بریکس در مورد امنیت سخت و ژئوپلیتیک صریح‌تر می‌شود

سران گروه بریکس در نشست ریو دو ژانیروی برزیل، در بیانیه خود بخش مهمی را به مسائل ژئوپلیتیک و امنیتی اختصاص دادند و به‌صورت ویژه در مورد بمباران اخیر یکی از جدیدترین اعضای این گروه، یعنی ایران و همچنین در مورد غزه سخن گفتند.  نشست ریو، بزرگ‌ترین نشست این گروه تا به امروز بود که شامل ۱۰ عضو و ۱۰ کشور شریک می‌شد. اندونزی جدیدترین عضو امسال گروه است. در دنیایی که روزبه‌روز بیشتر در تنش و منازعه فرو می‌رود، بریکس تصمیم گرفت که بیش از پیش وارد مسائل ژئوپلیتیک و امنیت سخت شود و در عین حال توانست اجماع فوق‌العاده‌ای در مورد این مسائل از خود نشان دهد. 

بریکس یک سازمان رسمی نیست، بلکه یک ائتلاف نه‌چندان محکم از کشورهای شرق جهانی (روسیه و چین) و تعدادی از دولت‌های جنوب جهانی است.  سال ۲۰۰۹ نخستین اجلاس سران این گروه با حضور چهار کشور برزیل، روسیه، هند و چین تشکیل شد و پس از آن آفریقای جنوبی هم به این گروه افزوده شد.  بعد از سال ۲۰۲۳، مصر، اتیوپی، اندونزی، ایران و امارات متحده عربی به عنوان ۵ عضو جدید به این گروه اضافه شدند و ۱۰ کشور شریک دیگر هم در سطح پایین‌تری از همکاری وارد گروه شدند. اهداف اولیه بریکس برای اقتصاد جهانی، اقدام مشترک و تقویت نظام چندقطبی، همچنان بن‌مایه اصلی بیانیه سران بود.

چند پاراگراف اختصاصی در این بیانیه به توسعه فناوری‌های مالی (فین‌تک)، بهداشت، تجارت و تغییر اقلیم اختصاص داده‌شده‌بود. بریکس که به صورت سنتی بیشتر روی همکاری‌های اقتصادی متمرکز بود، از سال ۲۰۲۲ که جنگ روسیه و اوکراین آغاز شد بیش از پیش وارد مسائل ژئوپلیتیک و امنیت سخت شده‌است.  بریکس توانایی ایجاد اجماع قابل توجهی در مقابل این مسائل چالش‌برانگیز نشان داده‌است و در بیانیه امسال، خاورمیانه، آفریقا و جنوب آسیا بیش از اوکراین مورد توجه بودند.

در حوزه خاورمیانه، اشاره‌ای به نام ایالات متحده آمریکا نشده‌بود و از آن انتقاد نشده‌بود، اما در عوض ۷ بار نام اسرائیل در چارچوب انتقادها ذکر شده‌بود. از اسرائیل تصریحاً و تلویحاً به دلیل اشغال سرزمین فلسطین، منع دسترسی بشردوستانه و هدف قرار دادن امدادگران، استفاده از گرسنگی به عنوان ابزار جنگی، نقض تمامیت ارضی و استمرار اشغال لبنان انتقاد شده‌بود و به شکایت آفریقای جنوبی از اسرائیل در دیوان دادگستری بین‌المللی اشاره شد. در این بیانیه به نام حماس و ۷ اکتبر هم اشاره‌ای نشده‌بود، اما بیانیه خواستار آزادی همه گروگان‌ها و بازداشت‌شدگان شد. 

نکته قابل توجه این بود که نام اسرائیل و آمریکا به صورت صریح در بخش مرتبط با جنگ اخیر علیه ایران در بیانیه ذکر نشده‌بود اما بدون ذکر نام حمله‌ها به ایران محکوم شده‌بود و از ادبیاتی تندتر از بیانیه‌ای که دو هفته پیش بریکس در همین زمینه داده‌بود، استفاده شد. در این زمینه به ضرورت اقدام شورای امنیت سازمان ملل متحد هم اشاره شده‌بود. در مسائل دیگر امنیتی هم حمله تروریستی پهلگام کشمیر در هند و حمله به غیرنظامیان در کورسک روسیه محکوم شده‌بودند. نقش پاکستان و اوکراین در این مسائل مورد اشاره قرار نگرفته‌بود. در بخشی از بیانیه به صورت خاص در مورد مبارزه با تروریسم در سودان، سوریه و هند مورد اشاره قرار گرفته‌بود.  منازعه در سودان، سوریه و هائیتی هم در پاراگراف‌های جداگانه مورد اشاره مستقیم قرار گرفته‌بود.

  منطقه دریاچه‌های بزرگ در شاخ آفریقا هم به صورت ویژه از نظر امنیتی مورد توجه قرار گرفته‌بود.  با این حال بخش اصلی بیانیه به مسائل غیرامنیتی، از جمله تامین مالی برای توسعه، غذا، بهداشت، علوم، فضا و آموزش اختصاص داشت.  موضوع تغییر اقلیم و محیط زیست که از جمله اولویت‌های برزیل است در یک بخش ویژه مورد بحث قرار گرفت و با توسعه اقتصادی پیوند خورده‌بود. 

این بیانیه همچنین سیاست‌های جدید تجاری و تعرفه‌ای آمریکا را مورد انتقاد قرار داده‌بود.  در نهایت اینکه بریکس جهان را همین حالا هم چندقطبی می‌بیند. چندقطبی بودن در این بیانیه به رسمیت شناخته‌شده و ترویج شده‌است. در واکنش به این بیانیه، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا هشدار داد که علیه کشورهایی که با بریکس همکاری کنند، ۱۰ درصد تعرفه بیشتر وضع می‌کند.

به کانال تلگرام هم میهن بپیوندید