بندبازی دهلینو میان شرق و غرب
یکی از نقاط اصلی مناقشه در روابط هند با شرکای غربیاش، روابط همدلانه و ادامهدار این کشور با روسیه است، بهویژه از زمانی که تهاجم تمامعیار به اوکراین در سال ۲۰۲۲ آغاز شد.
یکی از نقاط اصلی مناقشه در روابط هند با شرکای غربیاش، روابط همدلانه و ادامهدار این کشور با روسیه است، بهویژه از زمانی که تهاجم تمامعیار به اوکراین در سال ۲۰۲۲ آغاز شد. از این رو، توجه قابل ملاحظهای به سفر ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه، به هند در روزهای ۴ و ۵ دسامبر معطوف شد.
گزارشهای رسانههای هندی حتی حاکی از آن بود که قرار است قراردادهای تسلیحاتی و اقتصادی میان دو طرف منعقد شود. اما این سفر تا حدی بیفروغ بود و اکنون مدافعان دولت هند پیشنهاد میکنند که پیام اصلی در «نفس انجام سفر» نهفته بود، نه در فهرست ناچیز توافقنامههای امضا شده میان دو طرف.
بنابراین هدف از این سفر چه بود؟ در چارچوب عدمقطعیتهای پیرامون سیاستهای دونالد ترامپ، رئیسجمهور ایالات متحده، هند به احتمال زیاد میخواست نشان دهد که گزینههای دیگری در اختیار دارد و این کار را به گونهای انجام دهد که مشکلات اضافی با ایالات متحده و سایر شرکای غربی ایجاد نکند.
هند دوره پرتلاطمی را در روابط خود با ایالات متحده سپری کرده است؛ از جمله اختلافات بر سر نقش ترامپ در حلوفصل رویارویی ماه مه میان هند و پاکستان، و تعرفههای آمریکا بر کالاهای هندی. به همین دلیل است که هند مشتاق است نشان دهد گزینههای دیگری دارد.
این موضوع اوایل امسال نیز مشهود بود؛ زمانی که نارندرا مودی، نخستوزیر هند، در ماه سپتامبر با پوتین و همچنین شیجینپینگ، رهبر چین، در شهر تیانجین دیدار کرد. مودی در دیدار با شی تلاش داشت تا روابط دوجانبه را که به دلیل درگیری مرزی در سال ۲۰۲۰ آسیب دیده بود، آرام کند.
اما سوال این است که آیا این استراتژی عملی است؟ تنها دو ماه پس از نشست تیانجین، و با وجود بهبود روابط میان دهلینو و پکن، چین بار دیگر بیدلیل هند را آزرده کرد: مقامات مهاجرتی چین یک شهروند هندی اهل «آروناچال پرادش» – ایالتی از هند که چین مدعی مالکیت آن است – را مورد آزار و اذیت قرار دادند و اصرار داشتند که او شهروند چین است. اگرچه این موضوع در نهایت حل شد، اما این حادثه بار دیگر نشان داد که کنار آمدن بهتر با چین دشوار خواهد بود.
اگر استراتژی تثبیت روابط با چین متزلزل به نظر میرسد، تکیه کردن بر روسیه نیز دستکم به همان اندازه مشکلساز است. هند تلاش کرد تا اهمیت روسیه را نشان دهد. مودی با نقض پروتکلهای دیپلماتیک، در باند فرودگاه پوتین را در آغوش کشید. این دو به جای سفر در خودروهای جداگانه، ترجیح دادند سوار یک خودرو شوند که نشاندهنده میزان مشخصی از صمیمیت و راحتی در روابطشان بود.
اما فراتر از این نمادها، این سفر دستاورد چندانی نداشت. صحبتها درباره برنامههای هند برای خرید جنگندههای سوخو ۵۷ (Su-57) تنها شایعه از آب درآمد. گزارش شده بود که مسکو تایید کرده که روسیه و هند در جریان سفر پوتین درباره خرید احتمالی سوخو ۵۷ توسط هند گفتوگو خواهند کرد.
طرح گزارششده این بود که هند دو اسکادران از این هواپیما را خریداری کند، با احتمال تولید تحت لیسانس توسط شرکت «هندوستان آیروناتیکس» در «ناشیک» واقع در غرب هند. هند فوراً نیاز به تقویت اسکادرانهای جنگنده خود دارد که به سرعت در حال کاهش هستند، اما مشخص نیست که آیا هواپیماهای روسی از نظر فناوری به اندازه کافی خوب هستند که با جنگندههای چینی یا آمریکایی رقابت کنند یا خیر.
به همین ترتیب، صحبتهایی وجود داشت که پوتین و مودی درباره خرید سامانههای موشکی زمینبههوای اس ۴۰۰ (S-400) توسط هند یا حتی تولید مشترک باتریهای مدل جدیدتر اس ۵۰۰ گفتوگو کنند. احتمال گزارششده دیگر، اجاره یک زیردریایی شکارچی-قاتل با پیشران هستهای کلاس آکولا (Akula-class) بود. اما هیچیک از این توافقها تایید نشده است.
توافقنامههایی که امضا شدند ناچیز بودند و عمق روابط سیاسی ادعایی دو کشور را منعکس نمیکردند. دهلینو احتمالاً نگران بود که تعمیق روابط با روسیه، مشکلات غیرضروری در روابط هند با ایالات متحده و همچنین با سایر شرکا در منطقه ایندو-پاسیفیک و اروپا ایجاد کند. در حالت ایدهآل، دهلینو مایل است بین شرکای مختلف توازن برقرار کند، که به معنای دشمنتراشی نکردن با هیچیک است. یک سفر پرهیاهو با نتایج ملموس اندک، ممکن است دقیقاً همان چیزی در نظر گرفته شده باشد که لازم بود. خطر این استراتژی این است که هند در نهایت هیچکس را راضی نکند.
