از ابقای سپنتا تا مسکوت ماندن FATF

نگاهی به حاشیه‌‌ها و فعالیت‌‌های مهم دوره هشتم مجمع تشخیص مصلحت نظام

درگذشت رئیس اول

دوره هشتم مجمع تشخیص مصلحت نظام که از 23مردادماه 1396 آغاز شد و اول مهرماه همان سال، اولین جلسه خود را پشت سر گذاشت، در حالی به پایان راه خواهد رسید که در این دوره نیز مانند دوره هفتم، مجمع با تغییر اجباری رئیس روبه‌‌رو شد. به‌‌دنبال درگذشت مرحوم سیدمحمود ‌‌هاشمی‌‌شاهرودی در دی‌‌ماه 1397، ریاست مجمع به صادق آملی‌‌لاریجانی رسید. البته در همین دوره مجمع با تغییر اجباری دبیر هم روبه‌‌رو بود. 28 شهریورماه 1400 و پس از معرفی سیدابراهیم رئیسی به‌‌عنوان رئیس دولت سیزدهم، حکم معاونت اقتصادی ریاست‌‌جمهوری برای محسن رضایی صادر شد و در نهایت رضایی از دبیری مجمع استعفا داد تا سرانجام وارد دولت شده و جایگاه قدیمی خود را پس از 24سال تحویل محمدباقر ذوالقدر دهد. در روند بررسی مهم‌‌ترین فعالیت‌‌های انجام‌‌شده توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام در دوره هشتم، ذکر این نکته ضروری است که فعلا آمار دقیقی درباره تعداد جلسات برگزارشده و مصوبات مجمع ارائه نشده است و به نظر می‌‌رسد مانند دوره‌‌های گذشته برای اعلام عدد و رقم مصوبات و جلسات برگزارشده باید در انتظار آغاز دوره نهم و اولین نشست خبری دبیر مجمع باشیم که در همان روزهای ابتدایی دوره نهم برگزار خواهد شد. آنچه در این گزارش به آن اشاره شده است، مهم‌‌ترین حاشیه‌‌ها و دو پرونده پرسروصدایی است که مجمع تشخیص مصلحت نظام در دوره هشتم مورد بررسی قرار داد که یک پرونده شش‌‌ماه برای نتیجه‌‌گیری در صف بررسی بود و پرونده دیگر هنوز با گذشت نزدیک به چهار سال به نتیجه نرسیده است.

ماجرای سپنتا

ماجرای سپنتا نیکنام، عضو زردشتی شورای شهر یزد را می‌‌توان یکی از عجیب‌‌ترین پرونده‌‌هایی دانست که تعیین تکلیف آن به مجمع تشخیص مصلحت نظام واگذار شد. نیکنام که توانسته بود رای مردم یزد را برای حضور در شورای شهر به‌دست آورد، به‌دنبال شکایت یکی از اعضای شکست‌خورده این انتخابات که گفته می‌‌شود وابسته به جریان اصول‌‌گرایان است، به علت و بهانه اقلیت دینی بودن و داشتن عنوان «اسلامی» در شوراهای شهر و روستا، پرونده در اختیار شورای نگهبان قرار گرفت و این شورا رای به ممنوعیت حضور اقلیت‌‌ها در ترکیب شوراهای اسلامی و روستا داد که برهمین اساس، سپنتا نیکنام اجازه حضور در شورای شهر یزد را پیدا نکرد. با حاشیه‌‌های ایجادشده و نظرات متناقض درباره رای صادرشده توسط شورای نگهبان، پرونده پس از کش‌وقوس‌‌های فراوان سرانجام در تاریخ 24 دی‌ماه 1396 به صورت رسمی به مجمع تشخیص مصلحت نظام واگذار شد تا حل‌‌وفصل یکی از مصادیق مهم حقوق بشری به دوره‌‌ای سپرده شود که ریاست آن بر عهده‌‌ هاشمی‌شاهرودی بود. البته روند پرونده سپنتا نیکنام در مجمع برخلاف آنچه به نظر می‌‌رسید، به سرعت انجام نشد و حتی کار به تمدید دوره رسیدگی هم رسید. همین موضوع نشان می‌‌داد که رای صادرشده توسط شورای نگهبان مبنی بر محرومیت حضور اقلیت‌‌ها در شوراهای شهر و روستا، حامیان بزرگی نه‌تنها در شورا، بلکه در بین اعضای مجمع هم دارد. هرچند نام مخالف اصلی بازگشت عضو زردشتی شورای شهر به جایگاه قانونی‌‌اش افشا نشد؛ اما همانطور که از روزهای بررسی پرونده در شورای نگهبان به نظر می‌‌رسید، ردپای فقهای شورای نگهبان در این موضوع به چشم می‌‌خورد؛ مخالفتی که جنس آن به گونه‌‌ای بوده که به نظر می‌‌رسد بارها توانسته است صدور رای را به تاخیر بیندازد. چنانچه محمد صدر، یکی از اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام، در گفت‌‌وگویی که به تاریخ 23 تیرماه 1397 با اعتماد آنلاین انجام داده بود، رسما اعلام کرد: «برخلاف وجود اختلاف‌‌نظرها در بین اعضای مجمع در ماجرای عضویت اقلیت‌‌ها در شوراهای شهر و روستا، موضوع سپنتا نیکنام حل‌‌شدنی است، اما یکی از فقهای شورای نگهبان مخالف جدی عضویت اقلیت‌‌ها در شورای شهر است و همین مخالفت ممکن است مسیر پرونده را با چالش روبه‌رو کند». به هر ترتیب، این پرونده با چالش‌‌های فراوان خود در آخرین روز از تیرماه 1397 بسته شد و بعد از شش ماه مجمع تشخیص مصلحت نظام به صورت رسمی رای به بازگشت عضو زردشتی به شورای شهر یزد داد تا مجمع در روزی که محمود‌‌ هاشمی‌شاهرودی به علت بیماری در جلسه مجمع حاضر نبود، یکی از مهم‌‌ترین سوژه‌‌های پرحاشیه خود را به پایان برساند. البته در همان جلسه اعلام‌نظر نهایی مجمع، براساس گزارش‌‌های تصویری و آنچه روزنامه ایران در ستون «دیگه چه خبر» منتشر کرده بود؛ عکس‌‌های منتشرشده از جلسه مجمع تشخیص مصلحت نظام متعلق به دستور کار حضور اقلیت‌‌ها در شوراهای شهر و روستا بوده است و در زمان رای‌‌گیری احمد جنتی، دبیر شورای نگهبان به بازگشت سپنتا نیکنام رای نداده است و با چهره‌‌ای عصبانی‌‌ و ناراحت از رای اعضای مجمع در تصویر هست. اگرچه عباسعلی کدخدایی ارتباط این عکس با دستور جلسه را تکذیب کرد. موضوعی که بعدها توسط یکی دیگر از اعضای مجمع تایید شد و به نظر می‌‌آید این عکس گواهی بر آن باشد. نکته جالب توجه دیگر در این ماجرا به نقش مثبت محسن رضایی برمی‌‌گردد. به نظر می‌‌رسد دبیر سابق شورای نگهبان از جمله افرادی بوده است که در به نتیجه رسیدن این پرونده به سود سپنتا نیکنام و در کل اقلیت‌‌های دینی نقش داشته، به‌گونه‌‌ای که پس از اعلام‌نظر نهایی مجمع مبنی بر بازگشت سپنتا نیکنام به شورای شهر یزد، اسفندیار بختیاری نماینده زردشتیان در مجلس با ارسال نامه‌‌ای خطاب به محسن رضایی از او به علت تلاش‌‌هایش در روند نتیجه‌‌گیری این پرونده تشکر ویژه کرد.

داستان ادامه‌‌دار FATF

سیر و روند بررسی پیوستن ایران به گروه ویژه اقدام مالی موسوم به FATF، را می‌‌توان یکی از طولانی‌‌ترین و پیچیده‌‌ترین موضوع‌‌هایی دانست که در تاریخ جمهوری اسلامی ایران به مجمع تشخیص مصلحت نظام رسید و مدت‌زمانی طولانی را به خود اختصاص داد اما هنوز نتیجه نهایی از بررسی طولانی‌مدت این پرونده حاصل نشده است و هنور بعد از گذشت چهار سال از ارجاع پرونده به مجمع، این موضوع در حالت مسکوت قرار گرفته است. البته با توجه به روند پرونده هسته‌‌ای ایران در مذاکرات احیای برجام و تاکید تحلیل‌گران اقتصادی و سیاسی بر ضرورت تصویب FATF در صورتی که به دنبال بهره‌وری و استفاده درست از شرایط پس از توافق باشیم؛ این احتمال وجود دارد که در دوره نهم مجمع تشخیص مصلحت نظام یک‌بار دیگر پرونده در دستور کار قرار گرفته و روند بررسی آن آغاز شود. کما اینکه محمدرضا باهنر، در گفت‌‌وگویی که 18 خردادماه سال جاری با سایت منیبان داشت، اعلام کرده است که این امکان وجود دارد که پرونده گروه ویژه اقدام مالی یا همان FATF از حالت مسکوت خارج شده و در مجمع مورد بررسی دوباره قرار بگیرد. این پرونده که سال 1397 به مجمع تشخیص مصلحت نظام رفته و هنوز به نتیجه نهایی منتج نشده است، موافقان و مخالفان زیادی در بین اعضای مجمع دارد که شاید مهم‌‌ترین مخالفان پیوستن ایران به FATF را بتوان صادق آملی‌لاریجانی، سیدابراهیم رئیسی، محمدباقر قالیباف، غلامحسین محسنی‌‌اژه‌‌ای و احمد جنتی دانست که سه نفر از این جمع ریاست سه قوه را برعهده دارند و دو نفر دیگر هم در جایگاه ریاست مجمع تشخیص مصلحت و دبیری شورای نگهبان هستند؛ موضوعی که وزنه مخالفان را سنگین‌‌تر کرده است. البته پیوستن ایران به FATF، موافقان بزرگی هم در مجمع داشته است که مهم‌‌ترین آنها حسن روحانی، علی لاریجانی، محمدرضا عارف و مجید انصاری هستند که البته در حال حاضر، هیچ‌‌یک از این افراد پست و سمتی مهم در عرصه سیاسی ایران ندارند و بالطبع، وزنه سیاسی آنها در این ماجرا سبک‌‌تر از مخالفان است و همین موضوع کار را برای آنها سخت خواهد کرد.