استان سی‌و‌دوم:شعار یا برنامه؟
روزنامه هم‌میهن ، منتشر کننده آخرین و بروزترین اخبار داخلی و خارجی.
هم‌میهن از رایزنی‌ها در دولت و مجلس برای تاسیس استان جدید گزارش میدهد
ابراهیم رئیسی، در سفر مردادماه خود به استان کرمان، به مردم وعده داد استان جنوبی کرمان حتما تشکیل خواهد شد. پیگیری‌‌های هم‌میهن نشان میدهد که شهرهای زیادی در استان کرمان، تمایل دارند مرکز استان جدید باشند. جیرفت، بم و البته رفسنجان و سیرجان که از این چهار شهر، بم و جیرفت در جنوب استان کرمان قرار دارند و سیرجان و رفسنجان، امید دارند استان دیگری در غرب استان کرمان تشکیل شود. البته بعد از صحبت‌‌های رئیس‌جمهوری بحث‌‌های گسترده‌‌ای اتفاق افتاد؛ از جمله اینکه قاسم دانشی، امام جمعه بم، در انتقاد به صحبت‌‌های رئیس‌جمهور گفت: «طبق قانون برای استان شدن یک منطقه باید طرح را به مجلس ارائه کرد نه اینکه بدون مصوبه مجلس، آن را علنی کنیم... توجه داشته باشید محرومیت فقط در یک منطقه خاص نیست... صبوری مردم این خطه به این معنا نیست که همواره باید مورد کم‌لطفی قرار گیرند، صبر مردم بم هم حدی دارد. ما دولت رئیسی و شخص ایشان را ولایتمدار، انقلابی و جهادی می‌‌دانیم، اما توقع و انتظار داریم به خواسته‌‌های بحق مردم بم توجه شود.» و در برابر، میثم تارم، امام جمعه جیرفت از تصمیم رئیسی دفاع کرد و به این صحبت‌‌‌ها واکنش نشان داد و گفت:«سال‌های سال موضوع استقلال جنوب مطرح بوده و کار کارشناسی انجام شده است و شرایط آن بررسی شده است، لذا برخی این مساله را نباید از یک بُعد نگاه کنند. هیچ‌کس این مساله را به نفع خودش مصادره نکند. این کار، کار دولت رئیسی بود و بس و هیچ فرد دیگری در این تصمیم هیچ دخالتی نداشته است. دولت‌‌های قبل هم می‌‌توانستند این کار را انجام دهند، اما انجام ندادند. بنابراین نمایندگان فعلی و نمایندگان ادوار مجلس شورای اسلامی، فرمانداران و کلیه مسئولان از این مساله بهره‌برداری سیاسی نداشته باشند.» تقسیم استانها به استانهای جدید همیشه مورد مناقشه اهالی سیاست بوده است. ایران امروز سی‌ویک استان دارد، اما چهره‌‌های بومی، پیشنهاد می‌‌دهند تعداد استانهای کشور تقریبا دو برابر شود. براساس قانون، تشکیل استان جدید، هم نیاز به مصوبه مجلس دارد و هم باید رضایت دولت را داشته باشد. چون بار مالی زیادی روی دست دولت می‌‌گذارد. بنابر گزارش سال گذشته مرکز پژوهش‌‌های مجلس «ایجاد استان جدید به معنای بار مالی فزاینده بر دوش دولت است که به‌ویژه در شرایط کنونی اقتصادی کشور که دولت با تهدیدهای ناشی از مسائلی همچون تحریم‌ها، کاهش ارزش پول ملی، تورم، پیامدهای اقتصادی بحران کوویدـ۱۹ و... مواجه است، به لحاظ کارشناسی قابل توجیه نیست.» در واقع تاسیس استان جدید، به معنای تاسیس ده‌‌ها نهاد جدید در شهری است که به عنوان مرکز استان انتخاب میشود. انگیزه بسیاری از نمایندگان مجلس برای پیگیری این طرحها، همین است که حوزه انتخابیه خود را تبدیل به مرکز استان کنند. این کار هرچند تاثیری در مسائل مرتبط با حاکمیت ملی ندارد، اما باعث ایجاد چندصد شغل در حوزه انتخابیه میشود و دست آنها را برای لابی‌‌های منطقهای بازتر میکند. احمد وحیدی، وزیر کشور روزی که در مسئولیت قرار گرفته بود، گفته بود «ساماندهی تقسیمات کشوری با توجه به آمایش سرزمینی و توزیع مناسب امکانات» یکی از برنامه‌‌های اوست. اما حالا این نگرانی وجود دارد که تصمیمات به سمت دیگری سوق داده شود.
مبلغ: چرخه معیوب استانهای جدید
در این راستا، مرتضی مبلغ، معاون سیاسی وزارت کشور دولت خاتمی، در گفت‌وگو با هم‌میهن درباره حاشیه‌‌های تشکیل استان جدید می‌‌گوید:«سازوکارهای اداره کشور در بعضی حوزه‌‌ها به درستی اعمال نشده است و بعضی سیاست‌‌ها و روش‌‌ها به مرور باعث حجیم شدن دولت شده است. یکی از این موارد، تشکیل استانهای جدید بوده که باعث بزرگ شدن دولت میشود. این سیاست برخلاف حاکمیت مدرن و کارآمد است و برای دولت مثل سم است.» وی در ادامه تصریح میکند:«همیشه شعار داده‌ایم که دولت کوچک شود و کارها به مردم سپرده شود، اما عملا تاسیس استانهای جدید، برخلاف خواسته‌‌های مردم است. بدنه جامعه می‌‌بیند که وقتی در تقسیمات کشوری، یک منطقه ارتقا پیدا میکند، بعضی امکانات کشوری به آن منطقه بیشتر سرازیر میشود و لذا از این تصمیم استقبال می‌‌کنند. تشکیل استان جدید، بیشتر به معنای صرف هزینههای بیشتر در استان است و این چرخه معیوب همچنان در کشور وجود دارد و برخی مقامات سیاسی نیز به این چرخه معیوب کمک می‌‌کنند.»
رسولی: برای تقسیم خراسان 10سال مطالعه شد
همچنین سیدحسن رسولی، استاندار اسبق خراسان، لرستان و خراسان رضوی در گفت‌وگو با هم‌میهن در واکنش به مباحث مطرح‌شده پیرامون بیش از 20درخواست برای تشکیل استان جدید در تقسیمات کشوری گفت: «بحث تقسیمات کشوری در همه سطوح همواره یک مبحث زنده و پویا بوده و هست و در آستانه هر انتخاباتی تنور مطالبات تقسیمات استانها گرم میشود. به عنوان کسی که بزرگترین طرح تقسیمات کشوری ایران پس از انقلاب در استانی پیاده شده که من استاندار آن بوده‌ام که یک استان به سه استان تقسیم شد، باید بگویم مدیریت موضوع تقسیمات کشوری، یکی از مصادیق عینی مدیریت سیاست داخلی و تدابیر نظام حکمرانی کارآمد است. چنانچه تقاضاهای جاری و روی میز دولت و مجلس به‌ویژه در سطح عالی، یعنی تاسیس یک استان جدید، براساس مطالعات دقیق صورت‌گرفته به انجام برسد و آثار و پیامدهای آن برای سایر استانهای کشور سنجیده شود، در این‌صورت فواید چنین اقداماتی بیشتر از هزینههای آن است.» وی درباره هزینههای چنین تقسیماتی گفت: «هیچ اقدام تقسیمات کشوری بدون هزینه ملی میسر و شدنی نیست. چنانچه اینگونه مطالبات محلی که عمدتا با اهداف سیاسی مطرح میشود، با نگاه‌های سطحی، احساسی و اینکه متقاضیان بر هر نحو ممکن باید رضایت‌شان جلب شود، مورد تصمیم‌گیری قرار بگیرد، به نظر من هزینههای مترصد بر نظام حکمرانی کشور به مراتب بیشتر از فوایدی است که از قِبل تاسیس استان جدید حاصل میشود.» استاندار اسبق لرستان، درباره قول رئیس‌جمهور مبنی بر تشکیل استان کرمان جنوبی گفت: «من هم شنیده‌ام که رئیس‌جمهور در سفر به استان کرمان وعده تشکیل کرمان جنوبی را داده است. امیدوارم که این حرف آقای رئیس‌جمهور مبتنی بر انجام مطالعات دقیق آمایش سرزمینی باشد و امکان‌سنجی‌های قانون ضوابط و ملاک‌های کشوری، مورد نظر قرار گرفته شود. اما اگر این مطالعات صورت نگرفته باشد یا به اندازه کافی اعتبار نداشته باشد، رضایت احساسی آنی زودگذر در نقطه‌ای از کشور ایجاد میکند اما در پهنه ملی هزینه‌هایی را ایجاد میکند که در مقایسه با رضایت ایجاد‌شده، فواید بسیار ناچیزی دارد.» وی در پایان گفت: «ما نمی‌دانیم چقدر مطالعه صورت گرفته اما در مورد استان خراسان باید بگویم یک دهه درباره این تصمیم از سوی دولت و مجلس مطالعه شد و الگوهای مختلفی داده شد. خود من بیش از 80 مورد سفر منطقهای داشتم. در نهایت باید گفت این کار بسیار پیچیده و حساس است. به عنوان کسی که در این زمینه تجربه دارم، امیدوارم آقای رئیس‌جمهور و افرادی که در این زمینه تصمیم‌گیر هستند بی‌گدار به آب نزنند.»
حاشیه‌‌های امنیتی در پی تقسیمات استانی جدید
استان خراسانالبته مقامات دولت رئیسی به خوبی می‌‌دانند تشکیل استانهای جدید، حاشیه‌‌های امنیتی هم خواهد داشت. چنانچه در دولت خاتمی وقتی طرح تقسیم استان خراسان مطرح شد، اعتراضات زیادی در نیشابور، سبزوار و فردوس و قوچان صورت گرفت. مردم این شهرها درخواست داشتند که شهر آنها به عنوان مرکز استانهای جدید معرفی شود. این درخواست‌‌ها بعد از گذشت 20سال همچنان وجود دارد و همچنان نیز پیگیری میشود. یکی از جالب‌‌ترین پیشنهادها را اخیرا یکی از نمایندگان مطرح کرده است و گفته درخواست نمایندگان این است که مشهد مانند قم تبدیل به استان-شهر شود که شامل مشهد، طرقبه و شاندیز و چند شهر نزدیک به مشهد میشود و در کنار آن دو استان به مرکزیت نیشابور و سبزوار هم تاسیس شود. با توجه به اینکه نیشابور و سبزوار هر دو در غرب استان خراسان رضوی واقع شده‌اند، مشخص نیست با چنین طرحی، نقشه جدید استانهای جدید خراسان چطور رسم خواهد شد! قزوین- زنجان فقط استان خراسان نبود که درگیر این حاشیه‌‌ها بود. در دولت هاشمی هم جدا شدن قزوین از استان زنجان و تبدیل شدن آن به یک استان جدید، حاشیه‌‌های زیادی درست کرد. در مردادماه سال 1373 اعتراضات بی‌سابقه‌‌ای در زنجان در اعتراض به این طرح انجام شد. مردم زنجان باور داشتند که جدا شدن یک شهر صنعتی و نزدیک به تهران از استان زنجان، به اقتصاد و اعتبار استان زنجان ضربه جدی می‌‌زند؛ تصوری که هنوز هم در بین بسیاری از مردم وجود دارد. مازندران غربی درباره سایر استانها هم همین وضعیت برقرار است. مثلا درباره استان مازندران غربی مباحث مشابهی مطرح شد. نماینده ساری در مجلس دهم در مخالفت با تقسیم استان مازندران گفته بود:«اصولا این مساله تقسیم کردن استان به غرب و شرق، ادبیات خوب و درستی نیست. اما من بعید می‌‌دانم مردم غرب استان هم راضی به اجرای این طرح باشند.» تقسیم استانها تنها مساله‌‌ای نیست که برای قدرت بیشتر و اعتبار اضافه‌تر از طرف نمایندگان مطرح میشود، اما در دیدگاه‌‌های ملی، ثمره‌‌ای برای توسعه کشور ندارد. در واقع تحلیل این مساله کار سختی نیست که افزایش بودجه یک منطقه، برای تشکیل و استخدام نیروهای جدید، طبیعتا به کاهش بودجه سایر مناطق منجر میشود. با این حال، این طرحها همچنان در دستور کار نمایندگان مجلس است؛ چنانچه روز دوشنبه نیز یکی از نمایندگان گفته بود، وزیر کشور و رئیس‌جمهور به صورت شفاهی به ما گفته‌‌اند که با طرح اصلاح جدول حوزه‌‌های انتخابیه مجلس شورای اسلامی و تعداد نمایندگان موافق هستند. امیدواریم این طرح با همراهی دولت به سرانجام برسد و شاهد اصلاح جدول حوزه‌‌های انتخابیه مجلس شورای اسلامی و تعداد نمایندگان باشیم. اگر این طرح در صحن مجلس تصویب و از سوی شورای نگهبان تأیید شود، ۴۰نماینده به تعداد نمایندگان فعلی مجلس شورای اسلامی اضافه میشود و تعداد نمایندگان به ۳۳۰نفر افزایش خواهد یافت. اما همانطور که پیشتر گفته شد، افزایش تعداد نمایندگان الزاما ارتباطی به جمعیت آنها ندارد و در بیشتر طرح‌‌های اعلام‌شده، لابی‌‌های سیاسی نیز در معرفی نمایندگان جدید، موثر بوده است. در واقع مجلس بیشتر از آنکه محلی برای همگرایی باشد، تبدیل به محلی برای پیگیری مطالبات محلی شده است که تصویب آن، به روند توسعه کلی کشور آسیب می‌‌زند.
محمدرضا خباز استاندار سمنان و خراسان شمالی در دولت روحانی:
به جای افزایش استانها روش بودجه‌ریزی را عوض کنیم
محمدرضا خباز، سابقه سال ها حضور در مجلس به عنوان نماینده کاشمر را در کارنامه دارد و از جمله در دهه هشتاد، زمانی که بحث داغ تقسیم استان خراسان رضوی مطرح بود، خباز هم از موافقان تقسیم استان خراسان بود. او در دولت روحانی، مسئولیتی متفاوت گرفت و به عنوان استاندار، در خراسان رضوی و سمنان، مشغول به فعالیت شد. خباز دفاع نمایندگان مجلس از تقسیم استان ها را ناشی از قانون غلط بودجه ریزی در کشور می داند و معتقد است، با این وضع بودجه ریزی، نمایندگان حق دارند همچنان از تقسیم استان های جدید حمایت کنند.دلیل اصرار نمایندگان مجلس برای تشکیل استانهای جدید چیست؟
در کشور ما عشق و شور و حرص زدن برای تقسیم استان، فراوان وجود دارد. شما در هر استانی اگر چنین تقاضایی را مطرح کنید، حتما طرفدارانی دارد. دلیلش این است که روش بودجه‌ریزی قدیمی و متروکه است. روش اختصاص منابع مالی به شهرها، مدرن نیست. نخبگان گمان می‌‌کنند اگر شهری به استانی اضافه شود بودجه بیشتری می‌‌گیرند و این بودجه در نهایت به نفع عمران و آبادانی منطقه میشود. من خودم زمانی که در مجلس حضور داشتم به دنبال تقسیم استان خراسان بودم، چون معتقد بودم با این کار می‌‌توانیم بودجه بیشتری از تهران و سازمان برنامه و بودجه بگیریم.
تقسیم شدن استانها را به صورت کلی به نفع روند توسعه کشور می‌‌دانید؟
این نحوه تقسیمات کشوری ضررهای زیادی دارد. به یاد دارم در مجلس چهارم که نماینده کاشمر بودم، آقای ناطق نوری در یک سفر استانی که به قزوین رفته بودند، وعده دادند که قزوین تبدیل به استان بشود. این وعده وقتی در سخنرانی عمومی به وسیله رئیس مجلس مطرح شده بود، مردم قزوین خوشحال شده بودند. چون شهری توسعه‌یافته بودند و خوشحال شده بودند که دیگر لازم نیست برای کارهای اداری خود به زنجان بروند. با پیشنهاد ناطق نوری، دولت لایحه تقسیم استان را به مجلس فرستاد، ولی مجلس موافق نبود و رای نداد. به محض اینکه مجلس به تقسیم استان زنجان رای نداد، قزوین به‌هم ریخت و خودروها به آتش کشیده شد و افرادی هم کشته شدند. این حرکت خیلی حرکت نامناسبی بود و کشور هزینه زیادی برای این کار داد.
نظر شما درباره وعده آقای رئیسی برای تقسیم استان کرمان چیست؟
وقتی مسئولان اختیار یک مساله در دست خودشان نیست، نباید وعده بدهند. پیشنهاد تقسیم استان باید از طرف دولت بیاید، چون بار مالی دارد ولی کسی نمی‌‌تواند تضمین کند مجلس به این لایحه رای میدهد یا رای نمی‌‌دهد. رئیسی می‌‌تواند پیشنهاد بدهد که استان کرمان یا هر استان دیگری تقسیم شود، اما این پیشنهاد باید قانون شود و رای بیاورد. برخلاف مصوبه افزایش شهرها که مصوبه دولت کافی است. ایشان باید بگوید لایحه را به مجلس می‌‌فرستیم. شاید رای بیاورد و شاید نیاورد.
شما که هم در مجلس و هم در استانداری حضور داشته‌اید، چه پیشنهاد جایگزینی به جای تقسیم استانها دارید؟
به جای اینکه استانها را افزایش دهیم، باید نحوه بودجه‌ریزی را عوض کنیم. روش فعلی، کهنه‌‌ترین روش بودجه‌ریزی است. دولت باید شاخص درستی برای بودجه تعیین کند و مدیرانی که در استانها منصوب می‌‌شوند، افراد توانمندی باشند که توان اداره استان را داشته باشند. اگر این اتفاق بیفتد، نیازی به تقسیم استان نیست. فراموش نکنیم ایجاد استانهای جدید، هزینههای زیادی برای دولت ایجاد میکند. ایجاد استانداری به معنای تاسیس ده‌‌ها اداره کاری، خرید ساختمان و خودرو و استخدام است و این هزینه‌‌ها گاه هیچ نتیجه‌‌ای ندارد! چه خاصیتی دارد؟ به جز اینکه در بعضی جاها رقابت‌‌ها برای مرکز استان شدن به مسائل امنیتی دامن می‌‌زند. البته تاکید کنم خودم از مدافعان تقسیم خراسان بودم، چون دنبال بودجه بیشتر بودم. اگر به جای تقسیم استان، بودجه درست در اختیار جنوب کرمان گذاشته شود، آثار مثبت آن بیشتر خواهد بود. من هم در تقسیم گلستان، قم و اردبیل جزو موافقان بودم و الان منع‌رطب نمی‌‌کنم، اما پیشنهاد رطب بهتر می‌‌دهم. اگر دولت برای رسیدگی بیشتر به استانهای محروم، مثل جنوب کرمان، بودجه مناسب و مدیر توانمند و اختیارات کافی در اختیار آن منطقه قرار دهد، زودتر به نتیجه می‌‌رسد تا اینکه به دنبال تقسیم استان برود.
