پایان عملیات نجات با ۵ کشته

گزارش میدانی هم‌میهن از ریزش ساختمان‌های خلازیر

«برادرم را کشتند!» این اولین جمله‌ای است که به محض رسیدن به خلازیر، شهرک احمدیه که در منطقه 19 تهران واقع شده می‌شنوم. 25 ساعت است که آتش‌نشانان در محل حادثه حضور دارند که پنجمین و آخرین جسد از زیر آوار بیرون کشیده می‌شود. صدای شیون و فریاد بلند می‌شود در میان همهمه و خستگی آتش‌نشانان، ساختمان‌های نیمه‌سازی که بر اثر این حادثه کج شده‌اند، خودنمایی می‌کنند. بخشی از خیابان را با گونی آبی پوشانده‌اند و آن سوی این نیلگون غوغایی بپاست. عوامل نیروی انتظامی، آتش‌نشانی و اورژانس لحظه‌ای کنار یک ساختمان که حالا به تلی از آهن روی هم آوار شده می‌ایستند. ناگهان راننده آمبولانس بهشت‌زهرا به سرعت به سمت آمبولانس می‌آید و دنده‌عقب می‌رود. از بین تمام آهن‌های آوارشده آخرین جسد را داخل آمبولانس می‌گذارند تا سریع از محل خارج شود. برادر فرد فوت‌شده شروع به شیون می‌کند و فریاد می‌زند: «برادرم را کشتند!» یکی دو پاکبان و پرسنل اورژانس زیر دستانش را می‌گیرند و انگار نمی‌تواند راه برود کمی آن‌سوتر صدای سوگ زنان فضا را پر می‌کند. چهره پر از خاک عوامل امداد و نجات، مغموم است و سرشان را پایین انداخته‌اند. بغض گلوی آسمان را می‌فشارد اما آفتاب تیزتر از قبل می‌تابد به صورت‌هایشان. آتش‌نشانان با لباس‌های سه‌لایه در گرمایی طاقت‌فرسا سر به گریبانند و باز می‌گردند به سمت همان ساختمانی که جسد را پیدا کرده‌اند. صدای ماشین‌های بزرگ یکی بعد از دیگری بلند می‌شود تا از آنجا بروند. آنها می‌دانند که دیگر کسی زیر آوار نیست. جسد محبوس‌شدگان پیدا شده است. صدای قرچ و قورچ ساختمان‌هایی که کمی آن‌طرف‌تر ساخته‌ شده‌اند به گوش می‌رسد. ساختمان‌هایی که با حرکت یک بلدوزر می‌لرزند و انگار زلزله 8ریشتری را تجربه می‌کنند. صدای باد با صدای شکستن استخوان‌های این ساختمان‌ها همراهی می‌کند. باد آرام در لابه‌لای ماشین‌های سنگین می‌پیچد و خود را به ساختمان‌های کج‌شده می‌رساند تا ریزه‌های یونولیت‌ها را به هوا بلند کند. انگار در گرمای شانزدهمین روز از ماه مرداد، برف می‌بارد. آتش‌نشانان کار می‌کنند تا ساختمان‌هایی که یکی بعد از دیگری جلوی چشم شهرداری قد کشیده‌ و آوار شده‌اند را سامان دهند.

شرح ماجرا

صبح روز یکشنبه نیمه مردادماه 1402 واحدهای انتظامی فرماندهی تهران بزرگ برای پشتیبانی از عوامل شهرداری تهران جهت اجرای دستور مقام قضایی مبنی بر برخورد با ساخت‌وسازهای غیرایمن و غیرقانونی، وارد محله خلازیر واقع در منطقه 19 تهران شدند. اما زمان اجرای تخریب یکی از واحدهای غیرایمن، 5 ساختمان ناایمن و غیراصولی همجوار نیز تخریب شدند. در این حادثه 4 نفر از نیروی انتظامی و دو پرسنل شهرداری زیر آوار ساختمانی محبوس شدند. جلال ملکی پس از 25 ساعت که از آغاز عملیات می‌گذشت، به هم‌میهن گفت: «6 ایستگاه آتش‌نشانی به محل اعزام شدند. در ابتدا عملیات از قسمت جنوبی آغاز شد و در دقایق اولیه دو نفر را زنده نجات دادیم که دچار آسیب‌دیدگی شده بودند. دو سه ساعت بعد به سه نفر دسترسی پیدا کردیم که متاسفانه هر سه نفر فوت شده بودند.» او با اشاره به اینکه آواربرداری را به قسمت شمالی منتقل کردیم، افزود: «آواربرداری را با تجهیزات لجستیکی شروع کردیم و ساعت 23 یکشنبه جسد دیگری را از زیر آوار خارج کردیم که فوت او توسط عوامل اورژانس تایید شد. در حقیقت اولین روز را با دو نجات‌یافته و چهار فوتی عملیات ادامه دادیم. عملیات را بدون یک ثانیه توقف برای یافتن فرد پنجم ادامه دادیم اما او را جاهایی که آشنایانش می‌گفتند پیدا نکردیم. در نهایت در جبهه شرقی این حادثه آواربرداری آغاز شد و در نهایت در قسمت میانی یک فرد دیگر را زیر آوار بسیار سنگین پیدا کردیم که به تایید اورژانس این فرد نیز جان خود را از دست داده بود. عملیات جست‌وجو و نجات و امداد افراد با 5 فوتی به پایان رسیده و دو ایستگاه در محل می‌مانند.» او با ابراز تاسف از حادثه رخ‌داده، تاکید کرد: «من چندین حادثه این‌چنینی را از نزدیک دیده‌ام. در حادثه تلخ سعادت‌آباد که 19 نفر جان خود را از دست دادند، در حادثه تلخ پلاسکو و متروپل آبادان حاضر بودم و می‌گویم که بچه‌های آتش‌نشانی واقعاً خوش درخشیدند و این حجم از آوار را ظرف یک روز یعنی 24 ساعت به پایان رساندند.»

ساخت‌وسازهای غیرمجاز جلوی چشم شهرداری

اوایل پائیز سال گذشته بود که خبر ساخت‌وساز‌های غیرمجاز در یکی از نواحی منطقه ۱۹ پایتخت با حواشی همراه شد. ساخت‌وسازهایی از ساخت اماکن تجاری در زمین‌های غصبی گرفته تا تخریب برخی بوستان‌های این منطقه که گفته می‌شود توسط باندهای عجیب و غریبی ساخته می‌شوند. باندهایی که اراذل و اوباش را اجیر می‌کنند تا با قمه و سلاح‌های سردِ دیگر، اجازه نزدیک شدن کسی را به ساختمان‌های کاملاً سست خود ندهند. تورج فرهادی، شهردار منطقه 19 اعلام کرد که به دلیل شرایطی که در اعتراضات سال گذشته وجود داشت ساخت و ساز این باندها سرعت بیشتری به خود گرفته و به علت مسائل امنیتی که در اعتراضات به‌وجود آمده نتوانستند با این ساخت‌وسازها مقابله کنند. التهابات کشور که کمی کاهش یافت شهرداری منطقه 19 سعی کرد که این ساختمان‌ها را تخریب و فیلم‌های آن را منتشر کند. اما تخریب این ساختمان‌ها کنار هم، یک فاجعه مرگبار دومینووار را رقم زد تا باز هم حادثه پلاسکو و متروپل را در ذهن‌ها تداعی کند؛ باز هم یک حادثه دلخراش و جان‌گداز دیگر در زمان مدیریت شهری انقلابی؛ باز هم آواربرداری از روی جسد بی‌جان شهروندان پایتخت و ضجه‌های خانواده‌ها؛ باز هم عکس و فیلم با حادثه برای آلبومی به نام کارنامه مدیریت؛ باز هم شوآف مدیران و زحمت بی‌وقفه آتش‌نشانان. آن زمان پلاسکو بود و حالا منطقه ۱۹ و داستان ساخت‌وسازهای غیرمجاز. آن زمان سردار، دکتر و خلبان و حالا پزشک هسته‌ای قرارگاه. آن زمان شعار انقلابی‌گری و حالا هم شعار انقلابی‌گری. آن زمان آوار و حالا آوار... آواری که بر سر مردم تلمبار می‌شود. آوار نقطه شباهت حوادثی است که مدیران برای شهروندان رقم می‌زنند و باز هم نه کسی استعفا داده و نه عذرخواهی کرده.

برخوردی فراتر از قانون با سازندگان

انگار اکثر مسئولان عزم خود را جذب کرده‌اند تا نقش شهرداری را در ساخت این ساختمان‌های غیراصولی در خلازیر کمرنگ کنند. علیرضا فخاری، استاندار تهران از محل این حادثه بازدید کرده و گفت: «یکی از دلایلی که به سمت بزه‌های ساختمانی می‌رویم، عدم برخورد جدی با متخلفان در امر ساخت‌وساز است. از دستگاه قضا خواهش می‌کنیم با افرادی که متخلف هستند و فراتر از قانون رفتار می‌کنند و به قانون احترام نمی‌گذارند و باعث کشته‌سازی می‌شوند و خانواده‌ها را به شرایط نامطلوب می‌رسانند، برخورد شود و برای آنها اشد مجازات را درخواست می‌کنیم. سازمان‌های ناظر مانند شهرداری و غیره باید درست به وظیفه خود عمل کنند. ساخت‌وسازهای غیرمجاز یک‌شبه ایجاد نشده است. سازنده غیرقانونی چند جرم دارد؛ اولین جرم ساخت‌وساز غیرقانونی، عدم ساخت صحیح و همچنین عدم رعایت الزامات ساختمان است. با دادگستری هماهنگ کردیم تا جواب قاطع و محکم بگیریم.»

تغییر برخورد با ساخت‌وسازهای غیرمجاز

حالا پس از فوت 5 نفر و هزینه‌ اجتماعی و پیامدهایی که این حادثه در جامعه به وجود آورده، احمد آقامیری، رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران از روند برخورد با سازندگان ساختمان‌های غیرمجاز انتقاد کرده و با اشاره به فروریختن دومینویی ساختمان‌ها، می‌گوید: «متأسفانه در این حادثه چند نفر جان خود را از دست دادند که منتظر هستیم عملیات آواربرداری به اتمام برسد تا گزارشی از شهرداری به صحن شورا در خصوص ابعاد این حادثه ارائه شود. در حال حاضر منتظر پایان عملیات هستیم و بعد از آن بررسی‌های خود را در خصوص ابعاد و زوایای این حادثه آغاز می‌کنیم. اساساً جای سوال است که چرا شهرداری‌ها باید ملک غیرقانونی را تخریب کنند؟ چرا قوه قضائیه به‌طور جدی وارد نمی‌شود؟ باید روند قانونی به‌گونه‌ای باشد که شهرداری‌ها مالک متخلف را به قوه قضائیه معرفی کنند و قوه قضائیه با برخورد قانونی کاری کند که خود مالک که اقدام به ساخت‌وساز غیرمجاز کرده نسبت به تخریب ملکش اقدام کند و زمین خالی را تحویل شهرداری‌ها دهد، نه اینکه یک نفر ملکی را به‌صورت غیرقانونی بسازد و بعد شهرداری‌ها ملک را تخریب کنند و کسی با مالک کاری نداشته باشد.» او افزود: «متاسفانه به دلیل خلأهای قانونی منطقه ۱۹ به بهشت ساخت‌وسازهای غیرمجاز تبدیل شده است. در صدد آن هستیم که این مشکل را به صورت قانونی در شورایعالی استان‌ها پیگیری کنیم تا روال قانونی در این خصوص تغییر کند.»

امتحان سخت شورای شهر تهران

ناصر امانی، عضو شورای شهر تهران نیز در گفت‌وگو با هم‌میهن با بیان اینکه هنوز ابعاد این حادثه برای شورای شهر تهران مشخص نیست، تاکید کرد: «ساخت‌وسازهای سرتاسر آن خیابان خلاف است و هنوز هم در حال تخریب هستند. قبل از این حادثه من و آقای عباسی در این باره تذکر داده بودیم. شهرداری تهران باید جواب دهد که چرا این ساخت‌وسازها جلوی چشمش رخ داده است. این ساختمان‌ها که یک‌شبه ایجاد نشده است. از روزی که شهردار ناحیه سال گذشته آن نمایش را راه‌ انداخت و شهرداری هم یکی دو روز به آن پرداخت و ناگهان آن را خاموش کرد، این سوال مطرح شد که برخورد با آن شهردار ناحیه که گفته شد برای مقابله با ساخت‌وسازهای غیرمجاز بود، به کجا انجامید؟ چطور این جریان به سکوت رسید و دیروز دوباره این موضوع از سرگرفته شد و منجر به حادثه شد؟» او در پاسخ به این سوال که حادثه خلازیر به طرح سوال یا استیضاح شهردار تهران می‌انجامد؟ گفت: «این حادثه برای شورای شهر تهران آزمونی سخت است و باید منتظر ماند و دید چه تصمیمی می‌گیرند. ما با پدیده‌ای مواجه شدیم که مسئول نظارت و پیگیری آن با شورای شهر تهران است. موضع شورای شهر تهران یک آزمون تعیین‌کننده است در مقابل رسانه‌ها و افکار عمومی. امیدواریم که شورای شهر از این آزمون سربلند بیرون آید.»

مرگ یک زن 75ساله و نجات 19 تن از زیرآوار

بحران‌ها تهران را تحت سیطره خود قرار داده است. هنوز جست‌وجوی آوارهای خلازیر برای یافتن پنجمین جسد به نتیجه نرسیده بود که انفجار یک ساختمان سه‌طبقه در محله جوانمرد قصاب اعلام ‌شد. این انفجار که به دلیل نشت گاز بوده تا شعاع 500 متری از محل وقوع حادثه را تحت تاثیر خود قرار داده و سبب شکسته شدن شیشه‌ها و واردشدن خسارات به‌برخی خودروها شده بود. به دلیل این انفجار 12 نفر محبوس شدند و با تلاش آتش‌نشانی این هفت مرد و پنج زن از زیر آوار نجات یافتند. در پایان اما 19 تن از زیر آوار نجات پیدا ‌کردند.