پایان هرج و مرج در منطقه

آنچه در این خبر می‌خوانید، دیدگاه‌های رسانه‌‌های خارجی است که صرفا جهت اطلاع‌رسانی منتشر می‌شود و این دیدگاه‌ها موضع روزنامه «هم‌میهن» نیست.

آتش‌بسی که قرار است از روز یکشنبه لازم‌الاجرا شود، بدون مشکل بزرگ لحظه آخری، تغییرات گسترده و سریع را در سراسر خاورمیانه تحمیل می‌کند. حماس در غزه، حزب‌الله لبنان و گروه‌های شبه‌نظامی مسلمان شیعه در عراق و سوریه تضعیف شده‌اند. تنها حوثی‌ها در یمن قوی‌تر هستند. برای سازمانی مانند حماس، صرفاً زنده ماندن در یک درگیری بزرگ، یک دستاورد است، و بدین معناست که اسرائیل در دستیابی به یکی از اهداف اصلی جنگ خود شکست خورده است.

اما امتیازاتی که حماس از زمان نزدیک شدن به آتش‌بس در ماه مه گذشته داده است، وضعیت ضعیف آن را نشان می‌دهد. اگرچه هیچ آمار موثقی وجود ندارد و حماس بدون شک جنگجویان جدید زیادی را به خدمت گرفته است اما بازوی نظامی آن به شدت در اثر تهاجم اسرائیل تخریب شده و اکثر فرماندهان ارشد و متوسط ​​ترور شده اند. در ماه اکتبر، یحیی سنوار، رهبر حماس و مغز متفکر حمله غافلگیرانه در سال 2023 که منجر به درگیری شد، در درگیری با سربازان اسرائیلی در جنوب غزه ترور شد. اسماعیل هنیه، رئیس سیاسی وقت حماس درحالی‌که در تهران بود توسط اسرائیل ترور شد.

این سازمان اکنون اساساً بین یک رهبری سیاسی در خارج از کشور که رویکرد عملگرایانه‌تری دارد و طیف تندروتر در غزه تقسیم شده است. این ممکن است مشکلی برای آتش‌بس باشد که با بی‌میلی اسرائیل برای خروج کامل از غزه همراه می‌شود. جانشین سنوار در غزه، برادرش محمد، گروگان‌هایی را در اختیار دارد که باید برای حفظ این معامله تحویل داده شوند. «آتش‌بس در دست محمد سنوار است. هیچ‌کس بیرون نمی‌تواند چیزی را به او تحمیل کند». اما رهبران سیاسی حماس در خارج از غزه خساراتی را که متحمل شده‌اند به رسمیت می‌شناسند.

این دریافت برای روز پس از درگیری مهم است، و اینکه حماس چقدر سریع می‌تواند احیا شود. یکی از دلایل بزرگ برای آتش‌بس، واقعیت جدیدی است که در خاورمیانه به وجود آمده و آن اینکه بسیاری از قوی‌ترین متحدان حماس دیگر در موقعیتی نیستند که به آنها کمک کنند. حزب‌الله، بنیان اصلی «محور مقاومت» تهران، متحمل خسارات بزرگی در نبرد با اسرائیل شده است و از زمان آغاز حمله اسرائیل علیه این گروه در اکتبر گذشته، بیشتر کادر رهبری و زرادخانه خود را از دست داده است. سقوط بشار اسد در سوریه نیز به همان اندازه مهم بود و حزب‌الله را از یک پایگاه لجستیکی و مسیر تدارکاتی اصلی از ایران، محروم کرده است. شکست سیاسی در پی شکست نظامی می‌آید.

هفته گذشته، پارلمان لبنان سرانجام رئیس‌جمهور جدیدی را انتخاب کرد که متعهد به محدود کردن قدرت حزب‌الله است. شبه‌نظامیان طرفدار ایران در عراق نیز نتوانسته‌اند صدمات قابل توجهی به اسرائیل وارد کنند. یک منبع نزدیک به حماس می‌گوید: «حماس تغییر نکرده است، اما شرایط بین‌المللی تغییر کرده است». 

ایران آنقدر سریع سوریه را از دست داد - فقط در 10 روز - که بسیاری از ایرانیان، عراقی‌ها، لبنانی‌ها و دیگران خواهند پرسید: چگونه این اتفاق افتاد؟ آرمان محمودیان در موسسه امنیت جهانی و ملی فلوریدا می‌گوید:«بازگرداندن روحیه اعضای محور مقاومت به زمان نیاز دارد.» با تضعیف حماس و حزب‌الله، فعال‌ترین گروه‌های ائتلاف ایرانی از گروه‌های شبه‌نظامی، حوثی‌های یمن هستند که همچنان به شلیک موشک به سمت اسرائیل و هدف قرار دادن کشتی‌ها ادامه می‌دهند.

به گفته کارشناسان، به نظر می‌رسد حملات هوایی اخیر اسرائیل اثر بازدارنده کمی داشته است، اگرچه آتش‌بس احتمالاً به خصومت‌ها پایان می‌دهد. ناظران نسبت به موج افراط‌گرایی در بیشتر کشورهای جهان اسلام در نتیجه جنگ هشدار داده‌اند. مقامات ایالات متحده به ویژه نگرانی‌هایی را مطرح کرده‌اند که با حمله الهام گرفته از داعش در نیواورلئان در اوایل ماه جاری تقویت شده است.

یکی دیگر از تحولات مهم، مبارزات پیروزمندانه تحریرالشام، گروه اسلامگرای سنی، در سوریه بوده است. این گروه توسط احمدالشرع، یکی از فرماندهان ارشد سابق القاعده و دولت اسلامی رهبری می‌شود. سال‌ها، احمدالشرع تلاش‌هایی برای متقاعد کردن سوری‌ها و جامعه بین‌الملل انجام داده است تا باور کنند که او ایدئولوژی افراطی خود را کنار گذاشته، با اقلیت‌ها تماس گرفته و تعصب‌های مذهبی را کنار گذاشته است.

آخرین تغییر عمده، بازگشت موضوع فلسطین به خط مقدم سیاست منطقه‌ای و جهانی است. غزه یک تغییردهنده بازی برای اسرائیل بوده است. شهرت اسرائیل به شدت آسیب دیده است، پرونده‌های جنایی بین‌المللی علیه رهبران اسرائیل وجود دارد، واکنش‌های اخلاقی جهانی فلسطینی‌ها را در دستور کار بین‌المللی قرار داده است.

اکنون یک نسل کاملاً جدید از شهروندان جهانی وجود دارند که معتقدند فلسطینی‌ها باید آزاد باشند. به گفته کارشناسان، پایان قطعی درگیری در غزه به کاهش هرج و مرج و خشونت در سراسر منطقه کمک خواهد کرد.