نگاه خارجی

آنچه در این ستون می‌خوانید، دیدگاه‌های رسانه‌‌های خارجی است که صرفا جهت اطلاع‌رسانی منتشر می‌شود و این دیدگاه‌ها موضع روزنامه «هم‌میهن» نیست.

چین آخرین امید برجام؟

وب‌سایت دیپلمات در تحلیلی نوشت:«سفر سه‌روزه ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران به پکن، پس از سفر شی‌جین‌پینگ، رهبر چین به عربستان سعودی در ماه دسامبر، اقدام متعادل‌کننده چین در خلیج‌فارس را احیا کرد. به‌طور نمادین، پکن به ایران اطمینان داده که شریکی است که ارزش آن کمتر از عربستان سعودی و امارات متحده عربی نیست. اما نشانه‌های کمی وجود دارد که ثابت کند ایران در نهایت پس از امضای چندباره ده‌ها یادداشت تفاهم موفقیت اقتصادی به‌دست خواهد آورد. در واقع، مانع اصلی اجرای مشارکت استراتژیک جامع ۲۵ ساله چین و ایران که در سال ۲۰۲۱ امضا شد، همچنان وجود تحریم‌های ثانویه ایالات‌متحده یا از منظری دیگر، عدم بازگشت به برنامه جامع اقدام مشترک است. برجام به بهترین وجه منافع امنیتی چین در خلیج‌فارس را تامین می‌کند و این ارزیابی همچنان پابرجا است. با این حال، شکی نیست که پکن برای احیای این توافق کار زیادی انجام نداده است. سفر رئیسی به چین زمانی انجام شد که چشم‌انداز بازگشت به توافق با ایران یا حتی برجام2 ضعیف است. با این حال، به‌‌رغم وضعیت کاملا در اغمای توافق، شی مجددا بر تعهد چین به اجرای سریع برجام تأکید کرد. فن هونگدا، استاد مطالعات خاورمیانه در دانشگاه مطالعات بین‌المللی شانگهای و کارشناس برجسته چینی درباره ایران، گفت: «با قضاوت از آنچه رئیس‌جمهور شی به رئیس‌جمهور ایران در پکن گفت، فکر می‌کنم چین واقعاً می‌خواهد مذاکرات برجام را پیش ببرد.» پکن نمی‌خواهد توافق ایران را کنار بگذارد. در واقع، طبق قرائت رسمی، شی به رئیسی اطمینان داد که «چین به مشارکت سازنده در مذاکرات برای ازسرگیری توافق هسته‌ای، حمایت از ایران در حفظ حقوق و منافع مشروع خود و تلاش برای حل و فصل زودهنگام و مناسب این توافق ادامه خواهد داد؛ موضوع هسته ای ایران.»
سخنان شی غیرمنتظره نیست. از سال 2018، موضع چین در مورد برجام تغییر چندانی نکرده است؛ ترکیبی از درخواست برای بازگشت به توافق و سرزنش یکجانبه‌گرایی ایالات متحده. پس از سفر رئیسی به پکن، فیل در اتاق همان چیزی است که مقامات چینی به‌طور خصوصی به همتایان ایرانی خود گفته‌اند. حضور علی باقری‌کنی، مذاکره‌کننده ارشد ایران در برجام، در هیئتی که به چین سفر کرده است، اگرچه با توجه به اهمیت این سفر تعجب‌آور نیست، اما حکایت از تبادل نظر عمیق‌تر میان طرفین دارد. با این حال، واقعیت شاید چیز دیگری است. به نظر می‌رسد چین به اندازه کافی با وضعیت موجود راحت است، نه به این دلیل که بهترین گزینه روی میز است بلکه به این دلیل که از دیدگاه پکن، این وضعیت برای تضمین منافع اصلی چین در منطقه کافی است. به هر حال، حتی پس از خروج ترامپ از توافق با ایران، چارچوب گسترده‌تر توافق همچنان پابرجاست و کنترلی حداقلی را بر تنش‌های هسته‌ای ایران اعمال کرده و طرف‌ها را درگیر مذاکرات نگه می‌دارد.
بله، سرمایه‌گذاری‌های چینی‌ها در ایران از سال 2018 کاهش یافته است و این خود نشان می‌دهد که برجام چقدر برای آینده روابط چین و ایران حیاتی است. اما روابط اقتصادی، مالی و سیاسی بین پکن و کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس بدون تأثیر پذیرفتن از تنش‌های دریایی در خلیج‌فارس در حال شکوفایی است. سفر شی‌جین‌پینگ به عربستان سعودی در ماه دسامبر نشان داد که به‌رغم رو به زوال بودن برجام، حضور چین در منطقه همچنان در حال گسترش است. از نظر چین، طرفی که پس از به خطر انداختن برجام باید مصالحه کند ایالات متحده است نه ایران. با این حال، درحالی‌که برجام بهترین گزینه باقی مانده برای چین است، «اگر ایالات متحده و ایران بتوانند خارج از مذاکرات برجامی به یک راه‌حل دوجانبه دست یابند، توافق فعلی چندان اهمیتی نخواهد داشت. اما آیا این دو کشور می‌توانند در یک دوره کوتاه‌تر آشتی کنند؟»
تنها ترس از فروپاشی نهایی برجام می‌تواند چین را وادار کند که ایران را به توافق بازگرداند و برخی منابع دیپلماتیک را برای میانجیگری بین تهران و واشنگتن به کار بگیرد.