مرجع اعتدال

نگاهی به زندگی و فعالیت‌های آیت‌الله جوادی‌آملی

ارتباط علما با مردم و درگیر بودن فقها با مشکلات روز جامعه، عنصری که در تاریخ معاصر ایران بارها رگه‌هایی از آن دیده شده و کم نبوده است، تحولاتی بوده که از قبال همراهی علما و مردم به‌وقوع پیوسته است. در بین علمای زنده، یکی از نام‌هایی که می‌توان در این زمره قرار داد، آیت‌الله عبدالله جوادی‌آملی است که طی چند سال اخیر اظهارنظرهای او درباره مشکلات مختلف کشور بارها شنیده شده و بدون لکنت‌زبان درد جامعه را بیان کرده است. مرجع تقلیدی که خودش در دیداری که 22 دی 98 با جمعی از طلاب مدارس علمیه حضرت ولی‌عصر(عج) شهرستان بناب داشت، درباره ارتباط علما با مردم اینگونه اظهارنظر کرده است: «علما وظیفه دارند خود را به مردم جامعه نزدیک کنند و راه آن این است که مردمی بیندیشند و خیرخواه مردم باشند.» او طی ماه‌های اخیر هم بارها درباره مشکلات مردم و مطالبات آنها سخن گفته است. در روزهای اعتراضات سال گذشته فایل صوتی او با این مضمون منتشر شد که «هر کس با شما اختلاف دارد؛ اختلاف را حل کن، نه مخالف را از پا در بیاور.» یا سه روز پیش در دیداری که با پیام فضلی‌نژاد، مدیرمسئول مجله نقد اندیشه داشت، گفته بود: «اگر در جامعه‌ای «اختلاس، گرانی و تبعیض» نباشد، مردم به قانون احترام می‌گذارند.» و پیشتر نیز پس از دیدار با رئیس‌جمهور در حساب توئیتری منتسب به ایشان از زبان او نوشته شد: «کشور را کمیته امدادی اداره کردن برخلاف فرهنگ خلقت است، خداوند انسان را با کرامت خلق کرد و دستور داد کرامت انسان محفوظ باشد.»

از آمل تا نیویورک

در نیمه اردیبهشت 1312، ابوالحسن واعظ جوادی‌آملی که در آن دوران از علمای بزرگ شمال ایران و به‌طور ویژه شهر آمل محسوب می‌شد، صاحب پسری می‌شود که نامش را عبدالله انتخاب می‌کند و از 13سالگی او را به حوزه علمیه شهر آمل می‌فرستد. عبدالله جوادی‌آملی که در سال 1325 تحصیل حوزوی را در شهر زادگاهش آغاز کرده بود، در سال 1329 به تهران و مدرسه مروی رفت و ادامه تحصیل خود را در این مدرسه سپری کرد. او در سال 1334 با تشویق علامه محمدتقی آملی، راهی قم شد و تا پایان دوران تحصیل در این حوزه باقی ماند. جوادی‌آملی که در دوران تحصیل در حوزه به‌مدت 13 سال از شاگردان آیت‌الله سیدروح‌الله خمینی بود و از مبارزین انقلابی شهر آمل به شمار می‌رفت؛ توانسته بود جایگاهی ویژه نزد بنیانگذار انقلاب پیدا کند و تبدیل به یکی از افراد مورد اعتماد او شود. چنانچه چهار ماه پس از پیروزی انقلاب در خردادماه سال 1358 به‌عنوان مسئول دادگاه انقلاب شهرستان آمل انتخاب می‌شود و سپس در سال 1359 پس از تشکیل شورای عالی قضایی، حکم جدیدی از امام دریافت کرده و به‌مدت دو سال عضو این شورا می‌شود. البته این آخرین سمت و پست رسمی است که او در اختیار می‌گیرد و در سال‌های آینده بیشتر فعالیتش در حوزه علمیه خلاصه می‌شود. البته نباید فراموش کرد که جوادی‌آملی در دوره اول و دوم مجلس خبرگان (از سال 1361 تا 1377) عضو مجلس خبرگان رهبری بوده است و تا سال 1388 هم امامت جمعه شهر قم را برعهده داشته و چند ماه پس از انتخابات دوره دهم ریاست‌جمهوری، از امامت جمعه کناره‌گیری می‌کند.
نکته قابل‌توجه دیگر، نزدیکی و مورد اعتماد بودن او از سوی هر دو رهبر نظام است. جوادی‌آملی در سال 1367 همراه با محمدجواد لاریجانی و مرضیه حدیدچی از سوی امام‌خمینی مامور شد تا به شوروی سفر کرده و نامه رهبر انقلاب را که خطاب به میخائیل گورباچف، آخرین دبیرکل حزب کمونیست شوروی نوشته شده بود، به این مقام عالی شوروی تحویل دهد. اتفاقی که یک‌بار دیگر در سال 79 تکرار شد و این مرجع تقلید از سوی آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای، ماموریت گرفت تا به نیویورک رفته و پیام مقام رهبری را به نشست هزارهٔ ادیان تحویل دهد و به دیدار با کشیش‌ها، راهبان بودایی و مسیحیان برود.

پس از نیویورک

پس از بازگشت از نیویورک، فعالیت‌های جوادی‌آملی هرچند دیگر در عرصه قدرت سیاسی نبود، اما این عدم حضور در قدرت به‌معنای سکوت از جانب او نبوده و این مرجع تقلید در این سال‌ها فعالیت‌ها و اظهارات مهمی داشته است که می‌توان آنها را در سه حوزه «سیاست داخلی، اقتصاد و سیاست خارجی» دسته‌بندی کرد و هر یک را به صورت جداگانه مورد بررسی قرار داد.

مواضع سیاست داخلی

الزامات حکومت اسلامی

مهم‌ترین فعالیت‌ها و حاشیه‌های این مرجع تقلید در بخش سیاست داخلی طی سال‌های اخیر را می‌توان در هفت بخش خلاصه کرد.

۱. مقابله با تندروها

رفتار صورت‌گرفته توسط تندروهای اصول‌گرا طی سال‌های قبل بارها از سوی آیت‌الله جوادی‌آملی مورد تقبیح قرار گرفته است. از او در جلسه درس اخلاق 24 آذر 1397 نقل شده است که «وقتی دین اجازه نمی‌دهد که آدم اسبی یا حماری را اهانت کند، چگونه اجازه می‌دهد با قلم و بنان و بیان خود، آبروی کسی را ببرد!؟»

در بین اظهارنظرها و مخالفت‌های جوادی‌آملی با تندروی می‌توان به واکنش او به جلد یکِ روزنامه اصول‌گرا اشاره کرد. پس از مرگ ملک عبدالله، پادشاه عربستان سعودی زمانی که روزنامه «وطن امروز» عکس یک خود را با تیتر «خبر مرگش» انتخاب کرد، او در دیداری که با سفیر ایران در عربستان به تاریخ 9 بهمن 1393 داشت، رفتار صورت‌گرفته را مورد نکوهش قرار داد و گفت: «در جهان اسلام اگر کار دست کسانی باشد که از تبار عقل هستند امور حل می‌شود، اما اگر کار به‌دست کسانی باشد که به تعبیر قرآن از قوم‌لایعلم هستند (یعنی از کسانی که گروه خون آنها جهل است) مشکل حل نمی‌شود. در سمت ما نیز ابراز شادی در مرگ افراد، چه ضرورتی دارد؛ این رفتار نه واجب است و نه مستحب؛ برای چه باید عواطف یک عده را جریحه‌دار کرد؟»

مورد دیگری که در مخالفت این مرجع تقلید با تندروی‌های داخلی می‌توان ذکر کرد، مربوط به مخالفت او با حمله به سفارت عربستان است. جوادی‌آملی در دیداری که 8 بهمن 1397 با مسئولان و دست‌اندرکاران سازمان حج و زیارت داشت، این حرکت را مورد سرزنش قرار داد و گفت:«نباید اقداماتی مانند حمله به سفارت عربستان صورت پذیرد، این کار خلاف دستور دین است. نباید انتظار داشت چنین حرکاتی انجام پذیرد و در مقابل، آنها حرکتی انجام ندهند!»

۲. ماجرای حجاب

آیت‌الله جوادی‌آملی در 4 آذر 1396 درباره موضوع حجاب هشدار داده بود: «مسئله حجاب و عفاف با سرنیزه حل نمی‌شود. نامه می‌نویسند که شما چرا ساکتید و درباره حجاب حرف نمی‌زنید. بر فرض شما با فشار این روسری را جلو بیاورید. این اسمش عفاف نیست. «النکاح سنتی» است که از فساد جلوگیری می‌کند. با بگیر و ببند ممکن است ظاهر حفظ شود، ولی بگیر و ببند اگر بدتر نکند، یقینا حل نمی‌کند». او پس از پیش آمدن موضوع دختران خیابان انقلاب، کشف حجاب را مورد سرزنش قرار داد اما تاکیدهای مهم دیگری در این حوزه داشته است. جوادی‌آملی در جلسه درس تفسیر خود در تاریخ 19 فروردین 1397 به دخترانی که کشف حجاب کرده بودند، توصیه می‌کند که «اگر کسی خدای ناکرده گِله‌ای از مسئول یا نظام یا جای دیگر دارد، این رابطه‌اش را با دین به هم نزند، مبادا به این بهانه‌ها کسی این روسری که برای پوشاندن سر و گردن است را کنار بزند! اگر کسی مشکلی دارد یا با او بدرفتاری شده است، نباید این را معاذالله به حساب دین بیاورد.»

اما یکی از مهم‌ترین اظهارنظرهای این مرجع تقلید درباره دختران خیابان انقلاب در دیدار 24 فروردین 1397 با علی لاریجانی، بیان می‌شود. جایی که جوادی‌آملی حرکت انجام‌شده از سوی این دسته از دختران را اینگونه تعبیر می‌کند: «آنکه روسری خود را بر سر چوب می‌کند، با قرآن مخالف نیست، بلکه با این شرایط کشور مخالف است. پیغمبر(ص) فرمود، کشوری که مشکل مالی داشته باشد، دینش در خطر است! » همچنین پس از آغاز اعتراضات سال گذشته، در 23 آبان 1401 ویدئویی کوتاه از جوادی‌آملی منتشر شد که در آن گفته بود: «هر کس با شما اختلاف دارد؛ اختلاف را حل کن، نه مخالف را از پا در بیاور. بدی را با نیکی جواب بدهید. مرض را که با مرض مداوا نمی‌کنند با دارو درمان می‌کنند، این پیام قرآن است.»

۳. معرفی ریشه مشکلات

این مرجع تقلید بارها به نقد عملکرد مدیریت کلان در کشور پرداخته و هشدارهای مهمی را در این حوزه عنوان کرده است. یکی از مهم‌ترین هشدارهایی که از سوی او بیان شده، مربوط به دیدارش با علی ربیعی (وزیر کار دولت دوازدهم) در تاریخ 6 اردیبهشت 1397 است که گفته بود: «بدانیم که اگر با وجود این مشکلات ملت قیام کند، همه ما را به دریا خواهد ریخت به همین جهت حواس‌تان باشد. البته بسیاری از کشور فرار کردند یا جای فرار خود را فراهم آوردند، اما ما جای فرار نداریم. این بی‌عدالتی‌ها و بی‌عرضگی‌های برخی مسئولان قابل تحمل نیست. کشوری که این همه منابع و آب و خاک دارد، چرا باید این همه گرسنه داشته باشد.»

او که بارها تاکید کرده که ایران از نعمت‌ برخوردار بوده و همه منابع را در اختیار دارد، ریشه مشکلات کشور را در دیداری که 25 دی 1397 با بهرام سرمست، استاندار قم داشت، اینگونه تشریح کرده بود: «ما به لطف الهی همه چیز در این مملکت داریم و همه منابع در اختیار ماست و از این حیث مشکلی نداریم، مشکل ما بی‌عرضگی و بی‌مدیریتی از یک‌سو و اختلاس نجومی و احتکار از سوی دیگر است.»

یکی از آخرین اظهارنظرهایی که در این حوزه از سوی جوادی‌آملی بیان شده، مربوط به دیداری است که 12 آبان سال 1401 با میثم لطیفی، رئیس سازمان اداری و استخدامی دولت سیزدهم داشته است. این مرجع تقلید در این دیدار گفته بود: «برخی از کشورهای اروپایی به اندازه یک استان ما هم نیستند، اما با گل‌فروشی اقتصاد خود را اداره می‌کنند. کشور ما با داشتن این همه امکانات از قبیل نفت و معادن، بی‌عرضگی برخی مدیران جلوی پیشرفت آن را گرفته است.»

۴. فضای امنیتی

جوادی‌آملی را می‌توان در لیست افرادی دانست که به‌صورت جدی مخالف امنیتی کردن فضای کشور و برخوردهای تند و خشن است. او در 9 مرداد 1397 طی دیدار با جمعی از فرماندهان نیروی انتظامی شرق استان تهران تاکید کرده بود که «اولین وظیفه نیروی انتظامی این است که کشور را امن کند، نه امنیتی». این مرجع تقلید در این دیدار هشدار مهمی را بیان کرده و گفته بود: «با فشار مردم را ساکت کردن نتیجه تلخ دارد، لذا باید با نشاط مردم را ساکن، نه ساکت کرد.» همچنین در دیداری که 11 بهمن 1401 با سردار رادان فرمانده انتظامی برگزار شده، گفت:‌ «شما که مسئول امنیت کشور هستید باید بدانید که امنیت با علم و فهم و تدبیر و ادب به دست می‌آید و امور نظامی دارای سهم کمتری است.»

همچنین چند روز پیش و در روزهایی که موضوع برخورد با دخترانی که حجاب اجباری را کنار گذاشته‌اند، مطرح بود؛ 24 فروردین 1402 توئیتر منتسب به جوادی‌آملی با انتشار دو توئیت به مسئولان کشور با ذکر روایتی از دوران حکومت امیرالمومنین(ع) توصیه کرد که حق انسانی را رعایت کنند: «حکومت اسلامی حتی به کافر حق ظلم ندارد. نامه‌ای که حضرت امیر برای مالک اشتر نوشت به عنوان، بخشنامه و این نامه در نهج‌البلاغه است، فرمود: مالک آنجا که می‌روی همه‌شان که مسلمان نیستند، یک عده کافرند، مبادا بگویی اینها که کافرند من مجازم نسبت به آنها عدالت را رعایت نکنم. خیر! فرمود مردم آن منطقه که تو استاندار آنهایی دوقسم‌اند بعضی مسلمانان‌اند، بعضی کافر. بالاخره آنهایی که کافرند، حق انسانی دارند یا ندارند؟ مبادا نسبت به کافر ظلم بکنی. این علی است، این حکومت اسلامی است. مگر همه مسلمان شده بودند؟ فرمود: تو به‌عنوان استاندار نسبت به کافر حق ظلم نداری.»

۵. رویکرد در قبال فضای مجازی

یکی دیگر از اظهارنظرهایی که بنابر شرایط روز کشور از سوی آیت‌الله جوادی‌آملی بیان شده است، در حوزه اینترنت و فضای مجازی و مربوط به زمانی است که برخی تاکید بر فیلترینگ و مسدودسازی فضای مجازی داشتند. 16 مرداد 1400 در توئیتر این مرجع تقلید به نقل از او آمده است: «اگر واقعا ما آدم‌های درستی باشیم ترسی نداریم که فضای مجازی چه چیزی را می‌خواهد منتشر کند. اگر کسی چیزهای دروغی را منتشر کند، محاکمه بشود، اما ما اگر با طهارت زندگی بکنیم، از دنیای مجازی باکی نیست.» همچنین 25 بهمن 1400 در توئیتر او اشاره دیگری به این ماجرا داشت و نوشته شد که «چیزی که امروز به‌عنوان فضای مجازی معروف شده، در اصل حقیقت است که مجاز را می‌شود کنار زد، اما حقیقت را نمی‌توان؛ بنابراین فضای مجازی در اصل خودش حقیقت است.»

۶. احمدی‌نژاد و هاله نور

جوادی‌آملی که در انتخابات ریاست‌جمهوری سال 1376 مانند سایر راست‌گرایان سنتی از علی‌اکبر ناطق‌نوری حمایت کرده بود، پس از سکوت در انتخابات سال 80، با نزدیک شدن به زمان برگزاری انتخابات دوره نهم ریاست‌جمهوری در سال 1384 به حمایت از هاشمی‌رفسنجانی می‌پردازد؛ موضوعی که خشم تندروهای حامی احمدی‌نژاد را برانگیخته، تا جایی که به جلسه سخنرانی او حمله می‌کنند. اما اوج حاشیه پیرامون ارتباط احمدی‌نژاد و آیت‌الله جوادی‌آملی در سال 1384 رونمایی می‌شود؛ جایی که در ایام تبلیغات انتخابات ریاست‌جمهوری فیلمی از دیدار رئیس دولت و این مرجع تقلید منتشر شد که احمدی‌نژاد در این فیلم ادعا می‌کند در سفری که به نیویورک داشته، در زمان سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل در حصاری قرار می‌گیرد و از اینجا موضوع هاله نور در سطح افکار عمومی بیشتر از قبل مطرح می‌شود؛ البته احمدی‌نژاد در خرداد 1400 طی گفت‌وگویی در کلاب‌هاوس به‌طور عجیبی این موضوع را رد کرد و گفت، این جمله از سوی جوادی‌آملی بیان شده است. هرچند این ادعای رئیس دولت اسبق از سوی شاگردان جوادی‌آملی رد شد.

۷. از جهان جدا نیستیم

در حوزه سیاست خارجی نیز نام آیت‌الله جوادی‌آملی را می‌توان در لیست افرادی دانست که مدافع مذاکره و ارتباط با جهان هستند، به‌گونه‌ای که در دیدار 10 دی 1400 با ابراهیم رئیسی گفته بود: «ما هرگز در را به روی خود نمی‌بندیم، ما با کسی قهر نیستیم و با همه کشور‌ها تعامل می‌کنیم.» او که در زمان مذاکرات برجام از حامیان محمدجواد ظریف به شمار می‌رفت و وزیر خارجه دولت یازدهم و دوازدهم را «محبوب و عزیز» خطاب کرده بود، در دیداری که در 18 آذر 1400 با امیر عبداللهیان، وزیر خارجه دولت سیزدهم داشت؛ ارتباط با جهان را یک نیاز برای تمام کشورها عنوان کرده و گفته بود: «مذاکره با جهان، یک فکر جهانی لازم دارد! ما از جهان جدا نیستیم، چه بخواهیم و چه نخواهیم باید با آنها مذاکره کنیم و با آنها دست بدهیم، اما بعد از آن حتما باید انگشتان خود را بشماریم! در نظام بین‌الملل به هیچ‌کس اعتماد نیست، اما در عین حال هیچ‌کس از مذاکره و تبادل با دیگر کشور‌ها هم بی‌نیاز نیست.»

مواضع اقتصادی

نگران سفره مردم

در کنار سیاست داخلی، یکی از پرشمارترین اظهارنظرهای صورت‌گرفته توسط آیت‌الله جوادی‌آملی در حوزه اقتصاد بوده است، او که از مخالفان جدی سیستم بانک‌داری فعلی در ایران به شمار می‌رود، بارها به فقر ایجاد‌شده در جامعه و وضعیت معیشت مردم هشدار داده است.

۱. مخالفت با بانکداری فعلی

ماجرای مخالفت این مرجع تقلید با سیستم بانکداری در ایران با محوریت موضوع «ربا» قدیمی است و او همواره منتقد این سیاست‌ها بوده است. در دیداری که جوادی‌آملی در تاریخ 5 دی 1395 با اعضای کمیسیون اقتصادی مجلس دهم داشت، گفته بود: «دشمن درونی ما غده سرطانی رباست؛ خداوند صریحاً در قرآن فرمود گزینه نظامی من در مقابل ربا روی میز است؛ ربا این‌ چنین است اما بسیاری این را باور نکردند.» همچنین در دیداری که 24 فروردین با علی لاریجانی صورت گرفت، این تعبیر درباره ربا و بانکداری توسط جوادی‌آملی مورد استفاده قرار گرفت: «طبق بیان قرآن کریم، ربا و بانکداری ربوی باعث آبروبری است که ما به آن دچار هستیم.»

۲. انتقاد از فقر و اختلاس‌ها

در حوزه اظهارنظرهای صورت‌گرفته توسط آیت‌الله جوادی‌آملی، یکی از پرشمارترین اظهارات سال‌های اخیر از سوی مرجع تقلید، مربوط به فقر بوده است. او در این رابطه می‌گوید: «هیچ تازیانه‌ای دردناک‌تر از فقر نیست و امروز این تازیانه پشت مردم را زخم کرده است.» (21 مهر 1401 دیدار با حسینی، امام‌جمعه و نماینده ولی‌فقیه در کاشان) این مرجع تقلید در دیداری که 26 بهمن 1401 با سیدمرتضی بختیاری، رئیس کمیته امداد امام خمینی داشته، از فقر این تعبیر را ارائه کرده بود: «فقر اقتصادی ننگ است و لذا باید به سمتی حرکت کنیم که فقری نباشد، نه اینکه فقیری نباشد. حفظ آبرو و عزت مومنین یک کار اسلامی است و لذا باید زمینه تولید و اشتغال برای همگان فراهم شود تا بتوانند با عزت و آبرو، بر سر سفره خود بنشینند، ما نمی‌خواهیم که تنها شکم افراد سیر شود، بلکه می‌خواهیم آبرومندانه زندگی کنند.»

او ریشه مشکلات اقتصادی را مدیریت کشور، اختلاس‌ها و دزدی‌ها می‌داند. در دیداری که با جمعی از اعضای ستاد بنیاد حفظ ارزش‌های دفاع ‌مقدس استان قم در تاریخ 25 دی 1401 برگزار شد، تاکید کرد که «رهبر اگر علی‌بن ابیطالب علیه‌السلام هم باشد، مادامی که مسئولین بی‌‌عرضه باشند و در جامعه اختلاسی و نجومی باشد، شکست حتمی است.» اما درباره ریشه مشکلات، در دیداری که 3 آذر 1398 با علیرضا ادیانی، رئیس سازمان عقیدتی-سیاسی نیروی انتظامی داشته، اینگونه بیان کرده است: «به لطف الهی این کشور دارای امنیت است، اما در بخش اقتصاد، دچار مشکلاتی هستیم و علت اصلی آن این است که اختلاس‌های نجومی، کشور را فلج کرده است.» او معتقد است کشور دچار سرطان فکری شده است. این جمله‌ای است که 12 دی 1397 در دیدار با اعضای هیئت‌مدیره انجمن رادیوتراپی انکولوژی بیان شده و او گفته است: «مشکل اساسی کشور آن سرطان فکری است که امروز با آن درگیر هستیم؛ همه امکانات و منابع در این مملکت وجود دارد. با این حال سرطان اختلاس، حقوق‌های نجومی و بی‌مدیریتی، کشور را فلج می‌کند و تا این غده‌های بدخیم سرطانی حل نشود، دیگر مشکلات کشور در حوزه‌های مختلف از جمله حوزه بهداشت و درمان حل نخواهد شد.»

۳. نحوه اداره اقتصادی کشور

در کنار اشاره به ریشه‌های مشکلات اقتصادی، او بارها به پیامدهای فقر اشاره کرده و گفته است که نمی‌توان از فقرا انتظار مقاومت داشت: «شما می‌خواهید ملتی که جیبش خالی است در برابر بیگانه مقاوم باشد؟» (منتشرشده در توئیتر 29 آذر 1398) موضوعی که اول بهمن 1400 در دیداری که با علی صالح‌آبادی، رئیس کل بانک مرکزی ایران مورد تاکید مجدد قرار گرفت و جوادی آملی گفت: «در بیان قرآن کریم، مال عامل قیام یک ملت است، اگر ملت بخواهد بایستد باید جیبش پر باشد، فقیر به معنای ندار نیست! بلکه کسی است که ستون فقراتش شکسته است، کسی که ستون فقراتش شکسته است، حرف‌شنوی از حکومت ندارد.» و یا در مورد دیگر، 30 آبان 1401 در دیداری که با جمعی از اعضای مجمع عمومی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم برگزار شد، این هشدار مهم را بیان کرده است: «باید به نیازهای مردم توجه کرد. اگر بین مردم و نان مردم فاصله بیفتد، دیگر خبری از دین نخواهد بود. اقتصاد یعنی نان مملکت، باید جلوی غارت‌ها و اختلاس‌های میلیاردی گرفته شود و مشکلات اقتصادی حل شود.»

این مرجع تقلید در دیداری که با اعضای مرکز راهبری اقتصاد مقاومتی حوزه‌های علمیه در تاریخ 30 دی 1398 داشت، در توضیحی که پیرامون این موضوع داد، گفته بود: «تاکید قرآن کریم این است که اگر ملتی جیبش خالی باشد در واقع ستون فقراتش شکسته است و قدرت قیام و مقاومت ندارد، چنین ملتی ناگزیر اهل چاپلوسی و تملق خواهد بود و این با شرافت و کرامت که بسیار در اسلام بر آن تاکید شده، سازگار نیست، دین نمی‌خواهد انسان تنها شکمش سیر شود، بلکه می‌خواهد انسان کریمانه زندگی کند.»

در بخش دیگری از اظهارنظرهایی که از سوی آیت‌الله جوادی‌آملی مطرح شده، او بارها به نوع برخوردها با مردم در حوزه اقتصادی انتقاد کرده است. یکی از مهم‌ترین انتقادها در جلسه تفسیر 10 دی 1398 بیان شد که او گفته بود: «صف معیشتی و صف یارانه‌ای با کرامت انسان سازگار نیست. وظیفه مسئولین این است که مردم را کریمانه اداره کنند، نه فقیرانه.»

این مرجع تقلید همچنین طی دو سال اخیر، اشاره‌های آشکاری به اداره مردم با سیستم کمیته امدادی کرده است. 3 آذر 1400 در دیداری که با پیمان جبلی، رئیس سازمان صداوسیما انجام شد، او گفته بود: «این مملکت به لطف الهی همه چیز دارد، با وجود این همه منابع و سرمایه‌های مادی و معنوی فراوانی که در این کشور وجود دارد، مردم را کمیته امدادی اداره کردن ننگ است.» همچنین در یکی از آخرین موارد، که یک‌بار دیگر این نوع مدیریت از سوی جوادی‌آملی مورد نقد قرار گرفت، مربوط به دیدار 5 آبان 1401 دیدار با جلالی، رئیس سازمان پدافند غیرعامل است که گفته بود: «با کمیته امداد نمی‌شود کشور را اداره کرد، بلکه باید با تولید و اشتغال، ضمن حفظ آبرومندی برای زندگی مردم، فقر را ریشه‌کن کرد تا همه کریمانه بر سر سفره خود بنشینند».

در مورد دیگری نیز، طی دیداری که در 19 اردیبهشت 1395 با محمدرضا عارف برگزار شد، جوادی‌آملی گفت: «کسانی که راه نفوذ بیگانگان را در فضای اقتصادی و یا سیاسی به‌روی کشور می‌گشایند، از غیرت اقتصادی و یا سیاسی برخوردار نبوده و دیوث هستند.»