سفرهای استانی ابزار یا هدف؟

بررسی آماری- تحلیلی اولین دور از سفرهای استانی رئیس‌جمهور به سراسر کشور

از روزی که ابراهیم رئیسی اولین سفر استانی خود را در مقام ریاست دولت سیزدهم به استان خوزستان در تاریخ 5 شهریور 1400 انجام داد، تا رفتن به آخرین سفر استانی که مقصدش استان کرمان در تاریخ 20 مرداد 1401 بود، 349 روز زمان طی شده است. به عبارتی رئیس جدید قوه مجریه در اولین سال ریاست خود بر این قوه، هر 12 روز یک سفر استانی انجام داده است که کوتاه‌‌ترین زمان سفر بین دو استان مربوط به سفرهای «بوشهر - فارس، مرکزی - همدان و کردستان - کرمانشاه» است که فاصله سفر 6 روز بوده و بیشترین فاصله هم بین سفر شانزدهم و هفدهم افتاده که سفر به استان گلستان در تاریخ 12 بهمن بوده و 38 روز بعد سفر استانی بعدی به استان مازندران انجام شده است. البته در این بین ابراهیم رئیسی در مقاطعی به علت حوادث غیرمترقبه‌‌ از جمله سیل و ریزش ساختمان متروپل سفرهایی را به استان‌‌های کرمان و خوزستان انجام داده که سفرهای اضطراری بوده و نمی‌‌توان آنها را سفر استانی تلقی کرد. همچنین در این مدت، رئیس دولت سیزدهم یک‌بار در شرق استان تهران حضور پیدا کرده است که تیم اطلاع‌‌رسانی دولت هم این حضور را با وجود شمارش در لیست سفرهای استانی قرار نداده است و البته باید یادآوری کرد که از کاخ ریاست‌جمهوری در استان تهران مصوبه و اعتباری هم از این حضور منتشر نشده است. نکته جالب توجه دیگر در روند این سفرها این است که ابراهیم رئیسی از 6 سفر ابتدایی استانی خود، 5 سفر را به استان‌‌های مرزی داشته و در ابتدای کار به استان‌‌های «خوزستان، سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی، ایلام و بوشهر» سفر کرده است. همچنین به عنوان نکته قابل ذکر دیگر می‌‌توان اشاره کرد که بخشی از سفرهای او منطقه‌‌ای و به عبارت دیگر خطی است. سفرهای منطقه‌‌ای استانی ابراهیم رئیسی که طی 349 روز پشت سر هم انجام شده عبارتند از: «کهگیلویه و بویراحمد، بوشهر و فارس»، «گیلان، گلستان، مازندران»، «البرز و قزوین»، «آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی»، «چهارمحال و بختیاری، اصفهان» «کردستان، کرمانشاه، مرکزی و همدان».

کابینه همراه

در تمامی سفرهای استانی که در دولت سیزدهم به ریاست ابراهیم رئیسی صورت گرفته است، بخشی از کابینه همراه رئیس قوه مجریه بوده‌‌اند و به عبارتی هیات همراه او را در این سفرهای استانی تشکیل ‌‌داده‌‌اند که بیشترین سهم حضور در این سفرها ابتدا مربوط به وزیر کشور و سپس مربوط به وزرای اقتصادی دولت شامل وزرای «اقتصاد، جهاد و کشاورزی، راه و شهرسازی و همچنین وزیر صنعت، معدن و تجارت» بوده، ضمن اینکه در بیشتر سفرها، مسعود میرکاظمی، رئیس سازمان برنامه و بودجه، ابراهیم رئیسی را همراهی کرده است. کمترین میزان حضور در سفرهای استانی هم مربوط به وزرای «تعاون، کار و رفاه اجتماعی، وزیر ورزش و جوانان، فرهنگ و ارشاد اسلامی و میراث فرهنگی» بوده است. در بین سفرهای استانی صورت‌گرفته، سفر به استان اصفهان با 21 همراه بیشترین تعداد حضور کابینه را به خود اختصاص داده است. این در حالی است که دو استان غربی کشور یعنی استان‌‌های ایلام و لرستان، شاهد همراهی بیش از چهار عضو کابینه با رئیسی نبودند و به عبارتی کم‌تعدادترین حضور کابینه مربوط به این دو استان است. البته بررسی مصوبات استانی 30 سفر صورت‌گرفته توسط ابراهیم رئیسی نشان می‌‌دهد که حضور اعضای کابینه در این سفرها با برنامه است و هر وزیری که رئیس دولت را در سفر استانی همراهی می‌‌کند، قطعا مصوبه‌‌ای را در این سفر دریافت خواهد کرد و طی 30 سفر انجام شده پیش نیامده که مصوبه‌‌ای در سفر استانی صورت بگیرد، اما وزیر مربوطه در جلسه نهایی شورای هماهنگی استان حضور نداشته باشد.

تعداد و اعتبار مصوبات استانی

در 30 سفر استانی انجام‌شده توسط دولت سیزدهم به ریاست ابراهیم رئیسی، آمار مصوبات 29 سفر منتشر شده و تنها تعداد مصوبات سفر به استان آذربایجان شرقی مشخص نیست. بر این اساس دولت سیزدهم در سفرهای استانی صورت گرفته چهار هزار و 543 مصوبه داشته است که بیشترین حجم مصوبات مربوط به استان همدان بوده که 247 مصوبه دارد و کمترین مصوبه هم مربوط به استان ایلام است که 63 مصوبه را به خود اختصاص داده است. از نظر ریالی هم، اعتبار در نظر گرفته شده برای 27 سفر ابتدایی دولت مشخص شده و تنها اعتبار مدنظر برای مصوبات سه سفر پایانی به استان‌‌های «مرکزی، همدان و کرمان» مشخص نیست که هر سه سفر در یک ماه گذشته انجام شده است. در 27 سفر استانی صورت‌گرفته که اعتبار آن مشخص شده است، مجموعا 354 هزار و 500 میلیارد تومان برای مصوبات این سفرهای استانی اعتبار در نظر گرفته شده است که بیشترین حجم اعتبارات در نظر گرفته شده، مربوط به استان خوزستان است که 36 هزار میلیارد تومان اعتبار برای این استان در نظر گرفته شده است و کمترین میزان هم به استان خراسان جنوبی اختصاص یافته که 2 هزار میلیارد تومان اعتبار برای مصوبات این استان اختصاص یافته است.

بررسی مصوبات

بررسی حضور کابینه در سفرهای استانی این موضوع را به خوبی نشان می‌‌دهد که صدرنشینی وزرای اقتصادی در سفر به استان‌‌ها بی‌دلیل نیست و به همین علت بیشترین حجم مصوبات در سفرهای استانی مربوط به وزارت‌‌خانه‌‌های «اقتصاد، جهاد کشاورزی، راه و شهرسازی و همچنین وزیر صنعت، معدن و تجارت و تعاون، کار و رفاه اجتماعی» بوده که وزارت‌‌خانه‌‌های اقتصادی دولت محسوب می‌‌شوند. اما نگاهی به مصوبات صورت‌گرفته در این سفرهای استانی، نشان می‌‌دهد که مانور ابراهیم رئیسی و دولت او و بیشترین حجم مصوبات صورت‌گرفته روی مسائل مربوط به این وزارت‌‌خانه‌‌ها بوده است:

در تمام سفرهای استانی روی موضوع اشتغال مانور داده شده است و ابراهیم رئیسی بحث اشتغال را مطرح کرده اما نکته جالب توجه اینجاست که در بین اعضای کابینه که او را همراهی می‌‌کرده‌‌اند، کمترین حضور مربوط به حجت عبدالملکی وزیر سابق کار است. البته نوع مصوبات انجام‌شده نشان می‌‌دهد که رئیسی بیشترین حجم اشتغال‌‌زایی را روی دوش دو وزارت‌‌خانه صمت و جهاد کشاورزی قرار داده است.

موضوع صنعت، معدن و تجارت نیز از موارد کلیدی مشاهده‌شده در سفرهای استانی است که هم در مصوبات صورت گرفته قابل توجه است و هم در اظهارات ابراهیم رئیسی کاملا مشخص و نمایان است. البته توجه به این موضوعات و مصوبه‌‌ها در استان‌‌ها به دو صورت انجام شده است. در بحث صنعت در تمامی استان‌‌ها ابراهیم رئیسی تاکید کرده که باید مشکلات واحدهای تولیدی و صنعتی رفع شده و واحدهای نیمه‌تعطیل یک‌بار دیگر فعالیت خود را آغاز کنند. پرداختن به بحث تجارت نیز از سوی رئیس دولت سیزدهم در استان‌‌های مختلف به اشکال یکسانی نبوده است و در هر استان با توجه به موقعیت آن در نظر گرفته شده است. برای مثال در تمامی سفرهایی که به استان‌‌های مرزی ایران انجام شده که مرز خاکی دارند؛ ابراهیم رئیسی تاکید کرده است که باید روی فعال‌‌تر شدن و پویایی بازارچه‌‌های مرزی برنامه‌‌ریزی صورت گیرد تا از این روش هم حجم تجارت مرزی بالاتر رفته و هم ایجاد اشتغال قانونی شود و یا در استان‌‌هایی که مرز آبی دارند، روی بحث اقتصاد دریا تاکید شده و مصوباتی هم پیرامون همین موضوع صورت گرفته است. نکته قابل اشاره دیگر در بحث تجارت که از سوی ابراهیم رئیسی در سفرهای استانی صورت گرفته و قابل مشاهده بود، تاکید او به استقبال از سرمایه‌‌گذاری داخلی و خارجی است که منجر به اشتغال‌‌زایی هم خواهد شد. البته بیشترین تاکید صورت‌گرفته توسط رئیس دولت سیزدهم در این موضوع در استان‌‌هایی صورت گرفته که محروم‌‌تر از سایر استان‌‌های ایران هستند.

در حوزه این وزارت‌‌خانه، بیشترین مساله پرداخته‌شده توسط ابراهیم رئیسی در سفرهای استانی، موضوع بحران آب است. نکته قابل توجه در این حوزه به جایی برمی‌‌گردد که رئیسی در استان‌‌هایی که بیشتر از سایر نقاط کشور با بی‌‌آبی و کم‌آبی دست‌وپنجه نرم می‌‌کنند تاکید کرده است حل این مشکل زمان‌‌بر خواهد بود و باید به‌دنبال راهکارهای موقت بود. برای مثال در خراسان جنوبی دستور داده بود که وزارت نیرو و استانداری این استان به چاه‌‌نیمه‌‌ها توجه ویژه‌ای داشته و ستاد احیای قنوات هم فعال شود، اما انتقال آب دریای عمان وعده بلندمدتی بود که رئیس قوه مجریه در این استان‌‌ها مطرح کرده است. البته در موضوع انرژی هم مباحثی از سوی ابراهیم رئیسی مطرح شده که وابسته به استان‌‌ها بوده و یکپارچه نبوده است و نمی‌‌توان به عنوان طرحی سراسری از آنها یاد کرد.

موضوع کشاورزی نیز یکی از مباحثی است که مصوبات زیادی را به خود اختصاص داده است و در تمامی استان‌‌های کشور، رئیس دولت سیزدهم روی این موضوع تاکید زیادی کرده و دستوراتی را هم در همین راستا صادر کرده است. برای نمونه در خوزستان تاکید رئیسی روی پیگیری جدی بحث 550 هزار هکتاری بوده که از سوی رهبر انقلاب مطرح شده بود و رئیسی معاون اول را مامور پیگیری این طرح کرد و یا در خراسان جنوبی تاکید زیادی روی استفاده از پژوهشکده‌‌های کشاورزی برای محصولات خاص این استان مانند زعفران صورت گرفت. البته نکته قابل اشاره در موضوع کشاورزی که از سوی ابراهیم رئیسی به آن تاکید شده، این است که پرداختن دقیق به مصوبات این بخش مشروط به حل بحران آب و یا حداقل بهبود وضعیت کشور در زمینه آب خواهد بود.

یکی دیگر از موضوعاتی که ابراهیم رئیسی در سفرهای استانی روی آن تاکید زیادی داشته و در بیشتر جلسات شوراهای استانی آن را مطرح کرده، بحث بومی‌‌گزینی نیروهای کار در استان‌‌ها و بومی شدن مدیران استانی است. رئیس دولت سیزدهم در اولین سفر استانی خود که به خوزستان داشت، دستور داد پرونده مدیران پروازی این استان بسته شود و مدیرانی در خوزستان حضور داشته باشند که ساکن این استان باشند. در سایر استان‌‌ها هم زمانی که موضوع اشتغال از سوی ابراهیم رئیسی مطرح شده است، او تاکید کرده که اولویت مدیران در جذب نیرو با استعدادهای بومی این استان‌‌ها باشد.

این وزارت‌‌خانه نیز از مصوبات استانی سهم بالایی را دریافت کرده است و در تمامی سفرهای استانی که صورت گرفته، به نحوی موضوعات مربوط به این وزارت‌‌خانه مطرح شده است که بیشترین حجم مصوبات در حوزه راه و جاده و به خصوص حوزه ریلی بوده است. ضمن اینکه در برخی استان‌‌ها هم به موضوع مسکن اشاره شده، برای مثال در استان سیستان و بلوچستان کپرنشینی در حاشیه چابهار موضوع بحث بوده که با دستور فوری ابراهیم رئیسی روبه‌رو شده است.