فلسطین عامل نزدیکی روابط ایران و مصر خواهد شد؟

رابطه ایران و مصر از ابتدای وقوع انقلاب اسلامی با پناه دادن انورسادات به محمدرضاشاه پهلوی و در پی آن حمایت انقلابیون از خالد اسلامبولی عامل ترور انورسادات، طلسم شد و تاکنون هیچ عاملی نتوانسته این طلسم را بشکند. در دوره سیدمحمد خاتمی تلاش‌هایی برای از سرگیری روابط گرفته شد اما به نتیجه نرسید؛ هرچند حسنی مبارک بعد از ریاست‌جمهوری سیدمحمد خاتمی پذیرای او در حاشیه یک کنفرانس اسلامی شد و از تلاش آمریکا برای سرنگونی خودش گلایه کرد. بار دیگر از دوره حسن روحانی با وساطت عراق، تلاش‌ها برای بهبود روابط صورت گرفت و از ابتدای دولت سیدابراهیم رئیسی پی گرفته شد و امیدها افزایش یافت. اما شاید مهمترین مانع برای از سرگیری روابط، یافتن منافع مشترک و دلیل قوی برای از سرگیری روابط دیپلماتیک است که انگیزه دو طرف را برای افزایش روابط کاهش می‌دهد. در واقع مصر به واسطه وابستگی به کمک‌های مالی آمریکا و عربستان سعودی از استقلال لازم برای ازسرگیری روابط برخوردار نیست و در عین حال موضوع مشترک مهمی میان ایران و مصر برای گفت‌وگو و ازسرگیری روابط وجود ندارد. اما به نظر می‌رسد موضوع جنگ اخیر در غزه، ایران و مصر را وادار به نزدیکی به یکدیگر و رایزنی با هم کرده است. مصر به شدت نگران طرح اسرائیلی‌ها برای تخلیه جمعیت فلسطینی‌ها از غزه و تبعید آنان به صحرای سینا است. طرحی که توسط رسانه‌ها افشا شده و حتی از بخشودگی بدهی‌های مالی مصر تا مشوق‌های دیگر نیز برای آن یاد شده است اما مصر با جدیت این طرح را رد کرده و اخطار داده است که با شدت با این طرح مقابله خواهد کرد و حاضر نیست امنیت خود را به‌خاطر این طرح به خطر بیاندازد. اردوگاه‌های فلسطینی در کشورهای مجاور چون لبنان و اردن همواره برای آنان مشکل‌زا بوده‌اند و با توجه به فعالیت‌های گروه‌های جهادی علیه اسرائیل تبعات مبارزات آنان کشور میزبان را نیز درگیر کرده است و این برای مصر که به‌عنوان نخستین کشور عربی در پیمان کمپ دیوید رابطه خود با اسرائیل را عادی کرد، هزینه‌ساز و دردسر بیهوده‌ای است. از سوی دیگر پناه دادن ده‌ها هزار آواره با وضیعت اقتصادی و امنیتی مصر بسیار خطرناک است و علاوه بر هزینه‌های اقتصادی زیاد می‌تواند به تحرک بیشتر گروه مخالف - اخوان‌المسلمین مصر - دامن بزند چراکه گروه حماس بخشی از جنبش جهانی اخوان‌المسلمین است. به همین دلیل مصر به دنبال این است که هر چه زودتر جنگ غزه پایان یابد تا تبعات آن دامن مصر را نگیرد.
مصر 29 مهر با برگزاری نشست صلح قاهره تلاش کرد تا در راستای حل بحران غزه گام بردارد. این اجلاس با مشارکت بین‌المللی، کشورهای عربی و سازمان ملل برای بحث و بررسی درباره تحولات فلسطین به ریاست عبدالفتاح السیسی رئیس‌جمهور مصر برگزار شد و 31 کشور و سه سازمان بین‌المللی در آن شرکت کردند. از بین رهبران مهم، شیخ محمد‌بن زاید آل‌نهیان رئیس امارات، شیخ تمیم بن‌حمد آل ثانی امیر قطر، حمد بن‌عیسی آل خلیفه امیر بحرین و ملک عبدالله دوم پادشاه اردن و آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد در این اجلاس شرکت کردند. عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر طی سخنانی در افتتاحیه «نشست صلح قاهره» درباره گذرگاه رفح گفت: ما حتی یک لحظه گذرگاه رفح را نبستیم، اما بمباران اسرائیل در سمت فلسطین مانع از عبور کمک‌های بشردوستانه شد.
ایران البته با انگیزه‌های دیگری به دنبال پایان بخشیدن به جنگ در غزه است چراکه هدف این جنگ تضعیف یا نابودی گروه حماس است که روابط نزدیکی با جمهوری اسلامی ایران دارد. اما در سیاست انگیزه‌ها مهم نیستند عملکردها و کنش‌ها هستند که آینده را می‌سازند. سیدابراهیم رئیسی در حاشیه اجلاس سران سازمان همکاری کشورهای اسلامی در ریاض با عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر دیدار کرد و خواستار گشایش گذرگاه رفح برای امدادرسانی به مردم غزه شد هرچند تاکید کرد که می‌داند این آمریکا و اسرائیل هستند که مانع گشوده شدن گذرگاه رفح شده‌اند. رئیسی با اشاره به نشست صلح قاهره به السیسی گفت: این نشست می‌توانست نقطه عطفی در پایان دادن به جنایات صهیونیست‌ها در قتل‌عام زنان و کودکان بی‌دفاع و بی‌گناه غزه باشد، اما کشورهای غربی حامی رژیم صهیونیستی همانگونه که اجازه ندادند شورای امنیت و دیگر سازمان‌های بین‌المللی اقدام مؤثری در توقف این جنایات انجام دهند، مانع ثمربخشی این نشست نیز شدند.
السیسی در پاسخ به رئیسی تاکید کرد که مصر کشوری است که بیش از دیگران از پیامدهای موضوع فلسطین آسیب دیده است و با بیان اینکه اراده سیاسی قطعی ما برای ایجاد روابط واقعی با ایران است، گفت: برای این امر وزرای مربوطه را مأمور کرده‌ایم تا پیگیر روابط عمیق بین دو کشور باشند.
این سخنان السیسی اگر بیانگر اراده واقعی مصر نیز نباشد اما قابل توجه است و گویای وضعیت اضطراری مصر و تلاش برای استفاده از همه ابزارها برای رهایی از وضعیت کنونی است. مصر قطعاً امیدوار است از طریق ایران بتواند تا حدودی به کنترل وضعیت غزه دست یابد چراکه از نفوذ ایران بر گروه حماس و سایر گروه‌های مبارز فلسطینی آگاه است. ایران نیز البته همواره مشتاق گسترش روابط با مصر بوده چراکه از موقعیت نمادین و خاص مصر در جهان عرب مطلع است و عادی‌سازی روابط با مصر می‌تواند فرصت‌های جدیدی را در اختیار ایران قرار دهد.