واگنر، مالی و چشمانداز صلح در آفریقا

از زمان مرگ یوگنی پریگوژین در 23 آگوست، زمان زیادی برای بررسی آینده شرکت خصوصی نظامیاش، گروه واگنرها و شرکتهای وابسته به آن صرف شده است. بیشتر توجهها روی اوکراین باقی مانده، جایی که واگنرها از زمانی که پریگوژین در 20 می در باخموت اعلام پیروزی کرد، رسماً فعالیت نکرده است. در این میان، واگنرها به عملیاتهای نظامی، هم در مالی و هم در جمهوری آفریقای مرکزی ادامه میدهند.
در 14 نوامبر، نیروهای مسلح مالی یا FAMA که از سوی واگنرها حمایت میشوند، پایگاه جداییطلبان کیدال را تصرف کردند. برخلاف ورود به شهری تقریباً متروکه، این تصرف بدون شک یک پیروزی سمبلیک برای آسیمی گویتا رئیسجمهور موقت مالی و ارتش رژیماش بود.
تهدید قابلتوجه این است که حمله فاما به کیدال بحران بشردوستانه در این منطقه را تشدید میکند، آن هم در زمانی که جامعه جهانی از منطقه ساحل در حال عقبنشینی است. این یک اشتباه است. ساحل به مرکز دو روایت تهدید بزرگ برای غرب از جمله ایالات متحده تبدیل شده است: عملیات تروریستی جهادیستها و گسترش نفوذ روسیه. روایتهای همزمان کنترل این عملیات تقریباً نتیجه عکس و قابل پیشبینی برای رویدادهای زمینی در آینده خواهند داشت.
5 سال گذشته واکنشهای شدیدی علیه صلح و عملیات نظامی-بشردوستانه در آفریقای مرکزی و ساحل وجود داشته است. این انتقادها با اینکه زمینه سیاسی دارند اما بیفایده نبودهاند. عملیات صلحطلبانه بدونشک زندگی بسیاری را نجات داده است. آنها اغلب همچنین خشونتهای گروههای نظامی و قطعاً تعداد آنها را بیشتر کرده است. اما با این حال مداخلههای گروه واگنر در سودان و جمهوری آفریقای مرکزی بود که شدت انتقادها را بیشتر کرد.
ساختار مداخلات گروه واگنرها در سال 2017 در ابتدا از روشهای استانداردی برای بخش خصوصی امنیت آفریقا استفاده میکرد: آموزش و برقراری امنیت در ازای استفاده از منابع معدنی (یکی از مهمترین خدمات تیم پریگوژین ارائه مشاوره سیاسی و اقدامات رسانهای بود). در سودان، ساختار روند ثابتی داشت. در جمهوری آفریقای مرکزی، رخدادهای روی زمین ماهیت مداخله واگنر را شکل داد. در سال 2018، مردان پریگوژین به دیپلمات تبدیل شدند.
در فوریه 2019، دولت جمهوری آفریقای مرکزی و 14 گروه مسلح اصلی پیماننامه صلح سازمان ملل که به توافقنامه خارطوم شناخته میشود را امضا کردند. میزان قابلتوجهی از منابع مالی از سوی گروه پریگوژین تامین میشد درحالیکه کارشناسانی از نهادهای مختلف روسیه هم در آن مشارکت داشتند.
برای پریگوژین، چشمانداز صلح به معنای افزایش دسترسی به امتیازات معادن بود. این موضوع برای مسکو هم یک پیروزی است و هم افزایش شانس در قمار آفریقایی کرملین برای تامین مالی بازی خود. برای رهبران گروههای مسلح، این توافقنامه فرصتی برای بهدست آوردن پستهای وزارتی پرسود بود و در عین حال فاستین-آرچانژ توادرا، رئیسجمهور جمهوری آفریقای مرکزی میتوانست موقعیت آسیبپذیر خود را در برابر گروههای مسلح تقویت کند. اهمیت توافقنامه بسیار زیاد بود اما متاسفانه اکثر طرفین با نتیجهگیریهای اشتباه کنار رفتند. جامعه بینالمللی احساس کرد که بالاخره میتواند از مشکلات بهظاهر بیپایان جمهوری آفریقای مرکزی فاصله بگیرد. دولت جمهوری آفریقای مرکزی و پریگوژین، قربانیان موفقیت خود بودند و احساس کردند میتوانند تصورات یک دولت فراگیر را کنار بگذارند.
در سال 2020، تمام بازیگران به ارزش «تهدید واگنر» برای آفریقا پی بردند؛ حداقل دولتهای آفریقایی که از روایتهای «همکاری» یا «مقابله» با واگنر برای گرفتن امتیاز یا حمایت از روسیه و غرب استفاده کردند. ورود واگنر به مالی واقعیتهای جداگانه درگیری را بیشتر آشکار کرد. تحلیلگران غربی بر نقض حقوق بشر و گسترش سرزمینی جماعت نصرتالاسلام والمسلمین و دولت اسلامی صحرای بزرگ برای اثبات شکست مداخله واگنر تمرکز کردند. واگنر توانست نسبت به پیشبینیها موفقیت بیشتری کسب کند. ارتش مالی افزایش توانایی رزمی و هماهنگی بین شاخههای نیروهای مسلح را نشان داده است. عملیات واگنر در مالی همچنین نشاندهنده سطح جدید از همکاری با وزارت دفاع روسیه است. افسران روسی در برنامهریزی عملیات نظامی به عنوان مشاور شرکت میکنند. فاما توانایی یا ظرفیت مبارزه با جداییطلبان و جهادگران را ندارد. در واقع فاما و واگنر در مسیر یک ضدشورش غیرقابل پیروزی در شمال هستند.