استراتـژی نعـل وارونه
طیف تندرو اصولگرایان با پررنگ کردن دوقطبی‌های اجتماعی در پی چیست؟
طیف تندرو اصولگرایان با پررنگ کردن دوقطبی‌های اجتماعی در پی چیست؟
ایام ماه رمضان، زمانی است که صدای خطیبان و مداحان بیش از زمان‌های دیگر شنیده می‌شود. هشدارهای برخی سخنرانان مذهبی در هفته‌های اخیر و مسائل و اولویت‌بندی آنها در این سخنرانی‌ها و مداحی‌ها، نشان از بروز چندگانگی در اولویت‌بندی جریان حاکم داشته است. این موضوع را در بیانیه ستاد امر به معروف و نهی از منکر در پاسخ به نامه مجتبی توانگر که «در برخورد با حجاب نباید سراغ روش‌های شکست‌خورده رفت» نیز که روز گذشته منتشر شد، می‌توان دید. در بخشی از این بیانیه آمده است:«مهم‌ترین موضوع امر به معروف و نهی از منکر عدالت اجتماعی و عبودیت است و یکی از وجوه عدالت اجتماعی، عدالت اقتصادی خصوصاً در حوزه معیشت و زندگی مردم است. ستاد اقداماتی در سال گذشته در این زمینه انجام داده که بخشی از آن در تارنمای ستاد قابل مطالعه است، ولی هیچ‌گاه این مسئله را مستمسکی برای بازی‌های سیاسی و تخریب بلاوجه قرار نمی‌دهد. اعضای یک حزب سیاسی که در مجلس قدرت دارند و در کمیسیون اقتصادی هم تعدادی از آنها عضو هستند و دیگران را به بی‌کارنامه بودن متهم می‌کنند، حداقل به این سوالات پاسخ بدهند که طی مدت این سه سال و اندی کدام طرح و مصوبه گره‌گشای اقتصادی را ارائه کرده‌اند؟ چرا مردم این‌گونه با تورم افسارگسیخته و افزایش نقدینگی دست و پنجه نرم می‌کنند و دلار آمریکایی بر اقتصاد ما حاکم است؟! برای مبارزه با فساد اقتصادی چه طرحی داده‌اند؟ به‌جای پاسخگویی و عذرخواهی در پیشگاه ملت، موضوع حجاب را وسیله‌ای قرار دادید برای پوشاندن ضعف شدید در حوزه اقتصاد! کارنامه خود را برای بهبود وضعیت معیشت مردم طی سه سال گذشته و مبارزه با مفاسد اقتصادی بدون سیاسی‌بازی ارائه نمایید.»
اولویت‌ها و سخنان تریبون‌داران
موضوعی که در بیانیه ستاد امر به معروف و نهی از منکر مطرح شده پیشتر در سخنان افرادی مثل محمود کریمی در مراسم این هفته مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت. محمود کریمی در یکی از مراسم‌های ماه رمضان گفته بود: «راه‌حل مسئله حجاب، عدالت است. اگر مردم از نحوه اداره مملکت راضی باشند، همه یکسان باشند، یک آقازاده بیشتر نبرَد یکی کمتر، در این صورت مشکل حجاب هم حل می‌شود.» او همچنین از نمایندگان مجلس انتقاد کرده بود و گفته بود: «در انتخابات مجلس فهرستی رای ندهید و به کسانی رای بدهید که اهل تقوا باشند که چرا طرح شفافیت آرای نمایندگان را تصویب نکرده‌اند و سر ما کلاه رفته است.»
محمود کریمی از مداحان مشهور جریان اصولگراست که در سال‌های گذشته، نقش مهمی در تبیین مواضع این جریان سیاسی داشته است تا جایی که بلافاصله مجلس به صحبت‌های او واکنش داد و توضیح داد که قانون «شفافیت آرای نمایندگان» در مجمع تشخیص مصلحت نظام است.
پیش از این نیز بعضی چهره‌های سیاسی گفته بودند:«مشکل اصلی کشور مسائل اقتصادی است». چنانچه در پیام نوروزی رهبری نیز مطلبی با این مضمون وجود داشت:«ما مشکل کم نداریم، مشکلات گوناگونی داریم، در زمینه‌ی فرهنگی، در زمینه‌ی سیاسی، لکن مسئله‌ی اصلی و محوری در این سال هم مسئله‌ی اقتصاد است. یعنی اگر ما بتوانیم ان‌شاءالله مشکلات اقتصادی را کاهش بدهیم و مسئولین ان‌شاءالله همّت کنند، دقت کنند، تلاش‌های مهمی انجام بدهند در این زمینه، خیلی از مسائل دیگر کشور هم حل خواهد شد. هم دولت، هم مجلس شورای اسلامی.»
اما طیف رادیکالی از اصولگرایان اصرار دارند که همچنان مسائل دیگر اولویت مسائل کشور باشد. حتی هفته گذشته که انصاریان خطیب مشهور جریان اصولگرا گفته بود «۹۰ درصد خانم‌های بی‌حجاب را مقصر نمی‌دانم و خیلی هم دعاگوی آنها هستم و دلم برایشان می‌سوزد حتی اگر بگویند غلط کرده‌ای. باطن این خانم‌ها با خدا است. با نماینده‌های آنها صحبت کنید و خواسته‌هایشان را بشنوید.»این صحبت‌ها با واکنش تند اصولگرایان مواجه شد. درحالی‌که حتی پس از اینکه مهدی فضائلی، عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب نوشت: «برخلاف برخی برداشت‌ها، این سخن واعظ معزز حجت‌الاسلام حاج شیخ حسین انصاریان که «۹۰ درصد خانم‌های بی‌حجاب را مقصر نمی‌دانم... باطن این خانم‌ها با خدا است»، منطبق بر نگاه رهبر انقلاب و تصریحات متعدد معظم له است.» باز هم از حجم انتقادات از او کاسته نشد.
طی هفته‌های اخیر شاهد آن هستیم در پی هر آرامش اندکی در این زمینه، باردیگر اظهارنظری تند و واکنش‌برانگیز انجام می‌گیرد. به نظر می‌رسد جریان قدرتمندی در نزدیکی دولت به‌دنبال این است که با درگیر نگه داشتن ذهن جامعه به این موضوع بحث و نگاه‌ها را از مسائل اقتصادی به سمت مسئله حجاب بکشاند. چنانچه در همین جنگ خطیبان و مداح‌ها، منصور ارضی، مشهورترین مداح سیاسی، همچنان مسئله حجاب را مسئله‌ای حیثیتی معرفی می‌کند. او در یک مراسم گفته بود: «دعا کنیم برای اینهایی که قراره مجری کار بشن که بتونن جمع کنن این بساط بی‌حجابی را.... آقا جان، این بی‌حجابی‌ها داره ما رو می‌کشه، داره خفه‌مون می‌کنه! شرمندتیم که هم باید برای حسین و اجدادت گریه کنی و هم برای ما...!»
مشخص نیست پشت سر دولت بمانند
اصولگرایان به‌جای آنکه از روزهای باقی‌مانده مجلس و دولت برای اصلاح خطاهای خود بهره ببرند، به‌دنبال آن هستند که مسیر پیموده‌شده را مخدوش کنند و تصویری غیرواقعی از خود ترسیم کنند و نعل وارونه بزنند.
سعید شریعتی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب در این زمینه به هم‌میهن می‌گوید:«نه اینکه مسئله حجاب مسئله جامعه نیست، اما این مسئله از نظر جامعه حل شده و راه‌حل خود را پیدا کرده است. اما بخش‌هایی از سیاسیون علاقه‌مند هستند که دعوا باقی بماند و به آنچه جامعه مطالبه می‌کند، تن ندهند. این کار هم اهداف مختلفی دارد. یکی از اهداف هم همین است که آنچه فضای عمومی کشور را اشغال می‌کند، چیز دیگری باشد. چرا؟ چون بخش‌های مذهبی جامعه اگر در این محور متمرکز نباشند، در مرحله بعدی معلوم نیست پشت سر دولت و اجزای دیگر باشند و از بدنه حامیان وضع موجود خارج می‌شوند و بدنه جریان ریزش شدید می‌کند. لذا اینها محل نزاع را جایی نگه می‌دارند که حامیان خود را حفظ کنند.»
وی در ادامه افزود:«تا زمان انتخابات هم این رویه را ادامه خواهند داد، چنانچه یکی از روزنامه‌های این جریان گفته بود باید روی چند محور کار کنیم که یکی بهبود معیشت طبقه محروم است که با آمارسازی پروپاگاندایی تلاش در مجاب‌سازی مردم دارند و دیگری همین مسائل است. چون ظاهرا تنها موضوعی است که می‌تواند طرفداران آنها را حفظ کند.»
استاندارد دوگانه...
ماجرای نحوه پوشش و حجاب و تبدیل کردن آن به بحث در جامعه و ایجاد دوقطبی بر سر این موضوع، به صورت عامدانه توسط بعضی طیف‌های تندرو جناح اصولگرا پیگیری می‌شود. درحالی‌که هشت سال قبل که به‌خاطر ورود ایران به برجام، امید اجتماعی در کشور افزایش یافته بود، اصولگرایان دستاوردهای اقتصادی دولت را زیر سوال می‌بردند. یک روز می‌گفتند هواپیماهای وارداتی ایران دست‌دوم است و روز دیگر از ورود بخش خصوصی به اقتصاد ابراز نگرانی می‌کردند. در دولت دوم روحانی نیز، با اتفاقاتی که افتاد، همه انتقادات آنها رنگ و بوی اقتصادی گرفت. از ابراهیم رئیسی که رئیس قوه قضائیه بود تا نامزدهای انتخابات مجلس و ریاست‌جمهوری، همه دولت را مقصر ناکامی اقتصاد کشور می‌دانستند. زاکانی سهم مدیران بی‌غیرت را در ایجاد مشکلات 80 درصد خوانده بود و دیگران نیز با همین ادبیات تحقیرآمیز درباره عملکرد دولت روحانی، صحبت می‌کردند.
به‌نظر می‌رسد تندروهای نزدیک به دولت تلاش دارند با پررنگ کردن و دوقطبی کردن جامعه، حول مسائل حاشیه‌ای، کارنامه اجرایی و اقتصادی دولت را در رسانه‌ها و افکار عمومی به حاشیه ببرند و منتقدان دولت را هم به سیاه‌نمایی یا تعارض با ارزش‌ها متهم کنند. به‌عنوان نمونه درحالی‌که افزایش سرسام‌آور قیمت خودرو و اجاره‌خانه برای بسیاری از مردم مشکلات زیادی ایجاد کرده است، خبرگزاری فارس در صفحه فارس من (ویژه پیگیری مطالبات مردمی) ادعا کرده است این مسائل در صدر درخواست‌های مردم قرار دارد: «1- کشف حجاب جرم‌انگاری شود/ تشکر از سردار رادان بابت برخورد با کشف حجاب/ لزوم تسریع در تصویب طرح عفاف و حجاب ستاد امر به معروف/ بازیگران کشف حجاب‌کرده ممنوع‌الکار شوند» پنجمین درخواست در این فهرست این است که «چادری‌ها با قیمت بالای چادر جریمه نشوند». سایر درخواست‌ها هم ماهیتی مشابه دارد. در ردیف نهم مطلبی درباره خودرو و در ردیف هجدهم درباره گرانی اجاره‌بهای منازل مسائلی مطرح شده است و ابدا هیچ انتقادی متوجه مجلس یا دولت بابت گرانی‌ها نشده است.
رفتار این گروه از اصولگرایان اگر به نتیجه برسد، نتیجه خوبی برای جامعه ندارد و به گسست‌های اجتماعی دامن می‌زند. اما تا مدتی دولت را از زیر فشار انتقادات اقتصادی به‌خصوص از طرف نیروهای همسو و مذهبی حامی اصولگرایان رها می‌کند. و اینکه مسائل تنها شعار باقی‌مانده این جریان برای حفظ سرمایه اجتماعی باشد.
چهره‌ها
سابقه حمایت مداحان و واعظان از اصولگرایان
محمود کریمی
از مداحان مشهور ایران که همیشه در مسائل سیاسی اظهارنظر کرده است و بسیاری از چهره‌های سیاسی از جمله محمود احمدی‌نژاد در جلسات روضه او حضور داشته‌اند و خود او نیز بارها به محافل مهم و سیاسی از جمله جلسات عزاداری بیت رهبری، برای مداحی دعوت شده است. سال 1400 روزنامه ایران، ارگان رسانه‌ای دولت ویژه‌نامه‌ای 16صفحه‌ای برای «محمود کریمی» مداح منتشر کرد. در این ویژه‌نامه دو صفحه فقط به مصاحبه با مادر محمود کریمی اختصاص داده شده است؛ کاری که حتی برای بسیاری وزیران و مدیران و شهدا و ورزشکاران هم انجام نشده بود. محمود کریمی مداح گمنامی نیست و به جز روضه‌خوانی شهرت دیگری هم دارد؛ حتی افرادی که اهل هیئت نیستند هم ماجرای برخورد او را در خیابان به یاد می‌آورند. ظاهرا محمود کریمی زمان رانندگی، از سرنشینان یک خودروی ۲۰۶ احساس خطر می‌کند و با آنها مقابله می‌کند. خبرگزاری مهر در ۲۱ دی از رضایت دادن شاکی این پرونده خبر داد و از قول شاکی چنین نوشت: «به دلیل تعلقاتی که به اهل بیت دارم و محمود کریمی هم، چون یکی از مداحان اباعبدالله‌الحسین است، از شکایت خود گذشتم.» وحید یامین‌پور از معدود افرادی بود که در آن مقطع به حمایت از محمود کریمی پرداخت و کل ماجرا را ساختگی خواند.
حسین انصاریان
برای بسیاری از مردم باورپذیر نبود سخنران اخلاق‌گرای حسینیه همدانی‌های تهران، عموی فوتبالیست مشهور پرسپولیس باشد. اما شیخ حسین انصاریان و برادرزاده‌اش (که در اثر کرونا درگذشت)، در دو مسیر متفاوت مشهور شدند. حسین انصاریان زاده ٢٧ آبان ۱۳۲۳ خوانسار، پدرش محمدباقر از خاندان انصاریان و مادرش از سادات مصطفوی آن شهر بود. او از روحانیونی بود که قبل از انقلاب اسلامی به‌خاطر سخنرانی‌های انتقادی در دی‌ماه 57 و حمایت از امام خمینی بازداشت شد. اما بعد از انقلاب در مسئولیت‌های ارشد دولتی قرار نگرفت. انصاریان در جریان اعتصاب‌های قبل از انقلاب، به جمع‌آوری پول و وجوه شرعی از مردم برای اعتصاب‌کنندگان می‌پرداخت. او همچنین بخشی از وجوهات شرعی دریافتی توسط خود را با اجازه امام خمینی برای نجات زنان قلعه شهرنو صرف کرد. او سال 90 در یکی از مشهورترین خطبه‌های خود، از مردم حلالیت خواست: «مایی که شعار دادیم، منبر رفتیم، بیانیه دادیم، شما رو فرستادیم جلو که انقلاب کنید، دنبال میز و پست نبودیم و نیستیم، اما این وضعی که پیش اومده رو نمی‌خواستیم. مردم! ما رو ببخشید؛ ما به شما وعده‌هایی دادیم که نشد. نمی‌خواستیم شما تو فشار باشید، نمی‌خواستیم گرونی باشه.» مؤسسه فرهنگی دارالعرفان که در سال ۱۳۷۷ تأسیس شده، زیر نظر او به فعالیت در حوزه فضای مجازی در قالب سایت Erfan.ir، نشر آثار و سخنرانی‌های انصاریان و پاسخگویی به سؤالات و شبهات دینی و اعتقادی می‌پردازد.
منصور ارضی
منصور ارضی از مداحان سیاسی مشهور این سال‌هاست. انتقادات از او و ورود او به سیاست به قبل از انتخابات 1376 برمی‌گردد؛ زمانی که ارضی از منتقدان جدی هاشمی‌رفسنجانی و سیاست‌های او بود. این انتقادات در ادامه به انتقادات تند او از خاتمی کشیده شد. زبان گزنده و انتقادات بی‌پرده او که گاه به فحاشی هم کشیده و باعث شد مجالس او همیشه مورد اقبال جریان اصولگرا باشد، اما به مرور او به حمایت از زیرجریان‌های اصولگرا نیز پرداخت. او زمانی که قالیباف با احمدی‌نژاد دچار اختلاف شده بود، در حمایت از احمدی‌نژاد گفته بود: «در عین حال که عمربن سعد را لعن می‌کنیم، باید ابن‌سعدهای زمان را نیز بشناسیم. آن ملعون در مقابل فرمایش حضرت اباعبدالله‌الحسین که در قبال کشتن من به گندم ری هم نمی‌رسی با تمسخر گفت که اگر به گندمش نمی‌رسم، به جوی طویله‌های آن که می‌رسم. برخی از ابن‌سعدهای زمان ما هم همین‌گونه‌اند و هر طوری‌که شده قصد دارند گوشه‌ای را اشغال کنند و حالا اگر به گندم ریاست‌جمهوری نرسیده‌اند، جوی فلان سازمان و شهرداری و مدیرکلی هم برایشان کافی است.» او انتقاد برخی نمایندگان در مجلس به دولت محمود احمدی‌نژاد را ناشی از خوردن «لقمهٔ حرام» خواند. بعد از ماجراهای مشایی، ارضی هم به جرگه منتقدان احمدی‌نژاد پیوست و اسفندیار رحیم‌مشایی را با سلمان رشدی مقایسه کرد: «این آقایی که ادعای آسمانی بودن دارد از سلمان رشدی هم بدتر است.» دولت احمدی‌نژاد به اتهام توهین و افتراء و تحریک به قتل رئیس دفتر رئیس‌جمهور از ارضی شکایت کرد که در نهایت به تبرئه منصور ارضی از سوی قوهٔ قضائیهٔ انجامید.
