ماجـرای اکبـاتـان

گزارش میدانی هم‌میهن از آخرین وضعیت کافه‌های یک شهرک چهار روز پس از تخریب محوطه بیرونی آنها توسط شهرداری و نیروی انتظامی

تمام اهالی محل صدای مهیبی که ساعت 6 صبح روز یکشنبه 24 اردیبهشت‌ماه از محوطه کوچک بازارچه اکباتان بلند شد را شنیده‌ بودند؛ صدایی که آنها را وحشت‌زده به سمت پنجره‌ها کشانده بود. چشمان خواب‌زده‌شان آن حجم از آدم و ماشین و جرثقیل و دستگاه برش در فضایی کوچک را باور نمی‌کرد. ماشین‌های سنگین برای تخریب آمده بودند؛ تخریبی که خبرش بمبی شد و در شبکه‌های اجتماعی ترکید. چهار روز بعد از اتفاق، حالا دیگر همه می‌دانند صاحبان کافه‌های بازارچه شهرک اکباتان که در دل بلوک‌های 15 و 16 شهرک قرار گرفته‌اند، چه روز سختی را گذرانده‌اند و حالا سه‌روز پس از تخریب، صبح سه‌شنبه با جمعی از مشتریان مواجه شدند که برای کمک و حمایت آمده بودند. دو روز قبلش هم افراد زیادی آمده بودند، برخی شیرینی دست‌شان بود و گروهی دسته‌گل. تعدادی هم از کافه‌داران خواسته بودند شماره کارت بانکی‌ بدهند تا بتوانند کمک مالی کنند. آقای چناری، فلاح و فراهانی و آشپز و قلیان‌زن که صبح روز یکشنبه شاهدان عینی تخریب‌ها بودند، می‌گویند که مردم از آنها خواسته‌اند همچنان فعالیت‌شان را ادامه دهند، حتی بدون میز و صندلی.

سازه‌ها تخریب شده؛ سازه‌هایی که در محوطه بیرونی کافه‌ها بودند. شهرداری می‌گوید اینها مشاعات بودند و کافه‌داران می‌گویند هیئت‌مدیره بازارچه اعتراضی به این سازه‌ها نداشته است. همان روز تخریب، شهرداری منطقه 5 اعلام کرد که این کافه‌ها غیرمجاز بودند، دستور تخریب از مقام قضایی گرفته شده و آن روز، عوامل شهرداری ناحیه 6 منطقه 5 با همراهی عوامل یگان حفاظت و کلانتری 135 آزادی این 8-7کافه غیرمجاز در مشاعات بازارچه شهرک اکباتان را تخریب کردند. این خبری بود که به‌نقل از روح‌الله حیدرزاده، شهردار ناحیه 6 منطقه 5 شهرداری اعلام شد. او گفته که این اقدام بر اساس حکم دادستانی و با توجه به درخواست‌های مکرر اهالی و ساکنان بلوک‌های اطراف بازارچه و هیئت‌مدیره مرکزی شهرک اکباتان صورت گرفته است. شهرداری ناحیه 6 اعلام کرده که این سازه‌ها 8 سال پیش به‌صورت غیرفنی و غیرمجاز بدون رعایت موارد فنی و ایمنی ساخته شده‌اند و ریسک بالایی داشتند و در کنار آن هم آلودگی صوتی و محیطی ایجاد کرده بودند. در همان خبر، اسامی کافه‌ها یعنی کافه کارون، مازو، طهرون، دوراک، رادین، خط سیاه، گودار و بنتی هم اعلام شده است. کافه‌داران اما در پاسخ به این اعلام شهرداری به هم‌میهن می‌گویند که اگر سازه ناایمن بود چرا نتوانستند با دستگاه برش آن را تخریب کنند؟ چرا برای تخریب از جرثقیل کمک گرفتند؟ چرا دو، سه ساعت طول کشید تا توانستند یک سازه را خراب کنند؟ هر یک از این سازه‌ها نزدیک به 100میلیون تومان هزینه برده است، در سال‌های قبل این همه توفان در تهران آمده، درخت از ریشه درآمده اما این سازه‌ها تکان نخورده‌اند؛ چطور ناایمن می‌شوند؟ کافه‌داران این اقدام شهرداری را در واکنش به اتفاقاتی می‌دانند که طی 8-7ماه گذشته در شهرک اکباتان در قالب اعتراضات رقم خورد: «می‌خواستند با این کار گوش اکباتانی‌ها را بپیچانند.»

-فکر کردیم زلزله آمده، وقتی در را باز کردیم یک عالم نیروی شهرداری و چندین خودروی سنگین دیدیم. تا به خودمان بجنیم، دیدیم سقف ‌ مان را پایین آوردند.

واکنش شما چه بود؟

-هیچ. کاری نمی‌توانستیم بکنیم. گفتند هرکس مقاومت کند و جلوی کار را بگیرد، دستگیرش می‌کنیم. گفتیم کمی به ما زمان بدهید، وسایل ‌ مان را جمع کنیم. گفتند فقط 10دقیقه!

کارگران داخل کافه‌ها خواب بودند که نیروها آمدند. آنها سراسمیه خودشان را به محوطه رساندند و از آن حجم خودروها وحشت‌زده شدند.

با اینکه احسان شریفی، شهردار منطقه 5 گفته است که بارها نسبت به تجاوز به فضای عمومی شهرک به صاحبان این کافه‌ها هشدار داده شده بود اما کافه‌داران می‌گویند که تاکنون چندین‌بار از سوی ماموران شهرداری ناحیه 6 به آنها تذکراتی درباره چیدمان سازه داده شده بود مثل اینکه گلدان‌ها را بردارند یا مشمع‌ها را پایین بیاورند و آنها هم هر بار این موارد را رعایت کرده بودند. آنها می‌گویند مشکل شهرداری با سازه‌ها و ساخت‌وسازها نبوده، با تجمع دختران و پسران بوده است. قبل از این هم بارها از سوی کلانتری 135 به آنها مراجعه کرده‌اند و نسبت به ماجرای حجاب تذکر داده‌اند اما آقای فلاح که صاحب کافه طهرون است، می‌گوید: «به مامور کلانتری هم گفتم که ما نمی‌توانیم خودمان به مشتریان تذکر دهیم. نیروی انتظامی با این همه نیرویی که دارد، نتوانسته از پس این موضوع بربیاید ما چطور این‌کار را انجام دهیم.»

خسارت یک کافه؛ یک‌میلیارد تومان

آقای چناری، صاحب کافه کارون است، سازه‌اش به‌طور کامل تخریب شده، برآورد قیمت‌اش از میزان خسارت واردشده، یک میلیارد تومان است؛ سیستم صوتی، ویدئو پروجکشن، نورپردازی حرفه‌ای و چراغ‌های آویز به‌طور کامل تخریب شده و آکواریومی که 20میلیون تومان هزینه‌اش کرده بود از بین رفته‌اند و ماهی‌های آکواریوم هم مرده‌اند. آقای فلاح میزان خسارت وارده به مغازه‌اش را 500میلیون تومان اعلام می‌کند و مرد دیگری که آشپز کافه دوراک است، می‌گوید که هنوز خسارت‌ها مشخص نیست. اما شریفی، شهردار منطقه 5 مدعی است که تخریب اموال در جریان جمع‌آوری این کافه‌ها انجام نشد، تمام اموال کافه‌داران توسط پلیس صورت جلسه و تحویل داده شد. فقط در بخش سازه ستون‌ها تخریب شد که به آهن‌ها هم دست زده نشد.

بررسی‌های میدانی از محوطه کافه‌ها اما ماجرای دیگری را نشان می‌دهد. اولین کافه، کارون است که سقف‌اش به‌طور کامل از بین رفته است، صندلی‌ها را دوباره چیده‌اند اما پوششی بالای سر صندلی‌ها نیست. کنار آن کافه دیگری است، سقف این کافه هم که در محوطه خارجی است به‌طور کامل پایین آمده، کافه تعطیل شده و به‌گفته مغازه کناری، خسارت‌ها صدها میلیون تومان است. در مقابل آن، دو کافه مازو و رادین است. کرکره هر دو مغازه پایین است. آقای فراهانی صاحب این دو کافه است و می‌گوید وقتی نیروهای شهرداری نتوانستند با ماشین‌ها سقف را تخریب کنند، چندین نفر روی سقف رفتند و آنقدر بالا و پایین پریدند که طلق‌های پلاستیکی خراب شد و روی زمین افتاد. او با دست به سمت کافه‌اش اشاره می‌کند. آن‌طرف محوطه کافه طهرون هم چنین وضعیتی دارد. سقف با زمین یکی شده و مقابل آن کافه دوراک هم که سقف‌اش زمین را بوسیده است. نیروهای شهرداری، پایه‌های این کافه‌ها را به‌طور کامل تخریب کرده‌اند.

مردم به کمک آمدند

از هفت کافه بازارچه کوثر شهرک اکباتان، تنها کافه کارون، دوباره شروع به کار کرده است. آقای چناری، تمام زندگی‌اش را برای راه‌اندازی این کافه گذاشته و هفت‌ماه پیش آن را راه‌اندازی کرده: «وقتی مدعی‌العموم تصمیم‌گیری کند، هیچ رأی و ابلاغی نمی‌تواند جلویش را بگیرد. به ما گفتند همسایه‌ها شکایت کرده‌اند و شما مشاعات را اشغال کرده‌اید، سروصدا می‌کنید، اهالی نامه جمع کرده‌اند، به دادستان داده‌اند و دادستان به‌عنوان مدعی‌العموم دستور به تخریب داده است. این اتفاق در حالی افتاده که حتی یک ابلاغ هم برای‌مان نیامده است. بدون اینکه رأی بدوی بیاید، ما بتوانیم به آن اعتراض کنیم و اعتراض ما به تجدیدنظر برود و درنهایت فرجام‌خواهی کنیم و پرونده به دیوان عدالت برود. هیچ‌کدام از این اتفاقات نیفتاده است. فقط ساعت 5:30 با یک عالم ماشین و آدم آمدند و تخریب کردند. اول هم از ما شروع کردند.» او می‌گوید که شهرداری تاکید دارد این کافه‌ها آلودگی صوتی ایجاد کرده اند اما خودشان ساعت 5 صبح آمدند و برای کل منطقه آزار و اذیت ایجاد کردند: «مردم وقتی صدای‌شان را شنیدند، جمع شدند و نگذاشتند تخریب را ادامه دهند. به همین دلیل هم آنها فقط یکی، دو سقف را پایین آوردند و رفتند.» آقای چناری، شب قبل اتفاق، از ماجرا باخبر شده بود، ساعت 6 صبح به محل رفت اما هرچه تلاش کرد، نتوانست جلوی تخریب را بگیرد: «مردم به ما کمک کردند تا بخشی از صندلی‌ها و میزها را بیرون بیاوریم اما میزان خسارت بسیار بالا بود.» به گفته او، صبح روز گذشته بار دیگر نیروهایی از شهرداری ناحیه 6 به بازارچه آمدند و وضعیت را بررسی کردند. دوباره هم از آنها خواستند تا صندلی‌ها را جمع کنند. چندین عکس گرفتند و رفتند.

کافه‌داران از کمک‌ و همدلی مردم تعجب کرده‌اند، آنها می‌گویند غروب‌ها مردم جمع می‌شوند و لطف زیادی به آنها دارند. حتی به آنها می‌گویند که شما فقط کار کنید، ما قهوه و سفارش‌مان را لب جدول می‌خوریم.

«برخی از این کافه‌ها 10سال است اینجا فعالند، اما به‌طور کلی از 8 سال پیش کافه‌ها در این محوطه، رونق گرفتند.» اینها صحبت‌های آقای فلاح صاحب کافه طهرون است. او می‌گوید ظاهر قضیه تصرف مشاعات است، باطن اما برخورد با بدحجابی و واکنش به اعتراض گروهی از ساکنان این شهرک به فعالیت کافه‌ها است: «اینجا در شهرک اکباتان، هر بلوک و بازار و پاساژی، هیئت‌مدیره دارد. هزینه‌های نظافت، نگهبانی و عمرانی بازارچه و... همه ازطریق کرایه‌ای که داده می‌شود از سوی هیئت‌مدیره پرداخت می‌شود. شهرداری در سال‌های گذشته خیلی با ما تعامل داشته است، اما مسئله اینجاست که هر شهرداری که می‌آید سیاست خودش را دارد. ما با شهرداران قبلی به توافق رسیده بودیم؛ حتی قرار بود ما تحت پوشش خودشان برویم و مثل خیابان سی‌تیر شویم اما شهردار جدید، مخالفت کرده است.»

به گفته او، شهردار جدید پایش را در یک کفش کرده که باید اینجا جمع شود: «آن روز حدود 16-15خودرو سبک و سنگین بودند، چند ماشین شاسی‌بلند، دستگاه برش، لودر، چرثقیل و شاید نزدیک به 30 موتور یگان امداد همراه با ماشین‌های کلانتری 135. حکم را نشان دادند و تخریب کردند. گفتند هرکسی مقاومت کند، دستگیر می‌شود.»

«این‌همه آدم از نان‌خوردن افتاده‌اند. داخل کافه‌ها دختران جوانی کار می‌کنند که به حقوق‌شان نیاز دارند. برخی از آنها خانواده‌های کم‌برخورداری دارند و پول به خانه می‌برند.» آقای فلاح، نزدیک 15سال در اکباتان کافه‌داری کرده و کافه طهرون را از 4سال پیش دارد. کافه‌های رادین و مازو هم از 11سال پیش فعال‌اند: «می‌گویند این کافه‌ها مشاع هستند، پاساژ مگامال 7300 شاکی دارد، چرا آنجا را تخریب نمی‌کنند؟» کافه‌داران می‌گویند شهرداری هیچ کاری برای این بازارچه نمی‌کند. نه نظافت می‌کند، نه روشنایی را عهده‌دار است، نه گل‌کاری می‌کند و نه حتی آسفالت. اما حالا که می‌خواهند برخورد کنند سریع خودشان را می‌رسانند و تخریب می‌کنند.

کافه‌داران در انتظارند، آنها می‌خواهند کسی را در شهرداری پیدا کنند تا بتوانند با او سر این ماجرا مذاکره کنند: «می‌گویند مردم شاکی بوده‌اند اما شاید 5 درصد ساکنان معترض بودند. اما حالا عده‌ای به ما گفتند که می‌خواهیم کمپینی تشکیل دهیم و امضا جمع کنیم که مردم از حضور کافه‌ها راضی‌اند. ما حتی با هیئت‌مدیره بازارچه هم صحبت کردیم، آنها گفتند که ما مشکلی با فعالیت شما نداریم.» بااین‌حال اما شهردار منطقه 5 اعلام کرده بود که شهرداری پیگیر حق ساکنانی بود که در نزدیکی این کافه‌ها زندگی می‌کردند و برای آنها مشکلاتی ایجاد شده بود.

کافه‌داران بازارچه کوثر پیگیر وضعیت‌شان هستند. یکی از آنها روز گذشته معاون شهردار ناحیه 6 منطقه 5 را ملاقات کرده اما به نتیجه‌ای نرسیده است: «به من گفت که به هیچ‌وجه سازه نزنید. پرونده باز است و ممکن است دوباره به جریان بیافتد. درحالی‌که من اطلاع دارم پرونده مختومه شده است.» آنها حالا منتظر سایر کافه‌داران هستند تا ببینند چه تصمیمی باید گرفته شود.

با شادی مردم مخالفند

خانم الف 30سال است که در شهرک اکباتان زندگی می‌کند. او می‌گوید که این کافه‌ها سروصدای خاصی نداشتند، به‌هرحال دختر و پسرها اینجا جمع می‌شدند و موسیقی پخش می‌شد. شاید به این دلیل و مسئله پوشش آنها این کار را کردند: «اکباتان از اول اینطور نبود، خاک و خل بود، حالا خیلی پیشرفت کرده است، البته کسانی که در این کافه می‌آیند و می‌روند همه‌شان از اهالی اکباتان نیستند؛ از محله‌های دیگر هم می‌آیند. مثل بچه‌های اکباتان که خودشان به کافه‌های محله‌های دیگر می‌روند. بچه‌های اکباتان اغلب بزرگند یا به خارج رفته‌اند یا سرکار هستند.» همسر او صبح روز یکشنبه صدای مهیب تخریب کافه‌ها را شنیده و می‌گوید: «همسرم نیروهای گاردی را دیده بود که چطور زنجیر ورودی را برداشته‌اند و با خودروهای زیادی وارد محوطه شده‌اند. به‌هرحال عده‌ای هم با شادی مردم مخالفند وگرنه ما که حرکت زشتی از این جوانان ندیده‌ایم.»

دختر جوانی قهوه به‌دست از محوطه می‌گذرد، او می‌گوید که گاهی برای خرید و خوردن عصرانه‌ای به این محل می‌آید. خبر تخریب کافه‌ها را هم در اینستاگرام خوانده و می‌گوید که از این به بعد برای حمایت از این کافه‌داران، بیشتر از آنها خرید می‌کنم: «در این مدت تلاش کردم بیشتر از کافه‌هایی که پلمب شده‌ بودند خرید کنم تا کمکی به آنها کنم. قطعا از این به بعد بیشتر به اینجا می‌آیم.»

جای سازه، چتر بگذارند

تخریب کافه‌ها موافقانی هم دارد. یکی از آنها از اهالی بلوک 16 شهرک است. او مرد سالمندی است که روز گذشته برای پیاده‌روی به محوطه آمده بود. او جزو موافقان این تخریب است اما می‌گوید که دوست نداشت نان کسی آجر شود: «این کافه‌ها بلوک 16 را از ارزش انداخته است. بوی ادرار، کباب و سروصدا کلافه‌مان کرده است. پشت این دیوارها را تبدیل به سرویس بهداشتی کرده‌اند. قبلا اینجا جاده سلامت بود اما حالا اصلا نمی‌شود تردد کرد. البته خوب است که محیطی برای جمع شدن جوانان درست شده بود اما برخی دیگر از حد گذرانده بودند. حتی اینجا ما شاهد درگیری‌هایی بودیم.» او می‌گوید به‌هرحال هر اقدامی مزایا و معایب خودش را دارد، اینجا چند سالی است که رونق گرفته و پاتوق بچه‌های اکباتان شده بود، اما این اواخر دیگر حتی بچه‌های اکباتان هم اینجا رفت‌وآمد نمی‌کردند و بیشتر از محله‌های دیگر می‌آمدند. مرد کناری هم‌سن و سال اوست. او ساکن بلوک 14 است و می‌گوید که شاید بهتر است به‌جای سازه، از چتر استفاده شود. درست مانند کافه‌ها در شهرهای مختلف دنیا. کافه‌داران در این سال‌ها هر دفعه یک گلدان جلوتر می‌آمده‌اند.

نگاه کارشناس

هیئت‌مدیره اکباتان: هیچ‌کس نمی‌داند مجوز ساخت این کافه‌ها از کجا صادر شده است

ما مجوزی برای تخریب ندیده‌ایم

تخریب فضای بیرونی بازارچه قدیمی شهرک اکباتان در حالی اتفاق افتاده که اعضای هیئت‌مدیره این شهرک می‌گویند تابه‌حال هیچ حکم و مجوزی برای این تخریب به این هیئت‌مدیره ارائه نشده است. ربابه تبریزی، رئیس هیئت‌مدیره مرکزی شهرک اکباتان و عضو و دبیر کارگروه برنامه و بودجه شورایاری شهرک اکباتان در گفت‌وگو با هم‌میهن دراین‌باره می‌گوید: «ما به‌عنوان یک شهرک مسکونی، یک سری واحدهای تجاری داریم که تعریف خودشان را دارند. این کافه‌ها، فضاهای داخلی و خارجی دارند که با مدیریت بازارچه کار می‌کنند، ولی از هیئت‌مدیره مرکزی به هیچ‌عنوان تابه‌حال برای محوطه‌های بیرونی درخواست مجوز نشده است. تاکنون از طرف هیئت‌مدیره بازارچه‌ها برای ما هیچ‌گونه درخواستی برای مجوز نیامده است. باید دید این ساخت‌وسازها با کجا هماهنگ شده است.»
او می‌گوید یکی از مبانی‌ کار ما مکاتبه هیات مدیره‌های بلوک‌ها یا استشهادهاست: «کار ما این است که اگر یکی از این دو بیاید، عینا به سازمان مربوطه انتقال می‌دهیم، یعنی نظر نمی‌دهیم و نامه‌ای روی آن می‌فرستیم. بنابراین الان هیچ‌کس نمی‌داند که مجوز ساخت این کافه‌ها از کجا صادر شده است. سوال این است که چنین بازارچه‌ای که سال‌ها در معرض چشم بوده، چرا مسئله نبوده است؟ الان همه از ما این سوال را دارند که چرا حالا و در این مقطع زمانی تصمیم به تخریب این محوطه گرفته‌اند؟» تبریزی ادامه می‌دهد: «اما درباره تخریب به هیچ‌عنوان، مستندی وجود ندارد که چه اتفاقی افتاده است. عده‌ای می‌گویند به دلیل بی‌حجابی یا شل‌حجابی بعضی افراد، به آنها اخطار داده شده بوده است. یک سوال اساسی که وجود دارد این است که چرا برای یک سازه غیرقانونی که جلوی بلوک 19 ایجاد شده است و مردم درباره آن اعتراض دارند، هیچ ترتیب اثری داده نشده است. اگر درخواست مردمی بر این بوده که محوطه بیرونی این کافه‌ها خراب شود، چرا به بقیه درخواست‌های مردمی ترتیب اثر داده نمی‌شود؟ از سال 93 زمین کارگاه مترو بعد از اتمام، به شهرداری تحویل داده و بعد در آن سازه غیرقانونی ساخته شد. برای ما جالب است که این‌همه سال مردم تقاضا کردند که از سهمیه فضای سبز شهرک گرفته نشود. گفته شد برای ساخت این ساختمان، مبلغ زیادی تعلق گرفته است. درحالی‌که ما خودمان نزدیک به 40 هیئت مذهبی داریم اما کسانی که در این ساختمان آمده‌اند، گویا اهل شهرک نیستند. این سوال و حرف مردم است که یک جا ملاک مردم‌اند و یک جا نیستند. قطعا مردم طرفدار قانون‌ هستند اما اجرای قانون بر چه اساسی است؟»
رئیس هیئت‌مدیره مرکزی شهرک اکباتان در ادامه می‌گوید که تابه‌حال هیچ استشهاد مردمی و محلی‌ای برای این موضوع به هیئت‌مدیره تحویل نشده است: «سه‌سال پیش بود که از یکی از بلوک‌ها درخواستی مبنی بر ایجاد سروصدای بازارچه به دست ما رسید و ما هم آن را به سازمان مربوطه ارسال کردیم. به هرحال تا همین الان هیچ مستند مکتوبی به ما داده نشده است. براساس اساسنامه، حفاظت از مشاعات بلوک‌ها به‌عهده هیئت‌مدیره گذاشته شده است. ما به‌هیچ‌عنوان نه حکم دادستانی دیده‌ایم، نه هیچ مجوزی. اگر هم این حکم را به هیئت‌مدیره بازارچه داده‌اند، ما از آن خبر نداریم.»