امید صعود

امشب ایران می‌تواند برای اولین‌بار به دور حذفی جام‌جهانی صعود ‌کند

امشب تیم‌ملی فوتبال ایران در سومین دیدار خود در جام‌جهانی 2022 به مصاف آمریکا خواهد رفت؛ دیداری سرنوشت‌ساز که می‌تواند منجر به اولین صعود تاریخی فوتبال ایران به مرحله حذفی در این رقابت‌ها شود. بررسی ادوار جام‌جهانی مسجل می‌کند که این دوره با تمام پنج حضور قبلی ایران تفاوت دارد. صعود به دور حذفی کاملا در اختیار شاگردان کارلوس کی‌روش است.

جام‌جهانی 1978؛ امیدی که ناامید شد

چهارم آذرماه 1356 تیم‌ملی ایران نخستین صعودش به جام‌جهانی فوتبال را جشن گرفت. پیش از شروع جام‌جهانی 1978 شاگردان حشمت مهاجرانی با تیم‌های بزرگی چون یوگسلاوی، ولز، بلغارستان و فرانسه دیداری تدارکاتی برگزار کردند تا کاملا آماده این مسابقات شوند. در دیدار اول شاگردان مهاجرانی با حساب سه بر صفر مغلوب هلندی شدند که در پایان این رقابت‌ها عنوان نایب‌قهرمانی را به‌دست آورد. در دیدار دوم، ایران با کسب تساوی مقابل تیم قدرتمند اسکاتلند شگفتی‌ساز شد. هرچند ایران با پیروزی مقابل پرو در دیدار سوم هم به دور بعدی صعود نمی‌کرد، اما انگیزه شاگردان مهاجرانی در این مسابقه باعث شده بود تا رسانه‌ها از پیروزی احتمالی ایران مقابل پرو بگویند. اشتباهات پیاپی خط‌دفاعی ایران اما سرنوشت این دیدار را تغییر داد و پرو چهاربار دروازه ایران را باز کرد تا تک‌گل حسن روشن در این مسابقه بی‌اثر شود. درنهایت ایران با دو شکست و یک تساوی از گردونه رقابت‌ها کنار رفت.

جام‌جهانی 1998؛ دراماتیک و جذاب

اولین صعود تیم‌ملی ایران به جام‌جهانی بعد از انقلاب، با پیروزی دراماتیک مقابل استرالیا در هشتم ‌آذرماه 1376 همراه شد. همان تاریخی که قرار است تیم‌ملی ایران سه‌شنبه شب مقابل آمریکا در سومین دیدار خود مصاف داشته باشد. حضور در جام‌جهانی 1998 فرانسه با حواشی عجیبی همراه بود. کمی پیش از شروع این مسابقات، تومیسلاو ایویچ توسط رئیس وقت فدراسیون فوتبال برکنار شد تا جلال طالبی که شناخت کافی از بازیکنان ایران نداشت به‌عنوان مربی تیم‌ملی معرفی شود. در آن زمان شایعات مشترکی بعد از اخراج ایویچ مطرح شده بود که تمایل برخی مسئولان سیاسی وقت این است که در دیدار ایران و آمریکا، سرمربی ایرانی هدایت تیم‌ملی را برعهده داشته باشد که البته همین اتفاق هم افتاد اما هیچ مقام مسئولی چنین موضوعی را تایید نکرد که با سناریو قبلی برکناری ایویچ کلید خورده است. در دیدار اول ایران مقابل یوگسلاوی سابق با یک گل شکست خورد. ضربه ایستگاهی و تماشایی «سینیشا میهایلوویچ»، دور از دستان نیما نکیسا وارد دروازه شد تا سه امتیاز به حساب رقیب ایران واریز شود. دیدار دوم ایران و آمریکا اما از هر لحاظ برای هر دو کشور حیثیتی بود. دیداری «فرافوتبالی» که سه امتیازش می‌توانست برد تبلیغاتی برای دولتمردان هر دو کشور داشته باشد. ایران با درخشش مهدی مهدوی‌کیا و حمید استیلی و البته فوق واکنش‌های احمدرضا عابدزاده، با حساب دو بر یک از سد آمریکا عبور کرد تا برای دیدار سوم مقابل آلمان، شاگردان جلال طالبی شانس صعود داشته باشند. «شانس صعود به دور بعد» برای اولین‌بار بود که در دیدار سوم برای تیم‌ملی ایران میسر شده بود اما ارنج ضعیف جلال طالبی در این مسابقه باعث شد تا تیم‌ملی آلمان خیلی راحت سوار بر این بازی شود و با دو گل یورگن کلینزمن و اولیور بیرهوف، کار صعودش و البته حذف ایران را یکسره کند. درنهایت ایران با دو شکست مقابل یوگسلاوی و یک پیروزی تاریخی و ارزشمند مقابل آمریکا، با کسب سه امتیاز از گردونه رقابت‌ها کنار رفت.

2006؛ «صفر و دیگر هیچ»

تیم‌ملی ایران با مربیگری برانکو ایوانکوویچ، صعودی مقتدرانه به جام‌جهانی داشت و پیش از شروع جام‌جهانی 2006 آلمان با قرار گرفتن در جایگاه پانزدهم رنکینگ فیفا توقع هواداران فوتبال، صعود به دور دوم این تورنمنت بود. ایران در دیدار اول با مکزیک شروع خوبی داشت اما اشتباه پیاپی خط‌دفاعی و دروازه‌بان ایران باعث شد تا مکزیک سه‌بار دروازه ابراهیم میرزاپور را باز کند. تک‌گل یحیی گل‌محمدی با پاس‌گل مهدی مهدوی‌کیا هم اثرگذار نبود تا شکستی تلخ در کارنامه برانکو ثبت شود. دیدار دوم ایران هم با حواشی عجیبی روبه‌رو شد. علی دایی که در مسابقه اول عملکرد پرانتقادی داشت، در مسابقه دوم نیمکت‌نشین شد تا فرصت به دیگر مهاجمان ایران برسد. دکو در دقیقه 63 با شوتی سرکش، اولین گل بازی را زد و در ادامه کریس رونالدو در دقیقه 80 از روی نقطه پنالتی، اولین گل خود در رقابت‌های جام‌جهانی را به‌ثبت رساند تا درنهایت پرتغال با برتری دو بر صفر، سه امتیاز را برای خود کند. شاگردان برانکو با دو شکست پیاپی، حذفی زودهنگام از رقابت‌ها داشتند تا دیدار سوم با آنگولا کاملا تشریفاتی برگزار شود. تساوی یک بر یک مقابل این تیم آفریقایی باعث شد تا ایران با دو شکست و یک تساوی، کارش را در این دوره از رقابت‌ها به پایان برساند. ترکش نتایج ضعیف تیم‌ملی در جام‌جهانی 2006 باعث شد تا هم برانکو دیگر به کارش ادامه ندهد، هم محمد دادکان به دلایل غیرفوتبالی و فشار دولت وقت احمدی‌نژاد از کار برکنار شود و فوتبال ایران به سمت تعلیق برود.

2014؛ شروعی جذاب و پایانی تلخ

کارلوس کی‌روش که سابقه هدایت ایران در سه‌دوره جام‌جهانی را دارد؛ در جام‌جهانی 2014 برای اولین‌بار روی نیمکت ایران به‌عنوان سرمربی نشست. شاگردان کی‌روش در تاریخ 26خردادماه 1393 در اولین تقابل خود به مصاف نیجریه رفتند و با ارائه یک مسابقه سراسر دفاعی، یک امتیاز از نماینده قاره آفریقا کسب کردند. عملکرد دفاعی تیم‌ملی ایران در این مسابقه با انتقاد فراوانی از سوی کارشناسان روبه‌رو شد. موضوعی که با بازی دوم و عملکرد درخشان مقابل آرژانتین، کاملا برعکس شد. ایران در مسابقه دوم خود با آرژانتین مصاف کرد که با شوت سهمگین لیونل مسی در دقیقه 93 درنهایت دروازه‌اش باز شد تا سه امتیاز به حساب نایب‌قهرمان آن دوره واریز شود. در این مسابقه ایران باوجود تمرکز بر دفاع مطلق، در ضدحملات توانست چندین بار دروازه آرژانتین را با خطر جدی روبه‌رو کند و اگر تصمیم اشتباه داور نبود، چه‌بسا شاگردان کی‌روش می‌توانستند به گل هم برسند. در مسابقه سوم اما ایران می‌توانست با پیروزی مقابل بوسنی به دور بعد صعود کند اما با شکست سه بر یک مقابل یاران «ادین ژکو»، درنهایت با کسب دو شکست و یک تساوی، قعرنشین جدول شد و از گردونه رقابت‌ها کنار رفت.

2018؛ بیشترین امتیاز اما همراه با حذف

ایران با تجربه حضور در جام‌جهانی 2014 در تلاش بود تا برای اولین‌بار به دور حذفی رقابت‌ها صعود کند. بسیاری از کارشناسان بعد از قرعه‌کشی گروه ایران عقیده داشتند، شاگردان کی‌روش در گروه مرگ قرار دارند و صعود آن چیزی نیست که نصیب ایران شود. در مسابقه اول اما گل‌به‌خودی مدافع مراکش باعث شد تا ایران در ثانیه‌های پایانی به سه امتیاز حساس تقابل اول برسد. در دیدار دوم اما تیم‌ملی اسپانیا که تنها چند روز تا شروع این مسابقات سرمربی خودش را از کار برکنار کرده بود، توانست با یک گل از سد شاگردان کی‌روش عبور کند تا کار به دیدار سوم بکشد. همانند جام‌جهانی 2014 ایران می‌توانست با پیروزی در دیدار سوم، به دور حذفی صعود کند. شرایط کاملا فراهم بود و اتفاقات دراماتیکی چون مهار پنالتی رونالدو توسط بیرانوند و گل دقیقه93 کریم انصاری‌فرد در زمین رخ داد، اما تساوی یک بر یک تیم‌های ایران و پرتغال باعث شد تا ایران با وجود کسب چهار امتیاز نتواند به دور حذفی راه یابد. کسب یک تساوی، یک شکست و یک پیروزی در این رقابت‌ها بهترین عملکرد تاریخ فوتبال ایران در جام‌جهانی بود. حالا تیم‌ملی ایران سه‌شنبه شب در سومین دیدار خود در جام‌جهانی 2022 باید به مصاف آمریکا برود. با بررسی تاریخی دیدارهای ایران در جام‌جهانی، سابقه تاریخی می‌گوید ایران تا به‌حال نتوانسته در دیدار سوم به پیروزی برسد اما با این وجود نیمه پر لیوان به سود ایران است چراکه ایران طی پنج‌ دوره قبلی خود در این رقابت‌ها توانسته دو بار به تساوی دست یابد و این همان موضوعی است که شاگردان کی‌روش را راهی مرحله بعد کند؛ درواقع ایران با کسب تساوی مقابل آمریکا هم به‌طور قطع به دور حذفی راه خواهد یافت. موضوعی که برای اولین‌بار، پیش‌روی فوتبال ایران قرار گرفته که همه شرایط تحت اختیار ایران است.