از بتن‌ریزی در اراک تا بتن‌ریزی برای ساخت جزیره هسته‌ای

به گزارش هم‌میهن آنلاین، روزنامه ایران در گزارشی از آغاز ساخت یک پروژه جدید صنعت هسته‌ای، شاید برای جور درآمدن قافیه تیتر خود، دروغی قدیمی را دوباره مطرح کرد. روزنامه ایران نوشت:

«بر خلاف بتن‌ریزی در تأسیسات هسته‌ای دولت قبل که با هدف تعطیلی فعالیت‌های هسته‌ای ایران انجام می‌شد، اکنون بتن‌ریزی‌ها با هدف ساخت تأسیسات تازه و توسعه فعالیت‌های هسته‌ای صلح‌آمیز ایران انجام می‌شود. در این رابطه رئیس سازمان انرژی اتمی گفت: اولین بتن جزیره هسته‌ای سایت کارون در پاییز سال‌جاری ریخته می‌شود. محمد اسلامی با بیان اینکه نیروگاه‌ کارون که قرارداد احداث آنها در دوران قبل از انقلاب با کشور فرانسه منعقد شده بود و پس از پیروزی انقلاب از سوی این کشور رها و عملاً تعطیل شد، گفت: در راستای اجرای سند راهبردی احداث ۲۰ هزار مگاوات برق در سال ۱۴۰۱، نیروگاه کارون به عنوان یکی از نیروگاه‌های دارای طراحی کامل مجدداً در دستور کار قرار گرفت. وی تأکید کرد: مراحل تثبیت مالکیت زمین، حصارکشی، آماده‌سازی سایت، تجهیز کارگاه و شروع عملیات اجرایی برای احداث جزیره هسته‌ای در حال انجام است. اسلامی با بیان اینکه اولین بتن جزیره هسته‌ای سایت کارون در پاییز سال‌جاری ریخته می‌شود، گفت: احداث نیروگاه کارون فرصتی برای جبران عقب‌ماندگی ۵۰ ساله ایران در تولید برق اتمی خواهد بود.

گفتنی است بتن‌ریزی برای ساخت و توسعه فعالیت‌های هسته‌ای، درحالی انجام می‌شود که دولت گذشته، در برجامی که خسارت‌بار خوانده شد، با هدف جلب رضایت غرب به تعطیلی فعالیت‌های هسته‌ای ایران رضایت داد که بتن‌ریزی در قلب نیروگاه اتمی اراک از آن جمله است. اکنون اما، نه فقط برای تحقق اسناد بالادستی، بلکه به دلیل تغییر ریل صورت گرفته در دولت با رأی مردم، بتن‌ریزی‌ها تغییر کاربرد داده و به جای جلب رضایت غرب، با هدف توسعه دانش و کسب مزیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای بیشتر برای کشورمان صورت می‌گیرد.»

این مساله بارها پاسخ داده شده است. در سال ۱۳۹۴ خبرگزاری ایرنا در واکنش به اخباری که همان زمان از سوی رسانه‌های خاص منتشر می‌شد، یادداشتی از پایگاه امید هسته‌ای ایرانیان بازنشر کرد:

«مصداق این موضوع، اقدام اخیر یکی از خبرگزاری های داخلی است که با انتشار خبر نادرستی مبنی برخروج قلب راکتور و بتن ریزی به جای آن، اقدام به فضاسازی علیه برجام کرد.

در این خبر آمده بود: گفته‌های یک منبع مطلع حکایت از آن دارد که قلب رآکتور آب سنگین اراک روز دوشنبه خارج شده است. براین اساس، عملیات خروج قلب راکتور اراک پایان یافت و قلب راکتور با بتن پرشد و قرار است این هفته نیز آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارش تأیید نهایی اجرای تعهدات ایران در برجام را منتشر کند و پس از آن نیز ظریف و موگرینی با صدور بیانیه‌ای مشترک اجرای برجام را اعلام خواهند کرد.

انتشار این خبر نادرست، به بروز واکنش هایی منجر شد، حال آن که از اساس ماجرا موضوع دیگری است. رای رصد دقیق آن چه برنامه سازمان انرژی اتمی کشورمان در دستور کار خود قرار داده است، باید به چند نکته توجه داشت، نخست آن که همان طور که گفته شد، برخی رسانه‌ها خبری مبنی بر خارج کردن قلب راکتور اراک از جای خود، منتشر و اعلام کردند که در جای قلب راکتور بتن ریخته شده است، حال آن که این موضوع به هیچ عنوان به تایید هیچ کدام از ارگان های ذی ربط نرسید و طبیعتا قابل اعتنا نیست. دوم آن که سازمان انرژی اتمی مطابق برنامه و مفاد نامه مقام معظم رهبری، اقدامات توافق شده را باید تا روز اجرای برجام به اتمام برساند و در این رابطه برخی کارهای مقدماتی آغاز شده ولی هیچ اقدامی در این خصوص (خارج کردن قلب راکتور اراک) تکمیل نشده است.

سوم آن که در چارچوب توافق هسته‌ای وین، ایران متعهد شده است تا برای اجرایی شدن برجام، اقدامات هسته‌ای را در راستای اعتمادسازی انجام دهد. این اقدامات از جمله کاهش سانتریفیوژهای نطنز و فردو به تعداد تعیین شده در برجام، مبادله اورانیوم غنی‌شده با اورانیوم طبیعی (کیک زرد) و نیز خارج کردن قلب راکتور اراک برای آماده سازی آن در جهت بازطراحی، از جمله مهم‌ترین اقدامات هسته‌ای ایران بوده است که تاکنون کاهش سانتریفیوژها و نیز مبادله سوخت انجام شده و بر اساس اعلام مقامات وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و سازمان انرژی اتمی، اقدامات در راستای تکمیل تعهدات در اراک در حال انجام است.

نکته بعدی که در این حوزه باید در قالب پرسش مطرح گردد این است که اگر به جای قلب قبلی راکتور اراک با بتن پر شده، پس قلب جدید کجا کار گذاشته خواهد شد؟ این سوال در شرایطی مطرح می شود که جهت تنویر افکار عمومی، بارها و بارها از سوی متولیان سازمان انرژی اتمی و تیم مذاکره کننده هسته ای، ایران از بین گزینه های مطرح شده از سوی گروه 1+5 در خصوص راکتور اراک، گزینه ای را برگزید که راکتور و گنبد برجای خود می مانند و قلب جدید جایگزین قلب قدیمی خواهد شد. به عبارت دیگر، از آن جایی که مطالبه ی غربی ها در جریان مذاکرات هسته ای این بود که ایران قلب قدیمی را روزی دوباره استفاده نکند و با این هدف خواستار آن شدند که یا قلب راکتور از کشور خارج شود و یا قطعه قطعه گردد و یا در بخش هایی مانند اتصالات و ... بتن ریخته شود و ایران گزینه بتن را انتخاب کرد، بتن ریزی در قلب، نه به جای آن، زیرا به جای قلب قبلی قلب جدید جایگزین خواهد شد.

در توضیح بیشتر آن چه در واقعیت رخ می دهد و نه فضاسازی های صورت گرفته، باید تاکید کرد که به گفته ی اصغر زارعان، معاون سازمان انرژی اتمی به روزنامه خراسان، خبر منتشر شده مبنی بر خروج کالندریای راکتور اراک ناصحیح است و اقدامات مقدماتی در مورد راکتور اراک طبق تعهدات برجام صورت گرفته اما هنوز کالندریا خارج نشده و تا زمان امضای نهایی قرار داد با چین این کار انجام نمی شود.

برپایه گزارش پایگاه خبری تحلیلی امیدهسته ای، همچنین براساس اعلام کارشناسان، درون کالندریای اراک ۱۵۰ کانال استوانه ای شکل وجود دارد که به صورت عمودی است و مجتمع های سوخت راکتور در آنها قرار می گیرند، این کانال ها جهت غیر قابل استفاده شدن با بتن پر می شوند، این کالندریای بتن ریزی شده علی رغم فشار و خواست آمریکا در ایران می ماند و جهت امور آموزشی، تحقیقاتی و پژوهشی به کار می رود، در چاله راکتور اراک که یازده متر عمق دارد کالندریای باز طراحی شده که ۷۵ کانال سوخت دارد قرار می گیرد.

از سوی دیگر، گفتنی است براساس اعلام سازمان انرژی اتمی غیر از مبادله سوخت غنی شده هنوز هیچ کدام از اقدامات عملی ایران در فردو، نطنز و اراک طبق برجام به پایان نهایی خود نرسیده است، ایران طبق مفاد برجام در فردو و نطنز در حال کاهش سانتریفیوژهاست، اما هنوز به عدد مشخص شده در برجام نرسیده و کار همچنان در حال انجام است. بازرسان آژانس بین نیز هم اکنون در ایران و سایت های هسته ای حضور دارند و در حال چک کردن اقدامات عملی ایران هستند تا در روز انجام نهایی این اقدامات گزارش داده و اجرای برجام رسماً آغاز شود.

براساس این گزارش، معاون سازمان انرژی اتمی در مورد آخرین وضعیت راکتور آب سنگین اراک نیز اظهار داشته است که در مورد اقدامات ایران بر روی کالندریای اراک باید ابتدا قرارداد بازطراحی راکتور میان ایران و چین نهایی و امضا شود و بعد از آن کالندریا خارج شده و بتن ریزی صورت می گیرد. البته یک سری اقدامات اولیه صورت گرفته اما کالندریا بر خلاف آنچه در برخی اخبار گفته شده هنوز از قلب راکتور خارج نشده است زیرا اگر قبل از قرارداد نهایی کالندریا را خارج کنیم بدون تضمین لازم خواهد بود و کار عاقلانه ای نیست.»