مدال‏‌آوران امروز، مهاجران فردا؟

تاریخچه‌ی مسابقات جهانی مهارت

مسابقات WorldSkills تاریخچه‌ای قدیمی دارد. بعد از جنگ جهانی دوم، در سال ۱۹۵۰ باهدف شناسایی کارگران ماهر شروع شد؛ چراکه نیروی انسانی متخصص به آسانی پیدا نمی‌شد. برای حل این مشکل برگزاری رویدادی به نام مسابقات جهانی مهارت پیشنهاد شد که بسیار مؤثر و کارآمد از آب درآمد. مشکل کمبود نیروی انسانی رفته‌رفته کم‌تر شد و باعث تداوم برگزاری این رویداد شد تا در نهایت سازمان جهانی مهارت شکل گرفت.

مسابقات WorldSkills بزرگ‌ترین رویداد آموزشی حرفه‌ای است که هر دو سال یک‌بار در کشورهای مختلفی برگزار می‌شود. رقابت‌کنندگان از بیش از ۶۰ کشور جهان در مسابقات شرکت می‌کنند و در رشته‌های مختلفی با استانداردهای جهانی آزمایش می‌شوند. این مسابقات در حال حاضر در ۴۵ رشته‌ی اصلی و ۴ رشته‌ی نمایشی برگزار می‌شود. البته گفتنی است، مسابقات امسال ابوظبی تنها «مسابقات آسیایی» بود و دوره‌ی بعدی مسابقات جهانی در سال ۲۰۲۴ خواهد بود. 

حضور ایران در 5 رشته

تیم ایرانی در مسابقات امسال در رشته‌های آی‌تی شامل پنج شرکت‌کننده از پنج رشته‌ی مختلف بود؛ سه رشته‌ی «راهکارهای توسعه‌ی نرم‌افزار برای تجارت»، «مدیریت سیستم‌های تحت شبکه» و «فناوری‌های وب» با حمایت و منتورینگ ابرآروان در مسابقات حضور یافته بودند. رشته‌ی «سیستم‌های تحت شبکه» در این مسابقات، توانست مدالیون مسابقات آسیایی  WorldSkills را به‌دست آورد. آرمین طاهری شرکت‌کننده‌ی این رشته‌ موفق به کسب رتبه‌ی چهارم، مدال افتخار و جایزه‌ی best of nations شد. هم‌چنین در رده‌بندی امتیازات، محمد قاسمی‌نسب، در رشته‌ی «فناوری‌های وب» رتبه‌ی پنجم را به‌دست آورد. در رشته‌ی «راهکارهای توسعه‌ی نرم‌افزار برای کسب‌وکار» نیز علی محمدی رتبه‌ی هفتم را کسب کرد.

شرکت‌کنندگان برای آمادگی این مسابقات از سه ماه پیش برنامه‌ریزی کرده و مشغول تمرین بودند. این اردوی تمرینی آموزشی سه‌ماهه در تهران برگزار شد و مدال‌آوران ادوار قبلی مسابقات ملی و جهانی در این مسیر تیم‌ها را همراهی می‌کردند. مسابقات آسیایی مهارت همانند مسابقات جهانی هر دو سال یک‌بار برگزار می‌شود که در این دوره نماینده ایران حضور درخشانی داشت. غلامرضا راز، معاون دفتر مسابقات ملی و بین‌المللی مهارت در خصوص نحوه آماده‌سازی و انتخاب افراد برای مسابقات آسیایی در گفت‌وگو با «هم‌میهن» توضیحاتی را بیان کرد:«رشته‌های مختلف مسابقات آسیایی حدود 19 رشته بود که باتوجه به محدودیت زمان، ما در 5 رشته شرکت کردیم. در واقع اولین تجربه ما در مسابقات آسیایی بود که با موفقیت به پایان رسید. ملی‌پوشان ما در مسابقات جهانی و آسیایی، مدال‌آوران ما در مسابقات ملی کشوری هستند. در مسابقات ملی، ما هیچ محدودیتی به‌جز محدودیت سنی نداریم. در واقع افرادی که زیر 22 سال هستند، می‌توانند در مسابقات ملی شرکت کنند و شانس خود را برای حضور در مسابقات آسیایی و جهانی امتحان کنند. نیاز به مدرک خاصی برای افراد شرکت‌کننده نیست. البته باتوجه به اینکه رشته‌های آی‌تی دانش‌محورتر است بنابراین تحصیلات مرتبط به شرکت‌کننده کمک می‌کند اما این موضوع را خاطرنشان کنم که در مسابقات 2022 کره‌جنوبی در رشته نرم‌افزار یک دانش‌آموز از تیم ما شرکت کرد که کلاس دهم بود و به مقام چهارم دنیا رسید. این دانش‌آموز در دوره‌های مهارتی مسابقات شرکت کرد و با دانش شخصی‌ای که داشت به این موفقیت رسید. نمونه پروژه‌ها و شرح فنی پیش‌نیاز برای حضور در مسابقات در سایت دفتر فنی مسابقات مشخص است و افراد می‌توانند تلاش کنند تا در مسابقات ملی حضور داشته باشند. برای مسابقات جهانی و آسیایی اما دفتر فنی اردو برگزار می‌کند و با آموزش تخصصی، شانس را برای کسب مدال افزایش می‌دهد.»

ضروت حمایت بخش خصوصی از چنین مسابقاتی

یکی از برتری‌های فنی تیم ایران در مسابقات آسیایی طبق گفته غلامرضا راز حضور کارشناسان خبره در کنار شرکت‌کنندگان ایرانی بود که توانستند با مشاوره مناسب زمینه‌ساز این موفقیت باشند:«کارشناسان آروانی از نظر تجربه و سابقه در جایگاه بالاتری نسبت به هم‌تایان آسیایی خود بودند و به‌نوعی رهبر تیم کارشناسان مسابقات محسوب می‌شدند.» از نظر ایشان ضروری است که مسابقات جهانی مهارت اسپانسرمحور باشد؛ چراکه برای تطابق با استانداردهای روز دنیا لازم است از ظرفیت‌های بخش خصوصی و صنایع مرتبط بهره برد. هرچند که در ایران هم تا حدودی از ظرفیت‌های بخش خصوصی استفاده شده است ولی باید بیشتر و پررنگ‌تر شود.

افراد واجد شرایط

افرادی که رویای حضور در مسابقات بین‌المللی را دارند باید در ابتدا در مسابقات ملی که در کشور ایران برگزار می‌شود، شانس موفقیت خود را آزمایش کنند. در این خصوص غلامرضا راز بیشتر توضیح می‌دهد:«در کشورمان مسابقاتی برگزار می‌شود به اسم «مسابقات ملی مهارت» که در سطح استانی و کشوری برگزار می‌شود. در حال حاضر 21 دوره از این مسابقات را پشت سر گذاشتیم. به این صورت که فرد شرکت‌کننده که باید کمتر از 22 سال سن داشته باشد، در مسابقات استانی پذیرفته شود و مراحل را طی کند تا وارد مسابقات کشوری شود. بعد از موفقیت در مسابقات کشوری، فرد شرکت‌کننده می‌تواند برای مسابقات برون‌مرزی و بین‌المللی نیز حضور داشته باشد. هر سال که مسابقات ملی در هر رشته‌ای برگزار می‌شود افراد واجد شرایط و مدال‌آور وارد اردو و کمپ آموزشی می‌شوند تا بتوانند در مسابقات جهانی که هر دو سال یک‌بار برگزار می‌شود، شرکت کنند. از سال 2017 به بعد ما عضو مسابقات آسیایی شدیم که می‌توانیم در این مسابقات نیز شرکت کنیم. البته به دلیل شیوع ویروس کرونا مسابقات به‌صورت آنلاین برگزار شد که همان سال نیز در سه رشته مدال کسب کردیم. امسال دومین دوره حضوری مسابقات بعد از پایان پاندمی کرونا بود. ما مدال‌آوران دوره بیستم را به اردو دعوت کردیم و نفر برتر انتخاب شد که راهی مسابقات آسیایی کردیم.»

لیون مقصد بعدی 

در دوره‌ی قبلی مسابقات جهانی مهارت که در سال 2022 در  کره‌جنوبی برگزار شد، آروان نیز همراه و برگزارکننده‌ی مسابقات بود. تیم ایران موفق شد یک مدال برنز و چهار مدالیون در رشته‌ی فناوری اطلاعات کسب کند. مسابقات جهانی فرانسه که در سال 2024 برگزار می‌شود نیازمند برنامه‌ریزی دقیقی است که به گفته غلامرضا راز از حالا برنامه‌ریزی مدون آن در حال اجراست:«برای مسابقات جهانی لیون فرانسه که در شهریور 1403 برگزار می‌شود، برنامه‌ریزی دقیقی انجام دادیم. اردوی تیمی ما با حضور مدال‌آوران 2021 و 2022 در دی‌ماه آغاز می‌شود. این اردو حدود دوماهه است که در مرحله اول برگزار می‌شود و در ادامه آزمون می‌گیریم که در هر رشته 4 نفر باقی می‌مانند. این روند تا اردیبهشت سال آینده ادامه دارد تا در هر رشته یک نفر را برای تیم ملی انتخاب کرده باشیم تا به مسابقات جهانی اعزام شود. نکته خیلی مهم این است که ما رقابت‌کننده‌هایی که در ادوار مختلف داریم، می‌توانند در رشته‌های خودشان تبدیل به کارشناس شوند. یکی از دلایل موفقیت ما این است که کارشناسان فعلی ما، در گذشته رقابت‌کننده و مدال‌آور بودند. حمایت کردن از چنین افرادی می‌تواند باعث پیشرفت در این حوزه شود.»

بحران مهاجرت متخصصان

با این همه نکته مهم در این زمینه، برنامه‌ریزی و فراتر از آن اراده‌ای برای استفاده از جوانانی متخصص در داخل کشور است. متاسفانه طبق گفته خود وزیر ارتباطات، مهاجرت متخصصان IT  حتی بیشتر از دیگر تخصص‌هاست. بحران‌های فزاینده‌ای که به اکوسیستم نوآوری ایران تحمیل می‌شود، باعث شده که این اکوسیستم از روزهای اوج و پررونق خود فاصله بگیرد. امروز یکی از بزرگترین بحران‌های شرکت‌های حوزه تکنولوژی، نبود نیروی متخصص است. جوانان بااستعداد تیم مهارت ایران احتمالاً مهاجران فردای اکوسیستم نوآوری باشند. طبیعی است که ایجاد انگیزه برای ماندن دیگر مانند حمایت از این مسابقات تنها کار یک شرکت نیست و به اراده ساختاری نیاز است. امید که چنین اراده‌ای پدید آید.