تخلف‏‌هایی که به ضرر سهامداران تمام شد

روز سه‌‌شنبه 25مردادماه سال جاری، گزارش نهایی کمیسیون صنایع و معادن در مورد تحقیق و تفحص از عملکرد شرکت فولاد مبارکه اصفهان در مجلس شورای اسلامی مورد بررسی قرار گرفت و نمایندگان با 168 رأی موافق، 13رأی مخالف و چهار رأی ممتنع از مجموع 212 آرای مأخوذه با ارجاع گزارش تحقیق و تفحص از فولاد مبارکه اصفهان به قوه قضائیه موافقت کردند. خلاصه این گزارش این‌گونه است که در طول تحقیق و تفحص، 300 هزار سند بررسی و 1200 پرونده برای آن تشکیل شد که در نتیجه، در مجموع 918 هزار و 734 میلیارد ریال (91هزار و 873 میلیارد تومان) تخلف کشف و در صحن علنی مجلس قرائت شده و به قوه قضائیه ارسال شد. شرکتی مانند فولاد مبارکه اصفهان که در بازار سرمایه به عنوان لیدر بازار بوده و همچنین 19/29درصد از سهام قالب سهام عدالت به مردم و 49 درصد به دولت اختصاص دارد، هر رفتارش می‌‌تواند به نفع و ضرر سهامداران ختم شود. براساس گزارش تحقیق و تفحص، در بخش افزایش سرمایه، سوددهی و بهای تمام‌شده شرکت تخلف کرده و این رفتار به ضرر سهامداران ختم شد.

تخلف سازمان بورس در افزایش سرمایه فولاد

سازمان بورس با وجود مشکلات در افزایش سرمایه فولاد، در آخرین دقایق، افزایش سرمایه پرابهام این شرکت را تایید کرد. با برگزاری مجمع عمومی فوق‌العاده صاحبان سهام شرکت فولاد مبارکه در تاریخ 25اسفند 1399 افزایش سرمایه شرکت از 209هزار میلیارد ریال به 293هزار میلیارد ریال از محل سود انباشته تصویب شد. در پیشنهاد هیات‌مدیره به مجمع عمومی فوق‌العاده، دلیل این افزایش سرمایه «تامین بخشی از منابع مورد نیاز جهت تکمیل طرح‌‌های توسعه در دست اجرا (احداث خط نورد گرم2)» ذکرشده که براساس گزارش تحقیق‌وتفحص، برای این موضوع مصرف نشده و حتی قرارداد با خارجی‌‌ها هم مبهم است. علاوه بر این، از آنجایی که در زمان تصویب افزایش سرمایه، شرکت دارای سهام خزانه بوده و با توجه به مفاد ماده 5 آیین‌نامه خرید، نگهداری و عرضه سهام خزانه (مصوب شورای عالی بورس و اوراق بهادار مورخ 15/4/94) و به لحاظ رعایت حقوق سهامداران، این افزایش سرمایه به نوعی توزیع سود به شکل غیرنقدی محسوب می‌‌شود، لذا مشخص نیست که چرا حسابرس و بازرس قانونی به صورت کاملا غیرحرفه‌‌ای تاییدیه افزایش سرمایه را ارائه داده و چرا سازمان بورس بدون توجه به دستورالعمل مذکور و به شکل ناباورانه‌ای، در آخرین دقایق مجوز افزایش سرمایه را به شرکت ارائه می‌‌دهد. توجه به این نکته ضروری است که طبق آئین‌نامه مذکور سهام خزانه مشمول دریافت سود نیست، بنابراین در این افزایش سرمایه، حقوق سهامداران رعایت نشده است. در گزارش توجیهی افزایش سرمایه برآوردی از هزینه‌‌های ارزی - ریالی مربوط به ماشین‌آلات و تجهیزات تولیدی داخلی آورده شده است. در این بخش، سوال این است که چرا برای خرید تجهیزات تولیدی داخلی مبلغ هزینه‌‌ها به ارز (یورو) آورده شده و با نرخ هر یورو از 260هزار ریال تا 275هزار ریال تسعیر شده است؟ این در حالی است که خریدهای داخلی باید به ریال برآورد می‌‌شد.

کم نشان دادن سود با دستکاری در هزینه بهای تمام‌شده

براساس گزارش تحقیق و تفحص مجلس، انجام بخشی از فعالیت‌‌ها در شرکت فولاد مبارکه از طریق انعقاد قرارداد با شرکت‌‌های اقماری خودش صورت می‌‌پذیرد که با توجه به پتانسیل نیروی انسانی شرکت، انجام آنها از طریق شرکت میسر بوده و از تحمیل هزینه اضافی به شرکت جلوگیری می‌شود. به عبارت دیگر انعقاد قرارداد و انجام فعالیت‌‌ها از طریق شرکت‌‌های اقماری ضمن کاهش بهره‌وری نیروی انسانی و بی‌انگیزه نمودن کارکنان، موجب افزایش بهای تمام‌شده و طبعاً کاهش سود می‌‌شود. در نمونه‌‌ای دیگر می‌‌توان به پرداخت مبلغ یک میلیارد و 613 میلیون ریال بابت ماموریت غیرضرور مدیرعامل آتیه فولاد نقش جهان به کشور عمان جهت بازدید از یکی از شرکت‌های تراستی فولاد مبارکه اشاره کرد.

کارهای غیرقانونی از طریق شرکت‌‌های تابعه

شرکت فولاد مبارکه از طریق شرکت‌‌های تابعه پرداخت‌‌های غیرقانونی انجام داده است. به عنوان نمونه از طریق شرکت مهرجی سه‌میلیارد ریال برای افراد بی‌ربط به شرکت، هتل گرفته شده و ادکلن و کیف و آجیل به ارزش 10میلیارد ریال برای افراد غیرمرتبط در خارج از شرکت خریداری شده است یا پرداخت غیرقانونی 301 هزار و 865 میلیارد ریال از طریق شرکت توکا تدارک به افراد غیر، که سبب ضرر شرکت شده است.

ابهام در ارزش واقعی شرکت‌‌های تابعه

شرکت‌‌های اقماری با سرمایه‌گذاری شرکت فولاد مبارکه و همچنین سرمایه‌گذاری شرکت‌‌های مذکور در یکدیگر ایجاد شده‌اند، بنابراین، برای محاسبه ارزش سهام یک شرکت نیاز به محاسبه سهام شرکت سرمایه‌پذیر است. در حالی‌که شرکت سرمایه‌پذیر نیز خود در یک شرکت دیگر سرمایه‌گذاری کرده که آن شرکت نیز خود در شرکت اول سرمایه‌گذاری کرده و با دور تسلسل صورت گرفته امکان محاسبه ارزش واقعی شرکت‌‌ها میسر نیست. به عنوان نمونه، می‌‌توان به شرکت هلدینگ آتیه فولاد نقش جهان اشاره کرد که 28درصد سهام آن متعلق به فولاد مبارکه و 26درصد از سهام آن متعلق به سایر شرکت‌‌های تابعه فولاد مبارکه است. این شرکت خود دارای 21 شرکت تابعه است و ساختار این شرکت‌ها به گونه‌‌ای است که در یکدیگر دارای سهام بوده و ارزش واقعی این شرکت‌ها به دلیل دارا بودن سهام متقابل قابل تعیین نیست. از 21 شرکت زیرمجموعه فولاد، شرکت‌‌های بزرگ بورسی مانند چادرملو، گل‌گهر و معادن قرار دارند. لیست شرکت‌‌های تابعه فولاد از قرار زیر است: فولاد هرمزگان جنوب، صنایع معدنی فولاد سنگان خراسان، فولاد امیرکبیر کاشان، فرهنگی ورزشی فولاد مبارکه، بین‌المللی مهندسی سیستم‌‌ها و اتوماسیون، هلدینگ سرمایه‌گذاری توکا فولاد، هلدینگ فولاد متیل، فولاد تاراز چهارمحال، صنعتی معدنی چادرملو، سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات، فولاد سفیددشت چهارمحال، ورق خودرو چهارمحال و بختیاری، فنی مهندسی فولاد مبارکه، معدنی و صنعتی فولاد سنگ مبارکه، فلز تدارک، نوین‌الکترود اردکان، آتیه فولاد نقش جهان و معدنی و صنعتی گل‌گهر.

هموارسازی سود شرکت‌‌های تابعه

با وجود شرکت‌‌های اقماری و زیرمجموعه‌‌های متعدد، امکان هموارسازی سود و پوشش عملکرد نامناسب آنها وجود دارد. به عنوان نمونه شرکت فولاد سنگ که 99 درصد از سهام آن متعلق به شرکت فولاد مبارکه است، در تاریخ 30 تیرماه 1399 تعداد 84 میلیون و 700 هزار سهم خود در شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات را با عرضه بلوکی به شرکت فولاد مبارکه واگذار کرد. قیمت هر سهم درتاریخ مذکور 19هزار و 350ریال بوده، در حالی‌که این سهم در پایان سال معادل 13570 ریال ارزش داشته است. به عبارت دیگر زیان حاصل از خرید سهام در سال مذکور، بالغ بر 489 میلیارد ریال بوده که عملاَ با توجه به روند کاهشی شاخص بورس در زمان خرید سهام، زیان مذکور قابل پیش‌‌بینی بوده و با خرید سهام، این زیان از شرکت فولاد سنگ به شرکت فولاد مبارکه منتقل شده است.

کسب سود از سهام‌داران خود با نام سهام خزانه

طبق مصوبه هیأت‌مدیره شرکت به شماره 3161-2-20000 مورخ 24/6/1399 در راستای دستورالعمل سهام خزانه و در اجرای مفاد برنامه تحصیل سهام خزانه تا تاریخ 6اردیبهشت 1400 تعداد یک میلیارد و 15 میلیون سهام معادل 15 هزار و 447 میلیارد ریال با نرخ متوسط 15206 ریال تحصیل شده است. با توجه به مکاتبات سازمان بورس اوراق بهادار تهران و سایر مدارك دوره تحصیل سهام خزانه از 12/7/99 لغایت 2/9/99 بوده لیکن محدوده زمانی رعایت نشده که یکی از عوامل عدم اثربخش بودن برنامه تحصیل سهام خزانه شده است. براساس ماده 198 قانون تجارت، خرید سهامی، تحت عنوان خزانه ممنوع است. سؤالی که مطرح می‌‌شود این است که: چگونه شرکت بازارگردانی فولاد مبارکه در سه‌ماهه‌‌ای که همه مردم ضرر کرده‌اند، بالغ بر 1000میلیارد ریال سود داشته است؟ هیات‌مدیره شرکت فولاد مبارکه اقدام به تاسیس صندوق بازارگردانی سهام شرکت‌‌های گروه فولاد مبارکه با مالکیت معادل 999/99 درصد سهم فولاد و 100 درصد سهم شرکت سرمایه‌گذاری توسعه توکا و سرمایه 7هزار و 778 میلیارد ریال تصویب کرد. فعالیت صندوق عملاً از فصل چهارم سال 1399 آغاز و مجموعاً بالغ بر یک‌هزار ریال سود داشته است که با توجه به وضعیت بورس در آن مقطع زمانی، کسب سود مذکور بیانگر خرید سهام در قیمت پایین و فروش در قیمت بالاتر بوده و این روند به‌صورت مکرر انجام شده است که نشانگر صرفا کسب منفعت و نوسان‌گیری و مغایر با آئین‌نامه حفظ ثبات بازار سرمایه و صیانت از حقوق سرمایه‌گذاران و سهامداران بوده است.