در مسیر مخالف توسعه
گزارش اخیر انجمن تجارت الکترونیک تهران نشان از وضعیت فاجعه‌بار اینترنت در ایران دارد
گزارش اخیر انجمن تجارت الکترونیک تهران نشان از وضعیت فاجعه‌بار اینترنت در ایران دارد
وضعیت اینترنت در ایران هر روز بحرانی‌تر از دیروز می‌شود . گزارش اخیر انجمن تجارت الکترونیک تهران نشان داده که نه‌تنها 45درصد از اینترنت ایران درگیر فیلترینگ است بلکه اینترنت در کشور ما در بین ۱۰۰ کشور با بیشترین تولید ناخالص ملی پس از میانمار، دومین اینترنت پراختلال و پس از چین، دومین اینترنت محدود دنیا را شامل می‌شود. در روزهایی که هوش مصنوعی باعث شگفتی مردم و بسیاری از کارشناسان دنیا شده، مردم ایران هر روز باید استرس این موضوع را داشته باشند که اگر فیلترشکنی که به‌طور ماهیانه 200 هزار تومان پرداخت می‌کنند قطع شود، چطور به کار روزانه خود برسند. البته که از دید وزارت ارتباطات همین که مردم بتوانند به پلتفرم‌های داخلی و سایت‌های غیرفیلترشده دسترسی داشته باشند کافی است. اینکه آینده زندگی مردم ایران باتوجه به وابستگی بشر به اینترنت، به چه سمتی می‌رود و راهکار خروج از این بحران چیست را در گفتوگو با محمد رهبری، کارشناس و تحلیل‌گر شبکه‌های اجتماعی و محسن طهماسبی، کارشناس امنیت شبکه مورد نقد و بررسی قرار دادیم.
چرا در قعر جدول هستیم؟
بررسی‌های انجام‌شده ازسوی انجمن تجارت الکترونیک روی دامنه‌ها و آی‌پی‌های لیسـت خاکستری که اکثریت اینترنت را شامل می‌شوند نشان می‌دهد، تجهیزات حاکمیتی با ایجاد اختلال عمدی باعث شده تا ۵۰ درصد داده‌های ارسالی به این مقاصد با مشکل مواجه شوند. انجمن تجارت الکترونیک تهران با استفاده از اطلاعات OONI «با این توضیح که OONI پلتفرمی است که ازطریق کاربران میزان دسترسی‌شان به اینترنت و یک سایت مشخص را بررسی می‌کند»، اختلالات ۱۰۰دامنه منتخب در ۱۰۰کشور مختلف جهان را مورد بررسی قرار داده است. با بررسی‌های به‌عمل‌آمده این انجمن به این نتیجه رسیده که ایران پس از میانمار بیشترین اختلالات اینترنتی را دارد. همچنین به‌لحاظ محدودیت اینترنتی نیز ایران بازهم از آخر رتبه دوم را دارد. محسن طهماسبی، کارشناس امنیت شبکه در گفتوگو با «هم‌میهن» تفاوت اختلال در شبکه و محدودیت را توضیح می‌دهد: «یک بخش مربوط به سرعت و کیفیت است. شما وارد یک سایتی می‌شوید که لزوما فیلتر نیست ولی کیفیت زیرساخت چنان بد است که تجربه بدی به کاربر می‌دهد. بحث دوم مربوط به اختلال و محدودیت است. همانطور که در گزارش مذکور قیدشده، یک‌سری سایت به‌طور همیشگی فیلتر نیستند اما سایت مقصد دچار اختلال است و کاربر به سختی سایت را باز می‌کند. اینها همان لیست خاکستری هستند که در گزارش نیز قید شده است. این لیست خاکستری یکی از خصوصیاتش این است که سایت‌های غیر فیلتر به دلیل مسائل فنی باعث می‌شود شما از حجم اینترنت بیشتری مصرف کنید و هزینه بیشتری را متحمل شوید.»
فیلتر بودن 45درصد سایت‌ها
در بررسی انجام‌شده بین ۱۰۰ وب‌سایت برتر جهان (انتخاب‌شده به ترتیب رتبه در SimilarWeb) بیش از ۳۳درصد از آنها در ایران فیلتر است. این میزان در ۲۰۰ سایت برتر نیز به همین نسبت است. در بررسی انجام‌شده براساس داده‌های OONI در دو نمونه‌گیری با ۱۰۰ و ۳۰۰ وب‌سایت مختلف در بین ۱۰۰ کشور مختلف جهان، ایران پس از چین که ۵۰ درصد وب‌سایت‌ها در آن فیلتر شده است با فیلترینگ ۴۵درصد از وب‌سایت‌ها، محدودترین اینترنت جهان را دارد. فیلترینگ گسترده به این شکل چه تاثیری روی اینترنت کل کشور دارد؟ طهماسبی می‌گوید، فیلترینگ به این شکل گسترده که در ایران رخ‌داده باعث می‌شود وقتی کاربران وارد بعضی سایت‌ها می‌شوند بیش از چند ثانیه طول بکشد تا سایت مذکور باز شود حتی اگر فیلتر نباشد، چراکه شبکه جهانی به‌هم متصل است و وقتی شما 50 درصد سایت‌ها را فیلتر کنید، وارد گوگل که می‌شوید روی سایر سایت‌ها نیز اختلال ایجاد می‌کند.
همچنین این گزارش می‌افزاید علاوه بر ۴۵ وب‌سایتی که حداقل در نصف موارد در دسترس نبودند، ۱۴وب‌سایت، اختلالی بین ۱۰ تا ۵۰ درصدی را از خود نشان دادند. انجمن تجارت الکترونیک تهران دلیل اصلی اختلالات حاکم در اینترنت را سیاست جدید و غلط فیلترنگ هوشمند اجراشده توسط وزارت ارتباطات عنوان کرده است. این فرضیه مطرح است که احتمالاً به‌خاطر مقابله با VPNها، اختلال‌های عمدی روی تمام IPها و ارتباطات کشور وجود دارد. طهماسبی درخصوص رویکرد وزارت ارتباطات می‌گوید، وقتی این وزارتخانه بارها از کارشناسان می‌خواهد که به جای انتقاد، راهکار نیز ارائه کنند، این گزارش در کنار تحلیل آماری، راهکار هم ارائه داده پس وزارت ارتباطات اگر می‌خواهد واقعا تغییری ایجاد کند، می‌تواند به این گزارش بسنده کند.
بررسی ادعای وزیر ارتباطات
وزارت ارتباطات اما بارها در پاسخ به این سوال که فیلترینگ گسترده روی کسب‌وکار مردم و معیشت آنها تاثیر منفی گذاشته، پاسخ عجیبی داده و گفته، اتفاقا وضعیت اینترنت در ایران رو به بهبودی است. عیسی زارع‌پور در برنامه پاسخگویی بی‌واسطه اعضای هیئت‌دولت به مطالبات مردمی درخصوص مشکل کاربران درباره فیلترینگ و ضعیف‌شدن اینترنت گفته بود: «وظیفه ما در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات این است که جایگزین پلتفرم‌های خارجی را پیدا کنیم. ازسوی‌دیگر همچنان نزدیک ۴۰ میلیون نفر از پلتفرم‌های داخلی استفاده می‌کنند و این بدین‌معناست که استقبال همچنان وجود دارد. با مقایسه سرعت اینترنت ثابت نسبت به گذشته می‌توان گفت که ۲۰درصد سرعت افزایش یافته است اما هنوز در جایگاه خوبی نیستیم.» کارشناس امنیت شبکه درخصوص اظهارنظر وزیر ارتباطات و اینکه دولت اصولا پلتفرم‌های خارجی را به‌رسمیت نمی‌شناسد که بخواهد این مسئله را حل کند، گفت: «موضوعی وجود دارد و آن این است که افرادی که سمت اجرایی دارند، می‌گویند باید ورودی اینترنت را بست اما در عمل چنین چیزی برای دولتمردان نشدنی است چراکه مردم اصرار دارند از خدمات بین‌المللی استفاده کنند، بنابراین حتی اگر کسی شبکه‌ها را فیلتر کند بازهم مردم راه دورزدن آن را بلد هستند، حتی اگر مجبور شوند بیشتر هزینه کنند.»
آینده توسعه‌یافتگی ایران
باتوجه به گزارش منتشرشده، ایران ازجمله عقب‌افتاده‌ترین کشورها در زمینه توسعه فناوری ارتباطات است و با علم به اینکه زندگی امروز بشر به اینترنت وابسته است و روزبه‌روز نیز پیشرفت در زمینه فناوری قابل‌ملاحظه و ملموس‌تر است، آیا ایران را باید جزیره جدابافته‌ای دانست که کلا از سایر کشورها حداقل در این حوزه جدا شده است؟ محمد رهبری، کارشناس شبکه‌های اجتماعی در گفتوگو با «هم‌میهن» چنین دیدگاهی دارد که ظاهرا دولتمردان نمی‌خواهند مسیر توسعه هموار شود: «اینترنت به‌هرحال به توسعه پیوند خورده است. به‌طورمثال هوش مصنوعی یکی از موضوعات مشهور چندماه اخیر است که آینده دنیا را به آن پیوند زده‌اند. کارشناسان اینطور می‌گویند که در آینده، دنیا بدون اینترنت و هوش مصنوعی اصلا وجود ندارد و قابل‌تصور نیست. در ایران اما اینترنت به‌صورت مداوم محدود و دچار اختلال می‌شود و باتوجه به گزارشی که منتشر شد، اعلام‌شده ایران از هر لحاظ و بررسی شاخص‌ها، وضعیت نامناسبی دارد بنابراین دولتمردان به‌صورت غیرمستقیم می‌گویند مسیر توسعه‌ای که در دنیا در حال طی‌شدن است را نمی‌خواهند طی کنند. زندگی تمام مردم، تمام مشاغل اعم از مهندسین، پزشک‌ها و... به اینترنت متصل است اما ما تمام این راه‌ها و پیشرفت علم را به روی مردم می‌بندیم تا روند توسعه کشور با اختلال ایجاد شود.»
