پایان تابو به رنگ برنز

فرانک پرتوآذر موفق شد اولین مدال تاریخ دوچرخه‌سواری زنان را در مسابقات آسیایی کسب کند

موفقیت زنان در دوچرخه‌سواری زنان، آن هم در عرصه بین‌المللی یک تاریخ‌سازی کم‌نظیر محسوب می‌شود. بررسی تاریخی این ورزش در حوزه زنان در یک بازه زمانی 40‌ساله نشان می‌دهد مسیر طولانی و سختی طی شده که حالا ورزشکاران زن می‌توانند با حضور در عرصه جهانی حتی در اندیشه کسب مدال باشند. روزگاری بود که برخی گروه‌های تندرو به‌شدت مخالف دوچرخه‌سواری زنان بودند و عرصه را برای ورزشکاران این رشته تنگ کرده بودند. پخش مسابقات دوچرخه‌سواری زنان نیز تابویی بود که حالا نه‌تنها شکسته شده بلکه زنان می‌توانند با حضور در مسابقات، با بودجه‌ای هرچند اندک افتخارآفرینی کنند. فرانک پرتوآذر روز گذشته موفق شد به مدال برنز دوچرخه‌سواری کوهستان با زمان 1:42:44 ساعت به مقام سوم در مسابقات آسیایی هانگژو دست یابد. بررسی تاریخی و حواشی دوچرخه‌سواری زنان و سختی‌هایی که طی شد تا به اینجا برسند و مدال‌آفرینی کنند، سوژه امروز صفحه آخر روزنامه هم‌میهن است.

سرآغاز تحول

اوایل انقلاب کمی تا قسمتی ورزش زنان به حاشیه رفت؛ طوری‌که هفته‌نامه مختص مسائل زنان یعنی «زن روز» مجموعه مقالاتی را در انتقاد از این وضعیت منتشر کرد. بعد از سال 1368 و با پیروزی مرحوم هاشمی‌رفسنجانی در انتخابات ریاست‌جمهوری، به دلیل علاقه فائزه هاشمی، دختر ایشان به ورزش زنان، اوضاع کمی متفاوت شد. فائزه هاشمی به ریاست سازمان ورزش زنان و نایب‌رئیسی کمیته ملی المپیک منصوب شد. جنگ تحمیلی به پایان رسیده بود و حالا بودجه‌های کافی می‌توانست برای زیرساخت‌های ورزش زنان خرج شود. در مهرماه ۱۳۷۰هاشمی نخستین همایش همبستگی ورزش زنان کشورهای اسلامی را برگزار کرد. سخنرانی افتتاحیه را علی‌اکبر هاشمی‌رفسنجانی، رئیس‌جمهور، ایراد کرد و گفت ورزش ضرورتی گریزناپذیر برای زنان است؛ زنانی که باید سالم، شاداب و سرزنده باشند و بتوانند اوقات فراغت‌شان را پر کنند. این همایش به تأسیس سازمانی انجامید که سال‌های ۱۳۷۲ و ۱۳۷۶ «بازی‌های همبستگی ورزش بانوان کشورهای اسلامی» را برگزار کرد و بدل به یکی از سازمان‌های مهم ورزش زنان در جهان اسلام شد؛ ورزشی که چالش بود.

بحث دوچرخه‌سواری که مطرح می‌شود ناخودآگاه به یاد حواشی و چالش‌های عجیب این رشته از 30سال پیش می‌افتیم. در آستانه انتخابات پنجم مجلس شورای اسلامی و جنجالی که پیرامون فائزه هاشمی رخ داد، بار دیگر بحث دوچرخه‌سواری و ممنوعیت‌های آن پیش آمد. تلاش‌های فائزه هاشمی برای ورزش زنان و فعالیت‌های او باعث شد که او به‌عنوان نفر دوم تهران، راهی مجلس شود. به هر روی فائزه هاشمی در جایگاه ورزشی باقی ماند و پس از آن و در دوره اصلاحات هم توانست مسابقات ورزشی بانوان را پیگیری و برگزار کند و اولین کنگره ورزش زنان کشورهای اسلامی در ایران هم برگزار شد اما بحث دوچرخه‌سواری زنان همچنان محل بحث، مناقشه و همراه با حاشیه‌های سیاسی بود درحالی‌که دیگر کاری به این موضوع نداشت و فعالیت سیاسی را ترجیح می‌داد.

فائزه هاشمی در دولت اول خاتمی البته مشکلی با دستگاه ورزش به ریاست هاشمی‌طبا نداشت، ولی با مهرعلیزاده در دولت دوم اصلاحات، به مشکل خورد تا به دوران احمدی‌نژاد رسید که تحمل نشد و کلاً تعطیل شد.

با این اوصاف بهترین فرد برای اینکه روایت کند چرا از بین فعالیت‌های متنوع ورزشی، فرهنگی و سیاسی و درحالی‌که روزنامه زن را به راه انداخته و توقیف شده بود یا نماینده تهران در مجلس بود یا عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران هم بود، ولی با این‌همه نام او با دوچرخه‌سواری بانوان گره خورد، خود اوست که چندسال‌قبل دراین‌باره و برای خبرنگار ایسنا چنین توضیح داد: «دو سال قبل از انتخابات مجلس پنجم و کاندیدا شدنم، شهرداری تهران در پارک چیتگر سمیناری در مورد دوچرخه به‌عنوان وسیله حمل‌ونقل برگزار و از من هم به‌عنوان سخنران دعوت کرد. آنجا گفتم دوچرخه‌سواری از نظر شرعی اشکال ندارد، پس اگر وسیله حمل‌ونقل است، باید کودکان، زنان و مردان از آن استفاده کنند اما اگر این موضوع را صرفاً مردانه ببینیم، دیگر وسیله حمل‌ونقل نیست. بنابراین باید شروع به برنامه‌ریزی و فراهم‌سازی زمینه کنید، تا همه بتوانند از آن به‌عنوان وسیله حمل‌ونقل استفاده کنند.»

فائزه هاشمی از نقش غلامحسین کرباسچی در تسهیل و آرام کردن فضا به سود ورزش زنان نیز یاد کرد: اینجا جا دارد از آقای کرباسچی (‌شهردار تهران در سال‌های ۶۸ تا ۷۸) تشکر کنم که یکی از مهمترین پایه‌های تقویت ورزش زنان بود و خیلی هم به فعالیت‌های ما کمک می‌کرد. این باعث شده بود که شهردارهای همه شهرهای کشور به تبعیت از تهران به این موضوع توجه کنند.»

پیش از انتخابات مجلس ششم اما یک گروه تندرو از حمایت فائزه هاشمی از دوچرخه‌سواری زنان انتقاد کرد و گفت: «باتوجه به اینکه فائزه هاشمی خودش چادری است، پس منظور ایشان دوچرخه‌سواری زنان بی‌حجاب در اماکن عمومی است چراکه با چادر نمی‌توان دوچرخه‌سواری کرد». فائزه هاشمی می‌گوید از حمایتی که از دوچرخه‌سواری زنان کرده، این گروه تندرو علیه او استفاده تبلیغاتی کرده است: «هرکجا هم برای کارهای تبلیغاتی انتخابات می‌رفتم، جمعیت زیادی از دختران و پسران جوان می‌آمدند و اولین سوال‌شان هم این بود که دوچرخه‌سواری چه زمانی آزاد می‌شود؟ جواب می‌دادم دوچرخه‌سواری ممنوع نیست، الان هم آزاد است و نیاز به قانون ندارد.»

تحولی که سال پیش رخ داد

چندی پیش مسابقات انتخابی بازی‌های آسیایی که از ضلع جنوبی حرم امام خمینی(ره) برگزار شد، با پوشش تصویری صداوسیما همراه بود. اقدام بی‌سابقه صدا‌و‌‌سیما در پوشش مسابقه قهرمانی دوچرخه‌سواری زنان (‌و انتخابی بازی‌های آسیایی)، در محوطه حرم امام‌خمینی(ره) ستایش‌آمیز است. بعد از اتفاقاتی که تقریباً 30سال به طول انجامید. بررسی 30سال اخیر در ورزش زنان به‌خصوص دوچرخه‌سواری نشان می‌دهد، بسیاری تلاش کردند تا چنین موضوعی را جا بیاندازند که دوچرخه‌سواری زنان خلاف‌شرع نیست.

مدال‌آوری که دوچرخه نداشت

در دومین روز از بازی‌های آسیایی هانگژو، فرانک پرتوآذر در بخش کوهستان با زمان 1:42:44 ساعت به مقام سوم دست یافت و صاحب مدال برنز شد. این اولین مدال دوچرخه‌سواری بانوان ایران در تاریخ بازی‌های آسیایی است. پرتوآذر در شرایطی تاریخ‌سازی کرد که چندی پیش مصاحبه‌ای انجام داده و گفته بود که دوچرخه ندارد و با دوچرخه قرضی مسابقه می‌دهد. او اما امروز کاری کرد، کارستان تا نشان دهد اگر دوره قبل زنجیر دوچرخه‌اش پاره نمی‌شد چه‌بسا می‌توانست 5سال زودتر این عنوان را کسب کند.

پرتوآذر بعد از کسب مدال برنز و تاریخ‌سازی‌اش در مسابقات آسیایی، در جمع خبرنگاران از چالش بزرگی که طی کرد، گفت: «دارنده مدال برنز بازی‌های آسیایی درباره اتفاق تلخ ۴سال گذشته و پاره‌شدن زنجیرش که او را از رسیدن به این مدال بازداشت و امروز آن را جبران کرد، بیان کرد؛ شاید هیچکس تصور نداشت که من این مدال را بگیرم. خیلی از تردیدها و صحبت‌ها درباره من وجود داشت اما همین صحبتها و تفکرات منفی به من انگیزه مضاعفی داد تا نشان دهم، قرار نیست اتفاق ۴سال پیش همیشه تکرار شود. خوشحالم که با این مدال، پاسخ همه تردیدها را دادم.»