خَرج‌و بَرج حیوان خانگی

بررسی هزینه‌‌ها، طرح‌‌ها و دلایل میل روزافزون ایرانی‌‌ها

شش تا هشت‌میلیون حیوان خانگی در خانه حداقل هشت‌میلیون ایرانی. در همه سال‌‌هایی که از شروع نگهدای حیوانات‌خانگی در خانه ایرانی‌‌های ساکن گذشته و هرچه تعداد این حیوانات بیشتر شده، مقاومت مسئولان و مخالفان هم‌‌نشینی حیوانات با انسان‌‌ها در خانه‌‌ها بیشتر شده است؛ اگر لایحه‌‌ای برای حمایت از حقوق حیوانات به مجلس رفته، هیچ‌‌وقت به نتیجه نرسیده و در کنارش پلیس، چندوقت یک بار طرح‌‌هایی را برای مقابله با آمدن حیوانات‌خانگی به‌ویژه سگ‌‌ها به خیابان‌‌ها اجرا کرده است، نمونه‌‌اش همین دیروز که حسین رحیمی، رئیس‌پلیس پایتخت گفت به‌تازگی طرحی در ورودی بوستان‌‌ها در حال اجراست که از ورود سگ به بوستان‌‌ها جلوگیری می‌‌شود چون سگ‌‌گردانی جرم است. مقابله با سگ‌‌گردانی در خیابان‌ها سال‌ها‌‌ست که در دستورکار پلیس است و گاه، کار به گرفتن سگ‌‌ها از صاحبانشان و حتی کشتن آن‌‌ها رسیده است. حالا اما اینطور که پیداست، پلیس به این طرح‌‌ها هم راضی نیست و مشکل به نگهداری حیوانات در چهاردیواری خانه‌‌ها رسیده است. دیروز رئیس‌پلیس پایتخت یک‌بار دیگر گفته در آپارتمان‌‌ها هم اگر شهروندی از حضور سگ دچار ناراحتی و ترس شود، می‌‌تواند به سامانه ۱۱۰ اعلام کند و قطعا پلیس در این زمینه اقدام فوری می‌‌کند. دوست‌‌داران حقوق‌حیوانات اما همه این سال‌ها حرف دیگری دارند؛ آن‌‌ها با استناد به مواد فقهی و استفتاها می‌‌گویند نگهداری از حیوانات‌خانگی ایرادی ندارد و سال‌‌هاست منتظر تصویب قانونی برای حمایت از حقوق حیوانات هستند. سال گذشته و در روزهای پایانی دولت حسن روحانی بود که هیات‌دولت لایحه‌‌ حمایت از حیوانات را در ۲۳ ماده و برای ساماندهی مراکز نگهداری از انواع حیوانات و تعیین مجازات برای آزاردهندگان آنها تصویب کرد؛ لایحه‌‌ای که در ماده ۱۶ آن، ۲۸مورد حیوان‌آزاری تعریف و مرتکبان آن، مستوجب مجازات شناخته شده بودند و البته هیچ‌‌گاه در مجلس به نتیجه نرسید. در عوض هرازگاه از مجلس خبر رسید که نمایندگان دنبال تصویب طرح‌‌هایی برای مقابله با نگهداری حیوانات خانگی‌‌اند. اما چرا با این وجود در سال‌‌های گذشته از میل ایرانی‌‌ها برای هم‌‌نشینی با حیوانات کم نشده و باوجود طرح‌‌های مختلف مقابله و هزینه‌‌های زیادی که این دوستی برای‌شان دارد، از آن دست نمی‌‌کشند؟

هزینه نگهداری از سگ‌‌ و گربه‌‌ و خرگوش

چندروز پیش بود که پیام محبی، رئیس بیمارستان دامپزشکی تهران گفت، از هر 10ایرانی، یک‌نفر حیوان خانگی دارد و آمار حیوانات‌خانگی از نوع سگ و گربه را در ایران حدود شش تا هشت‌میلیون تخمین زد. تعدادی از فعالان حقوق حیوانات معتقدند، آمار نگهداری از حیوانات‌خانگی در بسیاری از کشورهای دنیا به‌مراتب بالاتر از ایران است و اگر نگه‌داشتن حیوانات‌خانگی در ایران مشکلاتی را برای بعضی از شهروندان به‌وجود می‌‌آورد تنها به‌دلیل بی‌‌قانونی در زمینه حقوق‌حیوانات و عدم پیگیری صحیح این مشکلات است. جدا از این، نگهداری از حیوانات‌خانگی هزینه‌‌هایی دارد که اگر در پرداخت برخی از آن‌‌ها کوتاهی شود، کیفیت زیست حیوان به‌شدت افت می‌‌کند. به‌طور کل هزینه‌‌های نگهداری از گربه‌‌های خانگی شامل هزینه‌‌های اولیه مثل خرید سرویس بهداشتی، جای خواب و سایر لوازم گربه، هزینه‌‌های خوراک، هزینه‌‌های تعویض خاک و هزینه‌‌های پزشکی مثل چکاپ، عقیم‌‌سازی، داروهای ضدانگل و واکسیناسیون می‌‌شود. غذا و لوازم بهداشتی جزو هزینه‌‌های همیشگی‌‌ است. براساس بررسی‌‌های هم‌‌میهن، به‌طور میانگین هر گربه و سگ با وزن پنج‌کیلو به‌طور روزانه ۲۰۰ تا ۳۰۰ گرم و به‌طور متوسط در هرماه هفت‌ تا هشت‌کیلو غذا می‌‌خورد. قیمت غذای گربه در انواع مختلف ایرانی و خارجی متغیر است و به‌طور حدودی از کیلویی ۵۰ تا ۶۰۰هزار تومان می‌‌شود. مژگان که سرپرست یک گربه است در گفت‌‌وگو با هم‌‌میهن درباره هزینه‌‌های دائمی گربه می‌‌گوید: «من به گربه‌‌ام غذای خارجی می‌‌دهم و هزینه آن در ماه حدود ۳۰۰هزار تومان می‌‌شود. هر دوماه یک‌بار نیز ۵۰هزار تومان بابت خرید خاک هزینه می‌‌کنم. هزینه‌‌ای که هر سه‌ماه یک‌بار بابت ویزیت و قرص ضدانگل می‌‌پردازم حدود ۲۵۰هزار تومان می‌‌شود. سالانه نیز هزینه واکسن سه‌‌گانه و هاری تقریبا یک‌میلیون تومان می‌‌شود». اشکان هم سرپرست یک گربه است: «هزینه‌‌های نگهداری از گربه می‌‌تواند به‌شدت متغیر باشد. بعضی افراد برای گربه خود غذای ‌‌تر آماده و مالت آماده می‌‌گیرند، اما خود من برای کاهش هزینه‌‌ها، پودرمالت می‌‌گیرم و برای گربه‌‌ام مالت درست می‌‌کنم. به همین دلیل هزینه‌‌ها هم می‌‌تواند پایین و معقول باشد و هم به یک تا 5/1میلیون تومان در ماه برسد. قیمت اسباب‌‌بازی‌‌ها نیز متفاوت است. به‌طور مثال توپ و طناب‌آموزشی ۱۴۰هزار تومان و تونل بازی گربه حدود ۴۵۰هزار تومان است. حتی برخی اسباب‌‌بازی‌‌ها تا پنج‌میلیون تومان هم می‌‌رسد. قیمت لانه گربه نیز از ۱۰۰هزار تومان شروع می‌‌شود و به چندمیلیون تومان هم می‌‌رسد. من برای گربه‌‌ام ماهانه ۳۵۰ تا ۴۰۰هزارتومان هزینه می‌‌کنم». درباره سگ‌‌های‌خانگی، نژاد سگ عامل‌مهمی در میزان هزینه‌‌های نگهداری از آن‌‌هاست. به‌طور معمول هزینه‌‌های نگهداری از سگ شامل هزینه‌‌های اولیه و وسایل مثل خرید باکس حمل، اسباب‌‌بازی، طناب کنفی، لوازم بهداشتی، قلاده سگ، هزینه‌‌های پزشکی، بیمه درمانی و واکسیناسیون سگ، هزینه غذای ماهانه و هزینه‌‌های خدمات آرایشی و پیرایشی سگ مثل کوتاه‌‌کردن موها و ناخن‌‌گرفتن می‌‌شود. البته می‌‌توان به هزینه‌‌هایی مثل نگهداری آن‌‌ها در پانسیون هنگام سفر کردن سرپرست‌حیوان یا کاشت میکروچیپ هم اشاره کرد. هر کیلو غذای سگ از حدود ۵۰ تا ۵۰۰‌هزار تومان و بیشتر فروخته می‌‌شود. سولماز که سرپرست سگی با نژاد اشپیتز تریر است در گفت‌‌وگو با هم‌‌میهن می‌‌گوید: «هزینه سگ من این روزها خیلی گران شده است. غذای خشک خارجی نسبت به غذای ایرانی، تفاوت قیمت زیادی دارد. درمجموع با احتساب هزینه‌‌های پزشکی و درمانی، هزینه ماهانه‌‌ای که سگ من دارد حدود یک‌میلیون تومان می‌‌شود». خوراک اصلی خرگوش، یونجه و پلت و خوراک اصلی خوکچه هندی نیز پلت است. این حیوانات در کنار این غذاها می‌‌توانند بعضی میوه‌‌ها و سبزیجات را هم بخورند. این حیوانات در هر دوماه بین ۱۰۰ تا ۲۰۰هزار تومان هزینه خوراک دارند. هزینه اولیه آن‌‌ها نیز به خرید قفس، جای ادرار و بستر برمی‌‌گردد که حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰هزار تومان می‌‌شود.

گزند تحریم‌‌ها بر سلامت حیوانات

در سال‌‌های گذشته تحریم‌‌ها هم به خرج‌وبرج نگهداری حیوانات اضافه کرده است. صبا شعردوست، خبرنگار پیشین که چندسالی است در فروشگاه‌‌های زنجیره‌‌ای فروش محصولات‌حیوانات کار می‌‌کند، می‌‌گوید یک‌سری از کالاهایی که قبلا سرپرستان حیوانات‌خانگی می‌‌خریدند، کالاهای وارداتی بودند که به نسبت با قیمت‌‌های معقولی فروش می‌‌رفت، اما بعد از تحریم‌‌هاف این کالاها به‌صورت کالاهای لوکس شناخته شده، از این جهت به‌صورت قاچاق وارد شدند و با هزینه‌‌های خیلی سرسام‌‌آوری فروش رفتند. به همین دلیل بخشی از مردم مجبور شدند به‌سمت غذاهای ایرانی برای حیوانات خود بروند، اما غذاهای ایرانی به دلیل کیفیت بسیار پایین در درازمدت مشکلات سلامتی مثل بیماری‌‌های کلیوی و مشکلات مجاری‌ادرار برای حیوان ایجاد می‌‌کند.» به‌گفته او: «پروسه‌درمان بعضی‌ حیوانات‌خانگی با غذای آن‌‌ها تکمیل می‌‌شد. پس از تحریم‌‌ها یک‌سری غذاها و کالاهای حیوانات‌خانگی دیگر وارد نشدند که بخشی از آن‌‌ها مربوط به حیواناتی بود که بیماری‌‌های‌خاص مثل ناراحتی‌‌های قلبی یا کلیوی داشتند. وقتی حیوان دچار دیابت می‌‌شود، باید غذای رویال کنین دیابتیک بخورد، اما این غذا یا نیست یا خیلی محدود و با قیمت سرسام‌‌آور پیدا می‌‌شود. از همین‌رو کیفیت زندگی‌‌ بسیاری از حیوانات‌خانگی به‌شدت کاهش پیدا کرد». از طرف دیگر اما بالا‌رفتن هزینه‌‌ها موجب شده در ماه‌های گذشته، رها کردن یا واگذاری حیوانات بیشتر شود. امید توشه، خبرنگار و سرپرست سه‌گربه می‌‌گوید در شش‌ماه گذشته شاهد موج فزاینده‌‌ واگذاری‌‌ها بوده‌‌ایم: «بعضی افراد بدون تحقیق، صرفا از روی کنجکاوی یا یک‌هوس زودگذر اقدام به خرید حیوان خانگی می‌‌کنند، اما پس از این‌که می‌‌بینند از پس هزینه‌‌های نگهداری برنمی‌‌آیند، با کاهش یک‌سری هزینه‌‌ها شرایط سختی را به حیوان تحمیل می‌‌کنند. بعد از مدتی هم اقدام به واگذاری یا رهاسازی حیوان می‌‌کنند.» او می‌‌گوید، هزینه نگهداری ماهانه حیوانات درباره سگ‌وگربه بسته به نوع مواد غذایی و خدماتی که سرپرستشان به آن‌‌ها می‌‌دهد، متفاوت است: «اصلی‌‌ترین هزینه‌‌ای که حیوانات‌خانگی دارند، مربوط به غذا و درمان است. رژیم‌غذایی سگ‌‌ها متنوع است و می‌‌توان برای آن‌‌ها از برخی غذاهای خانگی نیز استفاده کرد، اما گربه‌‌ها اگر به غذای گربه که به غذای خشک معروف است عادت کرده باشند، هزینه‌‌های مشخصی برای خرید خوراک دارند. هزینه‌‌های نگهداری از سگ و گربه را با احتساب هزینه‌‌های پیش‌‌بینی‌نشده مثل درمان می‌‌توان حدود ۵۰۰هزار تومان تا یک‌میلیون تومان برآورد کرد. بعضی افراد غذاهایی که به حیوان خود می‌‌دهند از برندهای گران خارجی است و برخی سرپرستان از غذاهای کم‌‌کیفیت‌‌تر و با هزینه پایین استفاده می‌‌کنند. مساله اصلی هزینه‌‌های درمانی و هزینه‌‌های پیش‌‌بینی‌نشده است که می‌‌تواند بارمالی نگهداری از حیوانات‌خانگی را بیشتر کند».

سرپرست حیوان نیازمند آموزش است

ثمین قاسمی، دامپزشک حیوانات‌خانگی در گفت‌‌وگو با هم‌‌میهن در پاسخ به این سوال که حیوانات‌خانگی ممکن است چه مشکلاتی برای افرادی غیر از سرپرستان آن‌‌ها در آپارتمان‌‌ها و محیط‌‌های شهری ایجاد کند، می‌‌گوید: «یکی از بزرگ‌‌ترین مسائلی که حیوانات‌خانگی به‌خصوص سگ و گربه می‌‌توانند برای افرادی غیر از سرپرستان آن‌‌ها ایجاد کنند، صداهای آن‌‌ها مثل پارس‌کردن است. صدای گربه کمتر و پارس‌کردن سگ بیشتر ممکن است همسایه‌‌ها را در یک آپارتمان آزار دهد. راه‌حلی که برای این موضوع وجود دارد، آموزش به حیوان از طریق روش‌‌های تشویقی است؛‌‌ به این صورت که زمانی‌که سگ پارس می‌‌کند، با یک نمادبدنی مثل انگشت‌اشاره به او فهمانده شود که نباید پارس کند. اگر حیوان ساکت ماند، باید با دادن خوراکی او را تشویق کرد. برای این کار یا باید خود سرپرست به حیوان آموزش دهد یا یک مربی برای آن گرفته شود». قاسمی اضافه می‌‌کند: «مشکل دیگری که ممکن است بابت نگهداری از حیوانات‌خانگی در آپارتمان‌‌ها به‌وجود بیاید، ایجاد لکه و آلودگی در راه‌پله و محیط‌‌های مشاع ساختمان به‌خاطر رفت‌‌وآمد حیوان است. به همین خاطر زمانی که حیوان را از خانه خارج می‌‌کنند و برمی‌‌گردانند، اگر حیوان کوچک است ترجیحا باید آن را بغل کنند که در آسانسور و راه‌پله، موهای آن نریزد و کف‌ دست‌و‌پاهای آن، لکه‌‌ای به‌جا نگذارد. اگر هم حیوان بزرگ است افراد باید سعی کنند بهداشت آن را رعایت کنند که وقتی حیوان در راه‌پله و آسانسور جابه‌‌جا می‌‌شود کثیفی ایجاد نکند.» او ادامه می‌‌دهد: «در محیط‌‌های شهری به‌طور معمول حیوان‌خانگی که گردانده می‌‌شود، سگ است. زمانی که افراد سگ را در محیط‌‌های شهری می‌‌گردانند، ممکن است برخی افراد از حضور آن بترسند و از مسیر دورتری از کنار سگ عبور کنند. برخی افراد فوبیای حیوانات را از بچگی دارند یا فرصتی نداشته‌‌اند که با حیوانات ارتباط برقرار کنند. علاوه بر این، در ایران قانون دفع ادرار و مدفوع حیوان در طبیعت وجود ندارد و سرپرستان حیوانات‌خانگی کمتر نسبت به این‌کار اقدام می‌‌کنند. منطقی است که بسیاری از شهروندان با این مساله که حیوان مدفوع و ادرار خود را در باغچه‌‌ها و پارک‌‌ها انجام دهد، مشکل داشته باشند».

نیاز به رفاه و زیست سالم

خانگی‌شدن حیوانات نتیجه اهلی‌‌سازی، اصلاح ژنتیکی و جفت‌‌گیری‌‌های خاص است. حیواناتی که در جامعه مصرفی ما نیز به‌عنوان کالایی برای سرگرمی انسان‌‌ها درآمده‌‌اند، در بسیاری از موارد و در نبود قوانین و فرهنگ لازم، تحت شرایط‌سختی زیست می‌‌کنند. حتی اگر نگهداری از حیوانات تنها منوط به حمایت از آن‌‌ها هم باشد، ضروری است که شرایط مناسب و استانداردی برای زیست آن‌‌ها فراهم شود. ثمین قاسمی درباره شرایط استاندارد زیست حیوانات‌خانگی می‌‌گوید: «در بسیاری از موارد دیده می‌‌شود افراد به دلیل نبود آگاهی یا دلسوزی اشتباه، غذاهایی را که برای حیوان نامناسب است به آن می‌‌دهند. دادن غذاهایی که ادویه و نمک زیاد دارند و بسیار چرب هستند، به سگ و گربه ممنوع است. اما برخی افراد می‌‌گویند ما دلمان می‌‌سوزد و از سرسفره غذایی را که خودمان می‌‌خوریم به آن‌‌ها می‌‌دهیم. درصورتی‌که این شکل برخورد باعث مشکلات گوارشی، پوستی و حساسیتی می‌‌شود». حیوانات ازجمله سگ، گربه، پرندگان و جوندگان زمانی که خانگی و دستی می‌‌شوند نیاز به توجه، بازی کردن و تخلیه‌انرژی دارند. ممکن است افراد حیوانی را به سرپرستی بگیرند، اما به‌خاطر مشغله‌زیاد وقت‌کافی برای آن نگذارند. قاسمی با اشاره به این‌که خالی‌نشدن انرژی‌حیوان باعث افسردگی آن می‌‌شود، می‌‌گوید: «علائم افسردگی به این شکل است که حیوان حوصله ندارد و آرام یک‌گوشه کز می‌‌کند. گاهی دراثر افسردگی نسبت به خیلی از غذاها بی‌‌میل و بی‌‌اشتها می‌‌شود و حتی علائم عصبی از خود نشان می‌‌دهد. بسیاری از سگ‌‌ها هستند که به‌خاطر مشکلات عصبی دست‌وپاهای خود را می‌‌جوند. خرگوش نیز به مسائل عاطفی حساس است و وقتی سرپرست آن حداقل چندساعت درروز برای بازی‌کردن با آن وقت نمی‌‌گذارد، به‌راحتی قهر می‌‌کند و افسرده می‌‌شود. افسردگی درمورد پرنده‌‌ها نیز صادق است. پرنده‌‌ها بسیار باهوش هستند و مغز پیچیده‌‌ای دارند. پرنده‌‌هایی مثل کاسکو، عروس هلندی و قناری به‌شدت نیاز به توجه، بازی کردن و حرف زدن دارند». یکی دیگر از بی‌‌توجهی‌‌هایی که ممکن است نسبت به نگهداری از حیوانات‌خانگی به‌وجود بیاید، پیگیری نکردن داروهای ضدانگل و واکسیناسیون حیوان است. این دامپزشک بیان می‌‌کند: «اگر حیوان داروهای ضدانگل خود را به‌موقع استفاده کند، سرپرست آن مبتلا به یک‌سری از بیماری‌‌های مشترک با حیوان مثل انگل‌‌های گوارشی و انگل‌‌های پوستی می‌‌شود. با این حال بسیاری از افراد این موضوع را پشت‌گوش می‌‌اندازند یا این‌که به‌طور کل اطلاعی از آن ندارند. یک‌سری قرص‌‌های ضد‌انگل وجود دارد که باید هر سه‌ماه یک‌بار چه به سگ و چه به گربه داده شود، اما درمورد حیوانات کوچک‌‌تر مثل خرگوش، همستر، خوکچه یا پرنده به دلیل این‌که عرف نیست که آن‌‌ها را در بیرون از خانه بگردانند، داروهای ضدانگل خیلی ضروری نیست. یک‌سری از بیماری‌‌های انگلی خارجی و یک‌سری از آن‌‌ها انگل‌‌های داخلی هستند. انگل‌‌های خارجی می‌‌توانند از سطوح منتقل شوند. اگر داروهای ضدانگل حیوان به‌موقع داده شود، تردد حیوان در راه‌پله و آسانسورها هم مشکل‌خاصی برای بهداشت ساکنان به‌وجود نمی‌‌آورد. برای زیست‌سالم حیوان، زدن واکسن الزامی است. واکسن‌‌ها بیشتر از خود حیوانات محافظت می‌‌کند، اما درمورد بیماری هاری که مشترک با انسان است، فرق دارد. اگر کسی حیوانی در خانه دارد، موظف است واکسن هاری را برای حیوان خود بزند که اگر به آن مبتلا شد با گاز گرفتن، حیوان دیگری را مبتلا نکند. پرندگان و جوندگان بیماری‌‌های‌انگلی مشترک با انسان دارند، اما چون حیواناتی نیستند که بخواهند از خانه بیرون بیایند، عموما خطری ایجاد نمی‌‌کنند». قاسمی می‌‌گوید: «برخی سرپرست‌‌ها دچار اختلال‌وسواس هستند و حیوان‌خانگی خود را مدام می‌‌شویند. شستن سگ و گربه حداقل سه‌هفته یک‌بار مجاز است. درمورد خرگوش نیز به‌هیچ‌عنوان نباید آن را بشویند چون حیوان دچار حمله‌‌های عصبی می‌‌شود. راجع به پرنده‌‌ها نیز هر سه، چهارهفته یک‌بار باید برای آن‌‌ها ظرف آب گذاشته شود تا پرنده خودش را با آن تمیز کند. وقتی افراد حیوان خود را بیش‌ازحد می‌‌شویند، پوست‌حیوان خشک‌شده یا حیوان به‌خاطر تماس زیاد آب و موادشوینده با بدنش، دچار حساسیت‌پوستی می‌‌شود. ازطرفی به دلیل این‌که قارچ میکروارگانیسم در محیط‌مرطوب به‌راحتی رشد می‌کند، وقتی حیوان زیاد شسته می‌‌شود، پوست بدنش مرطوب شده و میکروارگانیسم‌‌هایی مثل قارچ در آن رشد می‌‌کند.» او ادامه می‌‌دهد: «در فراهم کردن زیست‌سالم برای حیوان در محیط‌‌های آپارتمانی، باید به چند فاکتور دقت شود. اول این‌که جثه و اندازه حیوان باید براساس مقیاس و اندازه خانه باشد. از لحاظ پزشکی سگ‌‌های‌بزرگ نیاز به راه‌رفتن و دویدن دارند و در محیط‌‌های‌بسته کوچک نمی‌‌توانند جنب‌‌وجوش کافی داشته باشند؛ به همین دلیل دچار مشکلات مفصلی و استخوانی به‌ویژه در مفصل‌‌های زانو و لگن می‌‌شوند. درمورد سگ‌‌های نژادکوچک و گربه نیز اگر حیوان در یک سطحی که اصطکاک دارد به‌اندازه کافی راه نرود یا این‌که در سطحی که اصطکاک ندارد و لیز است زیاد راه برود، دچار مشکلات مفصلی و استخوانی می‌‌شود». حیواناتی مثل خرگوش و خوکچه هندی با وجود این‌که گونه خانگی آن‌‌ها هم وجود دارد، اما نگه‌داشتن‌شان در قفس، یک‌ظلم آشکار است؛ چراکه درطول‌روز نیاز به دویدن و حرکت دارند: «علاوه بر این‌که وقتی حیواناتی مثل خرگوش و خوکچه هندی در قفس باشند، نمی‌‌توانند انرژی خود را تخلیه کنند، نگهداری آن‌‌ها در محیط قفس مشکلات بهداشتی برای آن‌‌ها به‌وجود می‌‌آورد. حیوانی مثل خرگوش در همان محیط‌بسته قفس، ادرار و مدفوع می‌‌کند. ادرار این حیوانات حاوی آمونیاک است و پس از مدتی کف دست‌وپای آن‌‌ها دچار یک‌سری بیماری‌‌ها ازجمله ادرارسوختگی می‌‌شود». به ‌ اعتقاد این دامپزشک: «حیوانات‌خانگی به دلایل مختلف می‌‌توانند به‌شدت دچار استرس‌‌های روانی و فیزیکی شوند. استرس روانی ممکن است دراثر سروصداهای زیادی که در خانه ایجاد می‌‌شود یا رفت‌‌وآمدها و مهمانی‌‌ها به‌وجود بیاید. به‌طور کلی وقتی افراد جدیدی وارد خانه می‌‌شوند، به حیوان خانگی استرس وارد می‌‌شود. استرس در طولانی‌مدت باعث مشکل غدد درون‌‌ریز و مشکلات هورمونی می‌‌شود. علاوه بر این، یکی از مشکلات شایعی که در حیوانات‌خانگی نمود پیدا می‌‌کند، به‌وجود آمدن برونشیت در آن‌‌هاست. علت ایجاد برونشیت به عواملی مثل وجود گل‌وگیاه در خانه، دود سیگار و دخانیات دودزا، عود، شمع و بویی که از پختن یک‌سری مواد غذایی بلند می‌‌شود، برمی‌‌گردد. دود سیگار و دودهایی که محیط را از حالت طبیعی خارج می‌‌کنند به‌شدت حساسیت‌‌زا هستند و درنهایت باعث برونشیت می‌شوند. حدود ۶۰ الی ۷۰درصد سگ، گربه و خرگوش‌‌هایی که به کلینیک مراجعه می‌‌کنند، دچار برونشیت هستند. ضروری است افراد پیش از آن‌که قصد دارند حیوانی را به سرپرستی قبول ‌‌کنند، به تمام جوانب و شرایط نگهداری از آن‌‌ها توجه داشته باشند تا شرایط سختی به حیوان تحمیل نشود».

حیوان خانگی؛ دوست و درمانگر

زهرا قیدر، محقق روان‌درمانگر در گفت‌‌وگو با هم‌‌میهن یکی از دلایل افزایش آمار تمایل به داشتن حیوانات‌خانگی را در جهان، تمایل هیجانات مثبتی می‌‌داند که از تعامل با حیوانات‌خانگی و سگ‌‌ها در انسان ایجاد می‌‌شود: «علی‌‌رغم توسعه‌‌ای که در همه ابعاد زندگی ما به وجود آمده، آمار اختلالات روانی در جهان روندی افزایشی را پشت سر گذاشته است. بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی از هر هشت نفر در جهان، یک نفر دچار اختلال روان است. اضطراب و افسردگی به ترتیب شایع‌‌ترین این اختلالات هستند. فقر، خشونت، نابرابری، ناتوانی، عوامل ژنتیکی و محیطی از عوامل مهمی هستند که این اختلات را به‌وجود می‌‌آورند و به‌طور مستقیم و غیرمستقیم هزینه‌‌های گزافی را به فرد و جامعه تحمیل می‌‌کنند.» او ادامه می‌‌دهد: «همواره پیشگیری و انتخاب، بهترین و مناسب‌‌ترین شیوه درمان و کمترین هزینه را در بردارد و در این فرایند روش‌‌های درمانی غیردارویی به دلیل اثرات جانبی داروها همواره و از گذشته مورد توجه بوده است. یکی از روش‌‌های درمانی که از سال ۱۹۱۹ مورد تایید قرار گرفته پت‌‌تراپی و یا حیوان‌‌درمانی است. این روش درمانی یک تعامل هدایت‌شده بین فرد دچار اختلال روان یا اختلال فیزیولوژیک با یک حیوان ‌‌آموزش‌دیده است. حیوان‌‌درمانی مبتنی بر مفهومی به نام پیوند انسان و حیوان است که تمایل انسان را به تعامل با حیوانات توصیف می‌‌کند. بیشترین حیواناتی که در این روش درمانی به کار گرفته می‌‌شوند سگ و گربه هستند. تحقیقات زیادی انجام شده که نشان می‌‌دهد تعامل میان حیوانات و فردی که دوستدار آن‌‌ها است، می‌‌تواند در سلامت روان و جسم فرد تاثیرات مثبتی به‌وجود آورد. امروزه از سگ‌درمانی در درمان اضطراب و افسردگی، آلزایمر، اُتیسم، بیماری‌‌های قلبی، شرایط بحران و درمان اختلالات روان و فیزیولوژیک استفاده می‌‌شود. تعامل با سگ‌‌ها دوره ریکاوری و درد را کاهش می‌‌دهد.»

همسایه‌‌ها حق شکایت دارند

یکی از اختلافات بین مالک و مستاجر به موضوع نگهداری از حیوانات‌خانگی توسط مستاجر برمی‌‌گردد. در صورتی که حیوان خانگی موجب آزار همسایه‌‌ها شود، ساکنین حق شکایت دارند. به تازگی مجلس شورای اسلامی طرحی را تصویب کرده است که بر اساس آن نگهداری حیوانات خطرناک در منزل ممنوع است و در صورت نگهداری از چنین حیواناتی افراد مجازات می‌‌شوند. این طرح هنوز در مرحله بررسی است و اجرایی شدن آن منوط به تایید شورای نگهبان است. در یکی از مواد این طرح که در صورت تصویب، موجب الحاق چند ماده به قانون مجازات اسلامی خواهد شد، آمده است: «واردات، تولید، تکثیر، پرورش، خرید و فروش، حمل و نقل و گردانیدن اعم از پیاده یا با وسیله خودرو و نگهداری حیوانات وحشی، نامتعارف، مضر و خطرناک از قبیل تمساح، لاک‌پشت، مار، سوسمار، گربه، سگ و سایر حیوانات نجس‌العین ممنوع است.» در آیین‌نامه اجرایی قانون تملک آپارتمان‌‌ها به نگهداری از حیوان خانگی در بخش‌‌های مشاع پرداخته شده است. براساس تبصره ماده ۳ این آیین‌‌نامه، نگه‌داشتن حیوانات در قسمت‌‌های مشترک ساختمان ممنوع است. قسمت‌‌های مشترک آپارتمان شامل حیاط، پارکینگ، پشت بام و راهرو است. رسول جهانگیری، رئیس اتحادیه املاک اصفهان در گفت‌‌وگو با هم‌‌میهن می‌‌گوید: «قانون درمورد حیوانات‌خانگی که باعث آزار و اذیت همسایه‌‌ها می‌‌شوند یک حالت مجرمانه‌‌ای داده که ساکنین می‌‌توانند نسبت به وجود آزار حیوان خانگی در ساختمان در مراجع قضایی شکایت کنند. ضمن این که در برخی از ساختمان‌‌ها مصوبات هیات‌مدیره نگهداری از حیوانات‌خانگی را در ساختمان ممنوع کرده است. اگر یکی از مالکین این شرط را نقض کند به استناد همین تخلف، می‌‌توان قرارداد را فسخ کرد و از ورود حیوان خانگی به ساختمان جلوگیری کرد. یکی از مواردی هم که قانون‌‌گذار از حقوق همسایه‌‌ها دفاع کرده، درمورد حیوانات‌خانگی است. اما تا زمانی که نسبت به حضور حیوانات‌خانگی شکایتی نشود حضور آن‌‌ها موردی ندارد، اما اگر باعث آزار و اذیت همسایه‌‌ها شود، ساکنین قابلیت این را دارند که شکایت کنند و از طریق دستگاه قضا برخورد شود.»

مشکل بی‌‌قانونی است، نه حیوان

مجتبی طباطبایی، پژوهشگر اخلاق محیط‌‌زیست و آموزشگر هاری از اتحاد جهانی کنترل هاری (GARC) در گفت‌‌وگو با هم‌‌میهن می‌‌گوید: «فرض کنید در کشوری قانون برای طلاق وجود نداشته باشد. در چنین شرایطی احتمالاً اکثر جدایی‌‌ها میان زوج‌‌ها به سلسله‌‌ای از درگیری‌‌ها و معضلات اجتماعی تبدیل خواهد شد. قطعاً نمی‌‌توان گفت آن معضلات به دلیل خود طلاق به شکل فی‌‌‍‌‌نفسه است و نه فقدان قانون برای آن. درمورد نگهداری از حیوانات‌خانگی در ایران نیز وضعیت دقیقا به همین صورت است. با این وجود جای شگفتی است که برخی از قانون‌‌گذاران و مسئولین کشور با اشاره به مواردی از مشکلات مربوط به نگهداری از حیوانات‌خانگی در ایران، نه فقدان قانون حیوانات، بلکه نگهداری از حیوانات‌خانگی به‌طور فی‌‌نفسه را، دلیل مشکلات می‌‌دانند. قانونی که فقدان آن منجر به بروز برخی از مشکلات شده، مساله‌‌ای است که باید همین مسئولین سال‌‌ها پیش به فکر طرح و تدوین آن می‌‌افتادند. اما اکنون به جای مسئولیت‌پذیری و قبول اشتباهات گذشته تصور می‌‌کنند می‌‌توان به‌طور کلی صورت مساله را پاک کرد. این در حالی است که نه‌تنها آمار نگهداری از حیوانات‌خانگی در کشورهای غربی، بلکه در کشورهای شرقی و اسلامی نیز قابل قیاس با ایران نیست. اما آن کشورها ابراز بحران نمی‌‌کنند و معضلات ما را ندارند.» طباطبایی با اشاره به این‌که این کشورها مشکلات ناشی از نگهداری از حیوانات را با وضع قوانین حمایت از حیوانات رفع کردند می‌‌گوید: «در وهله اول تمام مشکلاتی که ممکن است از جانب حیوان برای انسان‌‌ها به وجود بیاید خود به دلیل سلب حقوق اولیه و اصول رفاه حیوانات است. رفاه حیوانات به این معنی است که حیوان به لحاظ جسمی و روحی در وضعیت خوبی باشد. در این راستا لازم است شش آزادی برای حیوانات به رسمیت شناخته شود؛ آزادی از گرسنگی، تشنگی و سوءتغذیه، آزادی از ترس و اضطراب، آزادی از ناراحتی‌‌های فیزیکی و دمایی، آزادی از جراحت و درد و آزادی برای ابراز الگوی نرمال رفتاری.» از نظر این پژوهشگر اخلاق محیط‌‌زیست قانون حمایت از حیوانات سرپرستان یا مالکان حیوانات‌خانگی را ملزم می‌‌کند که به اصول مالکیت مسئولانه حیوان پایبند باشند و متعهد شوند که ضمن رعایت رفاه آن‌‌ها تا آخر عمر از آن‌‌ها نگهداری کنند و مسئولیت تمام توله‌‌هایی را که ممکن است از آن‌‌ها زاده شود به عهده بگیرند. او می‌گوید: «توجه به اصول رفاه حیوانات متضمن رعایت و توجه به بهداشت و سلامت حیوان می‌‌شود که از انتقال بیماری از انسان به حیوان نیز جلوگیری ‌‌شود. زمانی که این حیوانات به مثابه وسیله‌‌ای برای رفع نیاز انسان‌‌ها مورد استفاده یا پرورش قرار می‌‌گیرند وجود این قوانین ضرورت بیشتری پیدا می‌‌کند. به عنوان مثال اعمال قوانین برای توله‌کشی و پرورش حیوانات یا استفاده از سگ‌‌ها به عنوان سگ گله و نگهبان و اعمال استانداردها و محدودیت‌‌هایی که ضمن حفظ رفاه حیوانات از آسیب‌‌های احتمالی ناشی از رفتارهای غیرمسئولانه صاحبان آ‌‌ن‌‌ها جلوگیری می‌‌کند ضروری است. اما در زمانی که حیوانات نه به مثابه ابزار، بلکه به عنوان حیوان همدم مورد سرپرستی قرار می‌‌گیرند وجه آموزشی قانون حمایت از حیوانات بسیار پررنگ می‌‌شود و این قوانین می‌‌تواند شرایطی فراهم کنند تا سرپرستان حیوانات به درستی آموزش ببینند.» طباطبایی می‌‌گوید زمانی که کسی حیوانی را به عنوان همدم به سرپرستی می‌‌گیرد حتی بدون وجود قوانین بازدارنده هم شرایطی ایجاد نمی‌‌کند که منجر به آزار و اذیت یا سلب رفاه حیوان همدمش شود: «اما بسیار متداول است که به دلیل ناآگاهی از مسئولیت‌‌هایی که برعهده دارد در حفظ سلامت و بهداشت حیوان مورد سرپرستی‌‌اش سهل‌انگاری کند یا نسبت به حقوق دیگر شهروندان در نسبت با وظایفی که برای رعایت بهداشت حیوان تحت سرپرستی‌شان کم‌توجهی کنند.» او ادامه می‌‌دهد: «تا زمانی که قانون حیوانات نداریم درگیری و اختلافات بین شهروندان و مشکلات مختلفی که موجب نارضایتی شوند، جای تعجب ندارد، در این میان مقصر نه حیوانات هستند، نه سرپرستان آنها، بلکه مسئولینی کم‌‌کاری و سهل‌‌انگاری کرده‌‌اند که تا امروز به فکر نبودند و تصور می‌‌کردند این قوانین صرفاً برای حیوان‌دوستان و امتیازی گزاف برای حیوانات است، فقدان وجود قانون حمایت از حیوانات می‌‌تواند باعث حیوان‌آزاری نیز شود. در واقع حیوان‌‌آزاری بیش از این‌که در نگهداری از حیوانات‌خانگی به وجود بیاید، در فقدان قوانین و استانداردها برای خرید و فروش، پرورش و توله‌‌کشی و نقل و انتقالات و همینطور فقدان الزامات قانونی برای توجه به سلامت و بهداشت این حیوانات بروز پیدا می‌‌کند. تصویب قانون حمایت از حیوانات اولین قدم برای رفع مشکلات برای حیوانات و ناشی از آنها است. این حیوانات شامل تمام حیوانات اعم از حیوانات خانگی، حیوانات شهری، دام‌‌ها، حیات وحش و حیوانات باغ‌وحش می‌‌شوند.» کامران فکری خبرنگار