آسمـان ابـری
روزنامه هممیهن ، منتشر کننده آخرین و بروزترین اخبار داخلی و خارجی.
چرا نشانی از تلاش برای احیای برجام به چشم نمیخورد؟
«ما کار اقتصاد مقاومتی را دنبال میکنیم و سفره، بازار و نان مردم را به مذاکرات گره نخواهیم زد.» این جملهای است که ابراهیم رئیسی تنها دو ماه پس از در اختیار گرفتن ریاست دولت سیزدهم، در گفتوگوی زنده تلویزیونی خود به مردم اعلام کرد؛ زمانی که دور جدید مذاکرات در دولت او هنوز آغاز نشده بود. روزهایی که رئیس دولت جدید، مذاکرات را شاید روندی ساده فرض میکرد که میتواند از دل آن بهراحتی با پیروزی قاطع خارج شود تا بهقول همطیفهای او، بهضرری که محمدجواد ظریف و دولت حسن روحانی به انقلاب زده بودند، پایان دهد و قهرمان ایرانیها لقب بگیرد. فضایی که البته بهنظر میرسد در دوران ریاستجمهوری حسن روحانی هم در آستانه بهوجود آمدن بود، اما با حضور میانهروها در جریان تصمیمگیری سیاسی، مانع بزرگی مقابل این رویای آنها ایجاد شد. پس از پایان دوران مدیریت این جریان سیاسی و با روی کار آمدن و حضور رادیکالها، یا بهقول خودشان، طیف انقلابی در دولت، بهنظر میرسد کشور وارد همان مسیری شده که مدنظر آنها بوده است؛ شاید برای رسیدن بههمین روزها بوده که برای روی کار آمدن رئیسجمهوری همسو با جریان رادیکال و کنار گذاشتن کامل طیف میانهرو، تلاشی گسترده و همهجانبه با استفاده از تمام ابزارهای قانونی و فراقانونی صورت گرفت. جریانی سیاسی که طی هشت سال حضور محمدجواد ظریف در وزارت امورخارجه، بابت آرام نگه داشتن اوضاع و جلوگیری از ایجاد بحران، به او حمله و توهین میکرده و ظریف را در خدمت غرب میدانستند؛ محمدجواد ظریف در پایان دوران وزارت خود قاطعانه اعلام کرد آنها حتی توان نوشتن دو صفحه توافق را ندارند؛ حالا مشخص شد که یا آنها واقعا توان مذاکره و بهنتیجه رساندن آن را ندارند و یا مذاکره را تنها برای نمایش قبول دارند، مسیر حرکت آنها در سیاست خارجی هم مانند سیاست داخلی است و قصد چندانی برای توافق و بهنتیجه رسیدن پرونده هستهای ندارند؛ کمااینکه، شاید همینطور که حسن روحانی در روز عید غدیر سال جاری در دیدار با جمعی از وزرا، معاونان، مسئولان و استانداران دولتهای یازدهم و دوازدهم گفته بود: «اگر مصوبه برجامی مجلس اصول گرا و انقلابی در اسفند 99 نبود، برجام بدون حضور آمریکا هم احیا شده بود و وارد فضای مبهم و نگران کننده ایران روزها نمی شدیم.» با آغاز مذاکرات در دولت سیزدهم، درحالیکه بهرغم خروج آمریکا از برجام، روند حرکت پرونده هستهای ایران در دولت حسن روحانی به سمتوسوی حل مسئله رفته بود و میزانی از امیدواری وجود داشت، با روی کار آمدن ابراهیم رئیسی، تصمیم بر آن شد محمدجواد ظریف و عباس عراقچی، بهعنوان سرتیمهای مذاکرهکننده هستهای ایران در دولت حسن روحانی، جای خود را به حسین امیرعبداللهیان و علی باقریکنی دهند که کاملا همسو و همنظر با حامیان رئیسی و بهقول خودشان انقلابی بودند و اگرچه پیشتر مخالف سرسخت برجام بودند، اما بهنظر میرسید، قرار است روند مذاکرات را با عزت و اقتدار پیش ببرند؛ همانگونه که سالها مدعی آن بودند که دستگاه دیپلماسی و تیم مذاکرهکننده، درک درستی از اقتدار ندارند و رویای آن را در سر داشتند و خود را دلواپس معرفی کرده بودند. سرانجام با اعزام تیم مذاکرهکننده به ریاست علی باقریکنی از سوی دولت ابراهیم رئیسی به وین، هر ازچندگاهی اخباری امیدوارکننده از هتل کوبورگ، محل برگزاری مذاکرات به گوش میرسید؛ اخباری که بیشتر آنها بر مبنای اظهارنظر میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه بود و برهمیناساس، بارها گمانهزنی امضای توافقنامه جدید در فضای رسانهای و بین افکار عمومی صورت گرفت، اما این روزها و در آستانه یکسالگی دولت ابراهیم رئیسی، نهتنها خبری از توافق نیست و دود سفید بهچشم نمیآید؛ بلکه نگرانیهای جدیدی هم بهوجود آمده است که در دولت حسن روحانی و زمانیکه دولت و مذاکرات در اختیار میانهروها بود، حتی ردی از آنها دیده نمیشد.
تصمیم سخت رئیسی
در روزهایی که ابهام درباره مذاکرات هستهای وجود داشت و تیم مذاکرهکننده ایران، هتل محل مذاکرات در اتریش را ترک کرده بود و در تهران حضور داشت، ابراهیم رئیسی جمله مهمی را در همایشی اقتصادی در تهران اعلام کرد که محل گمانهزنیهای فراوان شد؛ او گفته بود: «قرار است در کشور تصمیم های سختی بگیریم. شاید برخی موافق این موضوع نباشند، اما اگر با نگاه نقادانه به کارها نگاه کنند، اشکالی ندارد، ما را رهنمود می کند به افق روشنی که پیش روی اقتصاد است.» پس از این اظهارنظر، گمانهزنیها درباره منظور و هدف رئیس دولت سیزدهم آغاز شد. اتفاقنظر روی یک موضوع بود؛ تصمیم سختی که رئیسی از آن خبر داده، اقتصادی است، اما درباره اینکه این تصمیم دقیقا چیست، نظرات مختلفی وجود داشت؛ برخی از تغییر در قیمت حاملهای سوخت سخن میگفتند و برخی دیگر بحث گندم را بهمیان میکشیدند و درنهایت، گروهی هم معتقد بودند که احتمال دارد تصمیمی که رئیسی اعلام کرده، در حوزه برجام باشد و شاید جمهوری اسلامی ایران با شرایطی که در وین پیش آمده، قصد دارد از برجام خارج شود که رئیس دولت چنین اظهارنظری را مطرح کرده است. موج «تصمیم سخت» و گمانهزنیهای درباره این تصمیم، خیلی زود آرام شد. بهعبارتی، شاید آخرین روزنههای امید به مذاکراتی بود که باید در دوحه، پایتخت قطر صورت میگرفت تا شاید از دل این مذاکرات، خبر خوبی به تهران مخابره شده و درنهایت روند بهگونهای پیش برود که اوضاع اقتصادی کشور حداقل از بالا رفتن نجومی قیمتها و تورم بالای 40درصد خارج شده و وارد مرحله سکون شود.
آژانس نگرانتر شد
پس از بینتیجه بودن مذاکرات در دوحه، ابهامی گستردهتر، فضای سیاسی ایران را برگرفت تا انتشار دو مصاحبه انجامشده توسط رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی این ابهام را افزایش داد. ذکر این نکته ضروری است که پیش از مذاکرات دوحه، اتفاقی مهم در ایران رخ داد و سازمان انرژی اتمی ایران، 18خرداد ماه رسما اعلام کرد که ایران دوربینهای آژانس بینالمللی انرژی اتمی را قطع کرده است؛ جمعه 31تیر ماه نیز رافائل گروسی در گفتوگویی که با روزنامه اسپانیایی «ال پائیس» داشت، اعلام کرد برنامه اتمی ایران بهسرعت پیش میرود و آژانس وارد دوران نابینایی اجباری شده است؛ روندی که باعث خواهد شد بازسازی پازل برای آژانس بینالمللی انرژی اتمی بسیار دشوارتر از قبل باشد. اما پنج روز پس از مصاحبه با روزنامه اسپانیایی، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی، گفتوگوی جدیدی انجام داده و در آن از نگرانی گسترده خود سخن گفته است. رافائل گروسی اینبار با شبکه خبری سیانان مصاحبه کرده و با بیان اینکه ایران در حال غنیسازی اورانیوم در سطوح بالاست، رسما اعلام کرده مذاکرات با ایران نتیجهای در پی نداشته است و اگر همین روند ادامه پیدا کند و مذاکرات بهصورت قطعی شکستخورده تلقی شود، وارد فاز نامشخصی خواهیم شد.
فضایی که مهآلودتر شد
اظهارنظرهای رافائل گروسی در حالی فضای پرونده هستهای را بیشتر از قبل مهآلود کرده است، که در گذشته این سطح از ابهام و نگرانی وجود نداشت. حال با مدیریت انقلابی در دولت سیزدهم، مسیر به سمتوسویی رفته که حتی اصولگرایانی مانند محمد مهاجری اعلام کردهاند امیدی به احیای برجام وجود ندارد. اکنون شاید مشخص شده که حضور میانهروها چه اهمیتی برای کشور داشته است؛ بهگونهای که جلیل رحیمی، یکی از نمایندههای مستقل مجلس در گفتوگویی که انجام داده، بهتمجید از محمدجواد ظریف پرداخته و گفته است دشمن توانایی بهحاشیه راندن ظریف را نداشت، اما تندروها یاران انقلاب را به حاشیه راندند.