پس از رهنمود

ائمه جمعه تهران و شهرهای بزرگ کشور در اظهارات پس از سخنرانی اخیر رهبری چه گفتند؟

سیداحمد خاتمی / امام جمعه تهران: من نگفتم اکثر بی‌حجاب‌ها از خانواده دزدها هستند

سید احمد خاتمی، امام‌جمعه موقت تهران در خطبه‌های روز جمعه خود از سه اصل مطرح‌شده در سخنان رهبری که او معتقد است می‌تواند «منشور امامت جمعه» باشد؛ تنها به مساله «حجاب» اشاره کرد و موضوع «رفتار پدرانه» و «پرهیز از فعالیت‌های اقتصادی» را به میان نیاورد. خاتمی در این سخنرانی در جهت اصلاح و توضیح سخنرانی قبلی خود برآمد. وی با اشاره به سخنان مقام معظم رهبری مبنی بر اینکه در این موضوعات «منطقی» و «به دور از احساسات» و با دلایل روشن ورود و منطق استعماری غربی را افشا و تبیین کرده، گفت: «من گفتم بسیاری از بی‌حجاب‌ها برخاسته از همین خانواده‌هایی هستند که تدین ندارند؛ این حرفی بود که من زدم. اصلا در کلام من اسمی از «دزدها» نبود. بعد از خطبه دیدم که منتشر شده فلانی گفته است که اکثر بی‌حجاب‌ها از خانواده دزدها هستند. بخشی از حرف من را تحریف کردند. گفته بودم بسیاری از کسانی که «بی‌حجاب هستند» اما «شل‌حجابی و کم‌حجابی» را به حرف من اضافه کردند. کم‌حجابی هم گناه است اما من درباره «بی‌حجابی» حرف زدم. من گفتم اکثر آنها یعنی برخی از آنها؛ چه‌بسا یک خانمی از خانواده متدینی باشد اما از آنها بریده باشد. من گفتم «اکثر»؛ اکثر مفهوم دارد. کلمه دزد را من اصلا نگفتم؛ هم تلویزیون این خطبه‌ها را پخش کرده و مردم دیده‌اند و هم مکتوب خطبه‌ها که از ابتدا تا انتها آن را می‌نویسم، موجود است.»

سیدمحمد سعیدی / امام‌جمعه قم: قائل به حجاب اجباری در حوزه شخصی نیستم

سیدمحمد سعیدی، امام‌جمعه قم هم در خطبه‌های نماز‌جمعه به سخنان رهبری اشاره کرد و او هم از میان سه اصل مطرح‌شده از سوی رهبری تنها به بخش «حجاب» آن اشاره کرد؛ او در این بین به طرح حریم خصوصی پرداخت و گفت: «قائل به حجاب اجباری برای افراد در حوزه شخصی و خصوصی نیستیم. اسلام می‌خواهد برای زنان حریم و احترام ایجاد کند و نمی‌خواهد که نگاه به زن، نگاهی ابزاری و شهوانی باشد.» البته او همیشه بر موضوع توطئه دشمنان و غربی‌ها درباره حجاب زنان تاکید داشته و در این سخنان هم به همین موضوع پرداخته است.

سیداحمد علم‌الهدی/ امام‌جمعه مشهد: رفتار پدرانه یعنی به پدر احترام بگذارید

سال‌های سال است که نماز‌جمعه مشهد، اهمیت زیادی در سیاست ایران دارد. به‌خاطر برگزاری نمازجمعه مشهد در حرم امام‌رضا(ع) همیشه جمعیت زیادی در نمازجمعه‌های مشهد حاضر می‌شوند. همچنین خطیب جمعه این شهر همواره صریح‌تر از هر خطیب دیگری، مواضع خود را که اغلب رادیکال است در نماز‌جمعه بیان می‌کند. احمد علم‌الهدی، امام‌جمعه مشهد همچون بسیاری از خطیب‌های نماز‌جمعه، به سخنان اخیر رهبری اشاره کرد و در این بین به دو موضوع ضرورت توجه به نحوه برخورد در مساله «حجاب» و «رفتار پدرانه» داشتن ائمه‌جمعه که از سوی رهبری مطرح شده بود، پرداخت. البته علم‌الهدی درباره «رفتار پدرانه» بیش از آنکه به موضوع توجه به همه سلایق و جذب آنها توسط ائمه‌جمعه بپردازد و آن را مسئولیتی بر دوش این افراد قرار دهد؛ تفسیر جدیدی ارائه داد و وظیفه و مسئولیت تحقق این اصل را متوجه مردم دانست. او در خطبه‌های نماز‌جمعه اخیر گفت: «بعضی از روزنامه‌های مشهدالرضا (ع)، از میان همه جملات رهبر معظم انقلاب به‌طور خاص این جمله را تیتر کردند که در آن، رهبر معظم انقلاب بر رفتار پدرانه ائمه جماعات تاکید داشتند. رفتار پدرانه به این معناست که امام‌جمعه وابستگی به جریان سیاسی خاص نداشته باشد و در مقام پدر جامعه، کنشگری کند، اما ویژگی این فرمایش هم این است که از دو سو ایجاد تکلیف می‌کند؛ یکی برای امام‌جمعه ایجاد تکلیف می‌کند که پدرانه رفتار کند و یکی برای مردم ایجاد تکلیف می‌کند که امام‌جمعه را به‌عنوان پدر بپذیرند زیرا حتی ناخلف‌ترین فرزند هم هرگز راضی نیست به پدر خود فحاشی، اهانت و توهین کند یا افترا ببندد.» او همچنین در باب موضوع حجاب با اشاره به اینکه ما نمی‌خواهیم هیچ‌کس با زور چادر بر سر کند، اظهار کرد: «امروزه در میدان فرهنگی جهان، زن دو شخصیت دارد که در آینه تمدن غربی به‌عنوان یک کالای جنسی نمایان می‌شود و در استخدام شهوات مردان است، اما در آینه تمدن اسلامی، زن یک فعال اقتصادی، سیاست‌مدار و فعال اجتماعی است که با حجاب و پوشش خود از دسترس نگاه‌های شهوت‌آلود مردان محفوظ می‌ماند. به همین خاطر است که بحث ما فراتر از اینکه بانوان حجاب بر سر داشته باشند یا نه، این است که زنان ما بدانند پیروی از خط اندیشه غربی، مقصدی جز تبدیل‌شدن به یک کالای جنسی در دسترس ندارد و اگر بخواهند به‌عنوان یک استاد دانشگاه یا فرهیخته علمی و اجتماعی در جامعه شناخته شوند، در سایه حفظ حجاب به این مقامات دست پیدا خواهند کرد.» او در این بین به تعریفی از رفتار منطقی و متین اشاره نکرد و پیش‌تر هم بر این تاکید کرده بود که «باید با زنان بدحجاب به‌گونه‌ای برخورد شود که احساس کند جامعه از او بدش می‌آید».

لطف‌الله دژکام / امام‌جمعه شیراز: نماز‌جمعه‌های ما شلوغ است

اگر قرار بود یک امام‌جمعه درباره پرهیز ائمه‌جمعه از ورود به مسائل اقتصادی صحبت کند، بدون شک این شخص امام‌جمعه شیراز بود. جوانان عدالت‌خواه شیرازی که اتفاقا در شیراز هم برای خود پایگاهی دارند و در این شهر سازماندهی خوبی دارند، تلاش‌های زیادی علیه امام‌جمعه سابق شیراز انجام داده بودند و حتی کارشان به شکایت و دادگاه هم کشیده شده بود. جوانان عدالت‌خواه بعد از روی کار آمدن دژکام، به‌شدت از او استقبال کردند و در نوشته‌های خود او را امام‌جمعه عدالت‌خواه شیراز می‌نامند، اما در این بین لطف‌الله دژکام، امام‌جمعه شیراز چندان به جزئیات سخنان رهبری در خطبه‌های نماز‌جمعه به‌ویژه سه اصل مهم مطرح‌شده، اشاره‌ای نکرد؛ اگرچه او همیشه سخنان تندی به‌ویژه در حوزه حجاب داشته و اخیرا هم گفته بود: «حجاب مساله مشترک بین ادیان است و اگر کسی شعار بی‌حجابی بدهد، خارج از ادیان است.» او در این خطبه‌ها درباره سخنان رهبری فقط به موضوع «رفتار پدرانه» به‌صورت جزئی اشاره کرد و گفت: «رهبری فرمودند پدر باشید برای همه. این از مکتب عاشورا گرفته شده است؛ اینها را منبری‌ها برای دیگران بگویند.» البته او در ادامه برگزاری نماز‌جمعه شیراز را نماد نماز‌جمعه‌های پرمخاطب دانست و با اشاره به فرمایش مقام معظم رهبری در بیان وظایف ائمه‌جمعه گفت: «در شیراز هر هفته به برکت احمدبن‌موسی (ع) نماز‌جمعه شلوغ است و باید این سالن بزرگ‌تر شود، چون نماز‌جمعه جای دیگر لطفی ندارد بنابراین توسعه فضا و کمک به سیستم گرمایشی حرم از سوی مردم و دستگاه‌های مختلف استان، امری ضروری است.»

سیدمجتبی میردامادی، امام‌جمعه موقت اصفهان: ائمه‌جمعه همه مردم را توجیه کنند

سیدمجتبی میردامادی، امام‌جمعه موقت اصفهان این هفته به جای یوسف طباطبایی‌نژاد به ایراد خطبه‌های نماز‌جمعه پرداخت و او هم از اصول مطرح‌شده از سوی رهبری برای ائمه‌جمعه به دو موضوع «رفتار پدرانه» و مساله «حجاب» اشاره داشت؛ البته این دو موضوع را در کنار هم مطرح و گفت: «لازم است ائمه‌جمعه با مردم در ارتباط باشند، سراغ مردم بروند و اگر کسی مشکل اعتقادی دارد، آنها را توجیه کنند زیرا با توجه به جایگاه روحانیت در بین مردم این توجیه‌ها می‌تواند تحول‌آفرین باشد و روحانیت باید طبیبی دوار باشد.» او هم در تفسیری خاص از این موضوع نه بر جذب همه سلایق بلکه بر توجیه آنها تاکید می‌کند.

یوسف طباطبایی‌نژاد / امام‌جمعه اصفهان:‌ منکر حجاب، منکر ضروری دین است

در کنار خطیب نماز‌جمعه، یوسف طباطبایی‌نژاد، امام‌جمعه اصفهان گفت‌وگویی با جماران درباره سخنان رهبری داشته که به موضوع رفتار پدرانه ائمه‌جمعه اشاره کرده و گفته: «مقام معظم رهبری به‌طور مکرر تاکید کرده‌اند در رابطه با اینکه روحانیت، اعم از ائمه‌جمعه و غیرجمعه، باید با مردم حالت پدری داشته باشند؛ برای اینکه روحانیون قصد و غرضی ندارند غیر از اینکه به مردم خدمت کنند. روحانیون کجا سر مردم کلاه گذاشته‌اند؟! کجا خورده‌اند و در رفته‌اند؟! همیشه واقعا در فکر مردم بوده‌اند و با اقتصاد ضعیف خودشان می‌ساخته‌اند. انصافا من به سهم خودم از روحانیت شیعه تشکر می‌کنم که همه‌جا پیشتاز بوده‌اند. نسبت به جمعیت‌شان، خیلی بیشتر از مردم در جنگ شهید شدند. از یک جمعیت 30هزار نفری، چهارهزار نفرشان در جنگ به شهادت رسیدند؛ غیر از طلاب و روحانیونی که بچه‌های آنها به شهادت رسیدند.» امام جمعه اصفهان در زمینه بحث حجاب برداشت خود را از سخنان رهبری مطرح کرد و البته در بخشی از سخنانش گفت: «دشمنان از کلمه «اجبار» می‌ترسند؛ مگر بستن کمربند ایمنی در ماشین اجباری نیست؟! آیا حجاب کمتر از آن است؟!». او همچنین تصریح کرد: «سخنان ایشان طبعا در راستای همین چیزهایی بود که عرض کردم. یعنی حجاب یک قانون الهی و یکی از ضروریات دین است؛ منکر حجاب، منکر ضروری دین است و مشکل دینی پیدا می‌کند. یک زن یا دختری می‌گوید من حجاب اسلامی را قبول دارم ولی خوشم می‌آید که آزاد باشم، باید گفت در خانه‌ات می‌توانی ولی جامعه برای همه است و برای تو تنها نیست. باید رفتاری که موجب می‌شود دیگران منحرف شوند را انجام ندهی، ضمن اینکه رضایت خودت را بر رضایت حضرت زهرا(س)، خدا و پیامبر(ص) مقدم نداری. همه فرمایشات مقام معظم رهبری درست و از روی قرآن و روایات است.» البته همین سخنان او هم با واکنش روبه‌رو شد و علی جنتی، وزیر پیشین ارشاد در حساب توییتر خود نوشت: «امام‌جمعه اصفهان گفته‌ است «مگر بستن کمربند در اتومبیل اجباری نیست آیا ارزش حجاب کمتر از کمربند است!» معلوم می‌شود تاکنون قیاس مع‌الفارق به گوش ایشان نخورده است.»

محمدعلی آل‌هاشم/ امام‌جمعه تبریز: امام‌جمعه دست نوازش بر سر همه تشکل‌های سیاسی داخل نظام بکشد

یکی دیگر از ائمه‌جمعه‌ای که به سخنان رهبری درباره ضرورت «رفتار پدرانه» ائمه‌جمعه واکنش نشان داده است محمدعلی آل‌هاشم، امام‌جمعه تبریز است. بعد از انتصاب آل‌هاشم به‌عنوان امام‌جمعه تبریز، اصول‌گرایان تا مدت‌ها از رفتار او تمجید می‌کردند و سعی داشتند رفتار او را الگویی برای سایر ائمه‌جمعه کنند. علی نادری که آن زمان سردبیر رجانیوز بود درباره او نوشته بود: «آل‌هاشم نه پولی خرج کرده و نه تشکیلات خاصی راه انداخته، فقط رفته قاطی مردم، کنار آنها و نه در مقابل‌شان! به‌قول آن روزنامه‌نگار تبریزی، او بیشتر از آنکه امام‌جمعه مردم تبریز باشد، امام شنبه و روزهای زندگی و کار مردم است». آل‌هاشم رفتارهایی برای ایجاد حس تفاوت میان او و دیگر ائمه‌جمعه انجام داده ازجمله در بازی‌های حساس تراکتورسازی به استادیوم ‌رفت، میله‌های بین مردم و مقامات را از نماز‌جمعه جمع کرد و در نماز‌جمعه‌ای که روز دانش‌آموز برگزار شده بود، همه کارهای اجرایی نمازجمعه را به دانش آموزان سپرد. او در گفت‌وگویی با جماران درباره سخنان اخیر رهبری گفته است: «اعتقاد ما این است که امام‌جمعه باید پدر همه باشد. امام‌جمعه باید محور فعالیت‌های دینی باشد و دست نوازش به همه تشکل‌های سیاسی داخل نظام بکشد. در خانه پدر نسبت به فرزندانش چه‌کار می‌کند؟ ممکن است یک فرزند از نظر رفتاری نسبت به فرزند دیگرش تفاوت داشته باشد، ولی پدر نمی‌تواند فرزندانش را رها کند. امام‌جمعه باید مثل پدر خانواده به تمام فرزندانش دست نوازش بکشد. برای همه تشکل‌های سیاسی که داخل نظام هستند پدر باشد. دقیقا همین رفتاری که امام توصیه فرمودند را امروز ما در رفتار مقام معظم رهبری می‌بینیم. ایشان هم به نقش امام‌جمعه به‌عنوان پدر جامعه توصیه می‌کنند. اگر امام‌جمعه بخواهد فقط از یک قشر خاص حمایت کند، قطعا دیگر امام آن گروه خاص می‌شود و امام همه نمی‌شود. لذا اگر امام‌جمعه بخواهد در هر شهر یا استانی موفق شود، باید همان نقش پدری را ایفا کند تا در بزنگاه‌ها و روزهای حساس و بحرانی که امام‌جمعه مطلبی را می‌گوید، همه اقشار دنبالش بیایند؛ وگرنه با مشکل مواجه می‌شود.» او که پیش از این در نماز‌جمعه بر این تاکید داشت که: «حجاب امر شرعی و اجتماعی است و آزادی فردی و خواسته شخصی تا جایی راه دارد که به حقوق اجتماعی دیگران ضرر نرساند. میدان برای انتخاب وقتی مجاز است که منع شرعی ندارد.» او در این گفت‌وگو درباره نحوه برخورد در مساله «حجاب» و ضرورت رفتار «منطقی و متین» در این زمینه بر ضرورت کار فرهنگی اشاره کرده و گفته است: «ما نمی‌توانیم مقررات اسلام را زیر پا بگذاریم و از سوی دیگر مقررات جمهوری اسلامی ایران را هم نمی‌توانیم زیر پا بگذاریم. حجاب هم در مقررات اسلام و هم در مقررات جمهوری اسلامی ایران وجود دارد. اما شخصا اعتقاد من این است که باید برخوردهای ما ایجابی باشد و سلبی نباشد. مثلا یک زمانی کسانی که اهل دخانیات بودند در داخل هواپیما و اداره هم سیگار می‌کشیدند و الان این مساله در جامعه قبح دارد و اگر کسی بخواهد سیگار بکشد همه با چشم بد نگاه می‌کنند. فرهنگ‌سازی شد که سیگار کشیدن در جامعه خوب نیست. لذا باید طوری فرهنگ‌سازی شود که اگر کسی بخواهد بدون حجاب درون جامعه بیاید، قبح داشته باشد و همه بگویند او چه کار بدی انجام می‌دهد. فرهنگ‌سازی خیلی مهم است و به‌نظرم کار ایجابی باید بیشتر شود.»

محمدتقی پورمحمدی / امام‌جمعه مراغه: ائمه‌جمعه اندکی به فعالیت اقتصادی ورود کرده‌اند

محمدتقی پورمحمدی، امام‌جمعه مراغه تنها امام‌جمعه‌ای بود که به هر سه اصل «رفتار به دور از احساسات بی‌مورد در مساله حجاب»، «رفتار پدرانه» و «پرهیز از فعالیت اقتصادی ائمه‌جمعه» پرداخته است. او در گفت‌وگویی تصریح کرده: «امام‌جمعه باید نقش پدری داشته باشد. ممکن است مردم افکار یا سلایق سیاسی و روش‌های مختلفی داشته باشند. خود امام‌جمعه هم دارای یک سلیقه است و نمی‌شود گفت که کسی سلیقه نداشته باشد و از نظر فکری، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی سلیقه خاص خودش را دارد، ولی به این معنا نیست به کسانی که با سلیقه امام‌جمعه موافق نیستند، عنایت نداشته باشد.» او همچنین درباره موضوع پرهیز از فعالیت اقتصادی طرح‌شده توسط رهبری گفت: «به‌نظرم موارد نادری است که برخی ائمه‌جمعه وارد مسائل اقتصادی شده‌اند. مثلا در استان خودمان آذربایجان شرقی، 38 امام‌جمعه هست و هیچ کدام دنبال کارهای اقتصادی نیستند و استان‌های دیگر هم مشابه همین است. اما موارد نادری بوده که گفته‌اند مثلا دفتر ما هزینه دارد و فقرا مراجعه می‌کنند یا حوزه‌ها و مدارس علمیه داریم و هزینه اینها سنگین است و نمی‌شود تامین کرد. اینها به کارهای اقتصادی پرداخته‌اند تا منبع درآمدی برای تامین چنین هزینه‌هایی باشد. نتیجه این می‌شود که امام‌جمعه از چشم مردم می‌افتد و مردم دیگر به این امام‌جمعه وجوهات و پول نمی‌دهند و می‌گویند او خودش پول دارد. رهبری به این مساله عنایت داشتند و فرمودند بعضی‌ها به این مسائل وارد شده‌اند که این برای نظام و جامعه مستلزم هزینه شده است.» البته او درباره مساله حجاب و نحوه برخوردها با بدحجاب‌ها گفت: «امر به معروف و نهی از منکر شرایطی دارد و یکی از شرایطش این است که مجری بداند معروف و منکر چیست. اگر گشت نیروی انتظامی یا غیر نیروی انتظامی هم باشند، اینها هم باید توجیه شوند و به تعبیر رهبری، باید با متانت برخورد کنند. یعنی چکشی و با احساسات برخورد نکنند و با متانت، منطقی و مستدل راهنمایی کنند.» البته او پیش‌تر در خطبه‌های نماز‌جمعه بارها بر این تاکید داشت که «حجاب به‌عنوان عملی شرعی و واجبی اسلامی است لیكن عدم عمل به این امر الهی در داخل خانه‌ها به خود شخص ربط دارد، اما اقدام به مخالفت با حجاب و اقدام به بی‌حجابی در اجتماع، منافی احكام اسلامی بوده و برخورد با آن ضروری است.»