این استان راهی مجلس می‌شوند. اما برای این 7 کرسی، یکی از متنوع‌ترین لابی‌های سیاسی، قومیتی و مذهبی اتفاق می‌افتد. تقریباً تمامی حوزه‌های این استان، به جز مرکز استان، گروه‌های قومی متفاوتی را در خود جای داده‌اند که همه آنها حضور فعالی در انتخابات دارند. براساس پژوهشی که به تحلیل حوزه‌های انتخاباتی استان گلستان پرداخته است، تفاوت قومیت‌ها در کنار تنوع‌های متفاوت دیگری از جمله محیط جغرافیایی، ارتباطات و دسترسی‌ها، تاثیر مستقیمی در درجه نمایندگی گروه‌های قومی مختلف به‌ویژه گروه قومی ترکمن‌ها دارد، به‌طوری‌که ترکمن‌ها با وجود آنکه در حوزه انتخاباتی گرگان بیش از 110 هزار نفر جمعیت دارند، اما تاکنون موفق به فرستادن نماینده‌ای از این حوزه انتخابیه به مجلس نشده‌اند. بیشترین حضور ترکمن‌ها در
مجلس از شهر گنبدکاووس رقم خورده و از حوزه گرگان و علی‌آباد با وجود آنکه 9/33درصد از جمعیت آنها را ترکمن‌ها تشکیل می‌دهند تاکنون نماینده‌ای به مجلس نرفته است. (زهرا احمدی‌پور و همکاران «تحلیل حوزه‌های انتخاباتی استان گلستان بعد از انقلاب اسلامی»)
ترکمن‌ها قوی‌ترین گروه قومیتی در استان گلستان را تشکیل می‌دهند که با فراوانی کاندیداهای خود در رأس وحدت قومیت‌ها قرار دارند. انسجام قومی ترکمن‌ها به‌حدی است که در رقابت با جریان‌های سیاسی در شهرستان‌های فارس‌زبان توانسته‌اند پیروز میدان انتخابات باشند. سیستانی‌ها در کنار ترکمن‌ها دیگر قومیت پرچمدار در انتخابات این استان هستند که به نظر می‌رسد در آزادشهر نفوذ بسیاری دارند. اگرچه فعالان سیاسی این استان معتقد هستند که مردم این استان انتخاب قومی خود را براساس صلاحیت افراد انجام می‌دهند، اما نگاهی گذرا به رسانه‌های محلی این استان نشان می‌دهد که خود تفکر قومیت‌گرایی پیروز انتخابات تا پیش از انتخابات مجلس یازدهم بوده است؛ موضوعی که مورد انتقاد رسانه‌های محلی و مردم این استان به‌ویژه مردم طبقه متوسط و مرکزنشین بوده است. آنها معتقدند که در این استان تفکر قومی مانع از حضور افراد کارآمد در مجلس می‌شود. نگاه اکثر مردم به انتخابات همچنان به بزرگان اقوام است و نتوانسته‌اند نماینده‌ای برای پیگیری مشکلات مردم این استان و اینکه سخنگوی مورد نظر آنها در مجلس باشد را به بهارستان بفرستند.
هرچند که به نظر می‌رسد در استان گلستان، انتخابات به شدت قومیتی است و همین موضوع منجر به حضور حداکثری آنها در پای صندوق رای می‌شود، اما حضور آنها متاثر از فضای حاکم بر کشور نیز بوده است. گلستانی‌ها که در انتخابات مجلس دهم، حضور 81درصدی در انتخابات را رقم زدند، با یک ریزش 23 درصدی در انتخابات مجلس یازدهم، مشارکت 58درصدی در انتخابات را رقم زدند؛ موضوعی که به نظر می‌رسد بر فضای انتخاباتی کنونی نیز سایه انداخته است. هرچند که فعالان سیاسی این استان معتقد به کاهش مشارکت در این دوره، نسبت به دوره‌های قبل هستند، اما امیدواری آنها از حضور گلستانی‌ها پای صندوق‌های رای، پیش‌بینی برای مشارکت مردم این استان را شاید اندکی پیچیده می‌کند. حال باید منتظر ماند و دید که تسلط اقوام بر فضای انتخاباتی استان حفظ می‌شود یا زور مشکلات اقتصادی و معیشتی در این استان بیشتر است و مانع از مشارکت مردم در انتخابات خواهد شد.
نگاه اهل سنت
قرجه طیار نماینده اهل سنت شهر گنبد در مجلس دهم تصریح کرد:
سایه معیشت بر سر مشارکت انتخاباتی قومیت‌ها
قرجه طیار، نماینده اهل سنت شهر گنبد در مجلس دهم است. او در زمان کاندیداتوری برای انتخابات مجلس، از سوی ریش‌سفیدهای ترکمن به‌عنوان کاندیدای ترکمن‌ها در انتخابات حاضر شد. طیار در گفت‌وگو با هم‌میهن، درباره تاثیر و حضور قومیت‌های گلستان در انتخابات مجلس توضیح می‌دهد که در ادامه می‌آید:
فضای سیاسی استان گلستان به‌ویژه در بین قومیت‌ها در ماه‌های باقی‌مانده به انتخابات مجلس چگونه است؟
هرچه به انتخابات نزدیکتر می‌شویم، فضای انتخابات به‌ویژه در مناطقی که قومیتی هستند، فراگیرتر می‌شود و جو گرم‌تر می‌شود. در حال حاضر کاندیداهایی در حال فعالیت هستند، البته نه به‌صورت رسمی که در زمان تبلیغات اصلی مشخص‌تر فعالیت خواهند کرد.
کدام قومیت‌ها در این استان پایگاه رای بیشتری دارند؟ رقابت‌های انتخاباتی در بین آنها چگونه است؟
در استان گلستان جمع زیادی از قومیت‌ها حضور دارند و این استان تجلی‌گاه وحدت است. معمولاً در مرحله پیش از انتخابات رقابت درون‌گروهی می‌شود و قومیت‌های مختلف درون‌گروه خود رقابت می‌کنند و در مرحله دوم رقابت‌های بین‌قومیتی تسری پیدا می‌کند و کاندیداهایی که حالا در گروه مشخص شده‌اند، با کاندیداهای گروه دیگر رقابت می‌کنند.
در استان گلستان، اهل سنت 40 درصد جمعیت استان را تشکیل می‌دهند، اما به نظر می‌رسد موضوع قومیت بر تنوع مذهب نسبت به استان‌هایی که تنوع مذهبی دارند، بیشتر تاثیر دارد.
بالاخره هر قومیتی دوست دارد که نماینده خودش را به مجلس بفرستد و ترکمن‌ها، بلوچ‌ها، سیستانی‌ها و هر کدام از قومیت‌ها می‌خواهند که نماینده خود را برای بیان مشکلات و کاستی‌ها به مجلس بفرستند.
شرایطی که در کشور حاکم است، مشکلات اقتصادی و معیشتی و اعتراضاتی که در کشور از سال قبل داریم، بر مشارکت اقوام در انتخابات پیش رو تاثیرگذار است؟
مردم گلستان هم مانند مردم دیگر نقاط کشور، یک مطالبه ملی درخصوص مسائل معیشتی و اقتصادی دارند که در همه جای کشور یکسان است و امیدواریم با تلاش‌هایی که در دولت و نظام انجام می‌شود، این مسائل برطرف شود و مردم شرکت در انتخابات را به این مسائل گره نزنند و حضور گسترده داشته باشند.
اما در مورد این استان، اینگونه مطرح می‌شود که فضای سیاسی در انتخابهای مردم حاکم نیست و رای مردم قومیتی است تا سیاسی. آیا این نظر درست است؟
مردم دنبال مسائل سیاسی و قومی به آن حدی که مطرح می‌شود، نیستند، مردم به دنبال افراد کارا و کسانی هستند که پیگیر مسائل و مشکلات منطقه آنها باشند و برای بیان و انتقال مشکلات به مرکز، هر طیف، گروه و قومیتی دوست دارد که به نسبت جمعیت، نماینده خود را به مجلس بفرستد و این در همه کشور هست و در گلستان هم وجود دارد. نه به این صورت که خیلی قومیتی باشد و نه به آن حد که خیلی سیاسی باشد.
نگاه اصولگرا
سیدحسن سیدی دبیر حزب مؤتلفه اسلامی گلستان:
نگاه مردم به خدمتگزاری است نه احزاب
سیدحسن سیدی، دبیر حزب مؤتلفه اسلامی در استان گلستان در گفت‌وگو با هم‌میهن، توضیحاتی درباره فضای سیاسی استان گلستان، در ماه‌های باقی‌مانده به انتخابات مجلس، دلایل تمایل نداشتن مردم برای شرکت در انتخابات و راه‌های افزایش مشارکت آنها توضیحاتی داده است که در ادامه می‌آید:
فضای سیاسی استان گلستان در ماه‌های منتهی به انتخابات مجلس چگونه است؟ آیا احزاب فعالیت خود را شروع کرده‌اند؟
برخی از احزاب فعالیت‌های خود را شروع کرده‌اند و برخی هم نه، چراکه فقط در زمان انتخابات وسط میدان می‌آیند. ما به نوبه خود در برخی از شهرها، ارزیابی‌هایمان را انجام داده‌ایم، منتها در برخی از شهرها به نتیجه رسیدیم و در برخی از شهرها نیز هنوز جمع‌بندی نکرده‌ایم. در شهرهای علی‌آباد و گرگان شرایط تقریباً مشخص است اما در شهرهایی که با برادران اهل‌سنت مشترک هستیم، مانند بندرترکمن، بندرگز، کردکوی، گنبد و گالیکش، هنوز کاندیداها مشخص نیستند. البته مطالعات و بررسی‌ها در حال انجام است و نتیجه را اعلام خواهند کرد.
از چهره‌های شاخص در استان گلستان چه کسانی قرار است که در انتخابات کاندیدا شوند؟
آقای نوروزی و منتظری از شهر گرگان، آقای شادمهر نیز از شهر گنبد، قصد شرکت در انتخابات را دارند. برخی نیروهای انقلابی از جمله عباسی از گنبد نیز علاقه‌مند به شرکت در انتخابات هستند. در شهر گرگان نیز افراد علاقه‌مندی هستند که کم‌کم دارند وارد عرصه انتخابات می‌شوند.
الگوی مشارکت مردم گلستان و رای دادن آنها چگونه است؟ مردم به لیست‌ها رای می‌دهند یا اشخاص و قومیتی؟ با توجه به اینکه اهل تسنن در گلستان بخش قابل‌توجهی هستند و پایگاه رای خاص خود را دارند. رای دادن به لیست واحد چقدر ممکن است؟
در گلستان، در همه قسمت‌ها مسئله سیاسی حاکم نیست. یعنی کسانی که فقط براساس جریان سیاسی رای می‌دهند، یک درصد اقلیتی هستند. غالب قشر خاکستری مردم به این موضوع نگاه نمی‌کنند که کاندیدای مورد نظری که می‌خواهند به او رای دهند اصلاح‌طلب یا اصولگرا. عاملی که در انتخاب اثرگذار است اول، موضوعات قومی است و دوم، خدمتگزاری فردی، شهری، استانی و ملی. آنچه بیشتر در این مقیاس تاثیر می‌گذارد، اقداماتی است که یک نماینده تلاش می‌کند در حوزه انتخابیه خود داشته باشد. برای مثال الان از همه گروه‌های فکری مردمی را داریم که از یک نماینده اصولگرا دفاع می‌کنند و برعکس آن، شهری را داریم که برخی اصولگراهای آن به یک نماینده که در حوزه اصولگرایی تعریف نمی‌شود، رای می‌دهند. بنابراین، اینکه مردم امیدوار باشند به آنها خدمت می‌شود تاثیر بیشتری در رای دادن دارد تا جریان حزبی که افراد از آن پیروی می‌کنند.
اما الان مسئله معیشت و نارضایتی از شرایط اقتصادی خیلی برای مردم پررنگ است و مردم بخش مهمی از ناکارآمدی اقتصادی را از چشم نماینده‌ها و سیاست‌های مدیران و دولت می‌بینند.
آنچه که الان بیش از همه مهم است، این است که دولت در دو کار موفق شود؛ اول اینکه، تثبیت نرخ ارز و این ولنگاری که در قیمت ارز رخ داده را کنترل و بر آن نظارت کند تا قیمت آن پایین بیاید. البته این مسئله اندکی در دو سه ماه گذشته محقق شده است. دولت اگر نرخ ارز را پایین بیاورد، میزان مشارکت بالا می‌رود. مردم به فکر این هستند که سختی‌هایی که در زندگی می‌کشند، چگونه حل می‌شود. اینکه الان بگوییم باید مسئله انقلاب را دید و سختی‌ها را تحمل کرد، برای همه قابل درک نیست. در هر جامعه‌ای افرادی را داریم که شرایط مختلف را دیده و لمس کرده‌اند، غلیان‌های سیاسی را مشاهده کرده و سختی‌ها را تحمل کرده‌اند اما خیلی‌ها هم اینگونه نیستند و می‌بینند که شرایط اقتصادی و معیشتی چگونه است.
انشاءالله که دولت بتواند تورم و نرخ ارز را مهار کند و در روند انتخابات تاثیر بگذارد. دوم اینکه، باید جهاد تبیین را شروع کرد. خداوند درباره تعیین سرنوشت آیه‌ای نازل کرده است که جامعه باید نسبت به این مسئله و حق خود در تعیین سرنوشت توجیه شود. رگ دینی جامعه در انتخاب سرنوشت مطرح شود و بفهمند که اگر این موضوع اساسی و وظیفه دینی را انجام ندهیم، چه بلایی سر ما می‌آید.
متاسفانه آنقدر مسائل دینی ابزار شده و سوءاستفاده‌هایی در این سال‌ها به نام دین صورت گرفته که مردم را دین‌گریز کرده است.
گوش مردم برای شنیدن تحلیل‌های دینی باز است. باید به توجیه و تحلیل مسائل دینی پرداخت و با مبنای دینی به جامعه آگاهی دهیم.
اگر سیاست شورای نگهبان این باشد که ردصلاحیت‌هایی که در دوره قبل انجام داد را کاهش دهد و فضا برای حضور جریان‌های مختلف بازتر باشد، آیا مردم گلستان تمایلی برای شرکت در انتخابات با توجه به شرایط موجود خواهند داشت؟
اگر کسی لایق نیست، چه از نظر سیاسی و چه از نظر اخلاقی، خط و مرزها در قانون مشخص است. اگر کسی صلاحیت ندارد، وارد کردن او به صحنه انتخابات اشتباه است. فردی که آمده و سوءاستفاده کرده و تشخیص داده‌شده را شورای نگهبان باید مصلحت‌اندیشی و آن را لحاظ کند. الان افراد توانمند در میدان رقابت مجلس وارد نمی‌شوند و حرف‌شان این است که از کجا پول تبلیغ بیاوریم. امیدواریم در اصلاح قانون انتخابات این موضوع حل شود. رقم حقوق مجلس مشخص است اما خرج تبلیغات، میلیاردی است. اگر شورای نگهبان می‌بیند کسی خطاکار است، باید ردصلاحیت کند. مردم هم امیدوار می‌شوند که برخورد انجام شده است. از طرفی اگر می‌خواهد مشارکت انجام شود، تنها عامل این نیست که شورای نگهبان آدمی که صلاحیت ندارد را تایید صلاحیت کند. من معتقد و موافق به رعایت قانون هستم. البته اگر مقام معظم رهبری به مصلحت حکومت امری بفرمایند ما مطیع آن هستیم.
آیا این کار در مشارکت مردم تاثیر خواهد داشت؟
من زیاد مؤثر نمی‌بینم. آگاهی بخشیدن و جهاد تبیین را مؤثر می‌دانم. ما نشسته‌ایم ولی کار نمی‌کنیم، بعد به مردم می‌گوییم در انتخابات شرکت کنید. مقام معظم رهبری این‌همه تاکید دارند که انتخابات و تعیین سرنوشت، پایه مشروعیت نظام است و ما درباره این موضوع اصلاً حرفی نمی‌زنیم. به مردم هم دیگران خوراک می‌دهند و براساس همان عمل می‌کنند. در این مدت اگر موضوعات را تبیین و صحبت کنیم؛ از گفت‌وگوی چهره به چهره گرفته تا مساجد و کلاس‌ها و جمع‌های خانوادگی و صداوسیما، ضرورت‌های حضور در انتخابات را بیان کنیم، یک انفجار اطلاعاتی به وجود می‌آید و نتیجه مثبتی خواهد داشت. بیان نقاط مثبت انقلاب و موفقیت‌های دولت
مهم است.
نگاه اصلاح‌طلب
محمدرضا مروتی قائم‌مقام دبیر حزب کارگزاران در گلستان:
مردم تمایل به شرکت در انتخابات ندارند
محمدرضا مروتی، قائم‌مقام دبیرکل حزب کارگزاران در استان گلستان معتقد است هر دو طیف مردم استان گلستان و کسانی که قصد کاندیداتوری دارند، با توجه به شرایط موجود دچار نوعی رخوت هستند. او در گفت‌وگو با هم‌میهن درباره فضای سیاسی استان در ماه‌های منتهی به انتخابات مجلس دوازدهم و پیش‌بینی حضور مردم توضیح می‌دهد که در ادامه می‌آید:
فضای سیاسی استان گلستان، در ماه‌های باقی‌مانده تا انتخابات مجلس دوازدهم چگونه است؟ آیا احزاب فعالیت‌های خود را شروع کرده‌اند؟
فعالیت احزاب از سال 1400 در استان گلستان کمرنگ شده است. پس از سال‌هایی که دولت روحانی فعالیت میکرد، اکثر احزاب دیگر فعالیتی ندارند. البته جلسات شورای هماهنگی احزاب در استان برگزار می‌شود اما به‌صورت دوره‌ای و ماهی یک‌بار حدود 23حزب حضور دارند و از بین آنها 10 تا 12 حزب در جلسات شرکت می‌کنند و تقریباً می‌توان ادعا کرد که هیچ‌یک از احزاب در استان گلستان شوقی ندارند و احزاب اصلاح‌طلب تاکنون حضور خاص و فعالیتی نداشته‌اند. در مورد جلسه خصوصی احزاب نیز برای مثال حزب کارگزاران در سال 5 تا 6 جلسه برگزار می‌کند و تنها حزبی بود که بعد از سال 1400 کنگره حزب را برگزار کردیم.
مجموع فعالیت احزاب در استان گلستان به همان جلسه شورای هماهنگی احزاب اصلاح‌طلب خلاصه می‌شود که شاید ماهی یک بار، 10 تا 12 حزب و گروه سیاسی فعال در جلسات حضور دارند و سایر احزاب هیچ مشارکت و فعالیت خاصی ندارند؛ چه از سوی مردم و چه از سوی جناح‌های سیاسی.
پیش‌بینی مشارکت مردم گلستان در انتخابات، با توجه به شرایطی که در آن قرار داریم، مشکلات معیشتی و اقتصادی و اعتراضات مدنی و با توجه به اینکه مردم نارضایتی خود به ردصلاحیت‌ها را در دوره قبل با کاهش مشارکت نشان دادند، آیا در این دوره نارضایتی‌ها عمیق‌تر شده است و این تحلیل درست است که حتی اگر شورای نگهبان هم افراد را تاییدصلاحیت کند، مردم تمایلی برای مشارکت در انتخابات نشان نخواهند داد؟
دغدغه اصلی مردم را باید دید که آیا تمایلی به مشارکت در انتخابات دارند یا نه. این یک بخش از موضوع مشارکت است و بخش دیگر به کاندیداها و حاکمیت باز می‌گردد. کاندیداها اگر تمایل به حضور در انتخابات هم داشته باشند، بنابر دلایل مختلف، در دوره قبل شرایط برایشان فراهم نشد و حالا هر دو طیف دچار نوعی رخوت هستند. چراکه از بین نیروهای اصلاح‌طلب، چهره‌های شاخصی که در دوره‌های قبل تمایلی به مشارکت در انتخابات داشتند و فعالیت انتخاباتی هم انجام می‌دادند، در این دوره تمایلی برای حضور در این صحنه ندارند. در انتخابات ریاست‌جمهوری 1400 مشارکت به‌شدت به‌ویژه در سطح شهرها، پایین بود و در شهر گرگان مشارکت طبقه متوسط کاهش شدیدی داشت و صندوق‌های رای تقریباً خالی بودند. این در سال‌هایی بود که مطالبه مردم اقتصادی بود و از طرفی کاندیدای شایسته و قابلی را نمی‌دیدند که بخواهند در انتخابات شرکت کنند. در روستاها، شاید حضور بیشتر بوده و در بخش‌های ترکمن‌نشین و سنی‌نشین استان مشارکت مردم را شاهد بودیم. اما درباره این دوره اولاً شرایط قابل پیش‌بینی نیست، ثانیاً فضای سیاسی گاهی به‌گونه‌ای پیش می‌رود که مردم دچار هیجان‌های احساسی در آستانه انتخابات نیز می‌شوند، به همین دلیل شرایط قابل پیش‌بینی نیست. اما آنچه که الان می‌بینیم، با توجه به شرایط اقتصادی که بدتر شده و شرایط اجتماعی، به‌ویژه پس از شهریور سال گذشته، طبقه متوسط و جوان جامعه در دهه‌های 60، 70 و 80 تمایل بسیار ضعیفی برای حضور در انتخابات دارند و نمونه بارز آن را نیز می‌توان در فعالیت‌ها و مناسبت‌های اجتماعی در سطح جامعه دید.
در واقع مردم با عدم حضور، مخالفت خود را به شرایط موجود تکرار خواهند کرد؟
برای مثال در ماه مبارک رمضان، در مسجد جامع شهر گرگان جمعیت قابل‌توجهی از مردم برای انجام مناسک دینی حاضر می‌شدند، اما این حضور، هر سال کمتر شده و امسال به حداقل میزان ممکن خود رسید. حتی این کاهش حضور را در ایام محرم نیز می‌بینیم. وقتی با عموم مردم در سطوح مختلف جامعه صحبت می‌کنیم، همه نوعی از عدم حضور خود را نشان داده‌اند و این حرکت را به‌نوعی مخالفت با سیاست‌ها می‌دانند. در واقع ابزاری برای نشان دادن مخالفت آنها شده است. حال در زمینه انتخابات که جای خودش را دارد و این مخالفت حتماً در انتخابات نیز خود را نشان می‌دهد. حتی فعالیت‌های حزبی چهره‌هایی که در دوره‌های قبلی تمایل به حضور در انتخابات داشتند در استان خیلی کمرنگ شده و اصلاً نمی‌توان گمانه‌زنی نسبت به حضور آنها در انتخابات داشت.
در مورد مشارکت قومیت‌های ترکمن و سنی‌های استان گلستان در انتخابات توضیح می‌دهید؟ آیا فضای قالب در بین این گروه‌ها همانند فضای قالب جامعه است یا خیر؟
بخشی از ترکمن‌ها خیلی کم متاثر از فضای کشور هستند و در انتخابات نیز همان فضای قومیتی سایه می‌اندازد، اما اگر اهل سنت، کاندیدای قابلی را نبینند که بتوانند با او بیعت کنند، حتماً در مشارکت آنها نیز تاثیر خواهد داشت. در مجموع فضای سیاسی ترکمن‌ها متفاوت از فارس‌ها و شیعه‌ها است. اما بررسی صندوق‌های رای در مناطق ترکمن و سنی‌نشین در دوره‌های قبل نشان می‌دهد که گرایش سیاسی آنها به سمت اصلاح‌طلبان است. قطعاً شرایط حاکم در جامعه بر حضور سنی‌ها و ترکمن‌ها بی‌تاثیر نیست اما مخالفت و نارضایتی که در فضای سیاسی موجود در بین فارس‌ها وجود دارد خیلی بیشتر از ترکمن‌ها است.
شعارزدگی نماینده‌ها در ادوار مختلف چه تاثیری در میزان مشارکت مردم در انتخابات دارد؟ آیا این موضوع می‌تواند یکی از عوامل کلیدی در کاهش مشارکت مردم گلستان در انتخابات مجلس باشد؟
بله این موضوع هم می‌تواند باشد. بیشترین ریزشی که در زمینه شعارها به عملکرد یک نماینده سبب می‌شود، متوجه طبقه متوسط جامعه است. بخشی از آنها به دلیل شعارزدگی و عملکرد ضعیف نمایندگان مجلس اثری از برآورده شدن انتظارات خود را نمی‌بینند و در نتیجه، انتظار آنها نیز از نماینده‌ها کاهش یافته و این عدم انتظار خود را با عدم مشارکت در انتخابات نشان می‌دهند.
