نگاه خارجی
توافق «کمتر در برابر کمتر»؟
آنچه در این ستون می‌خوانید، دیدگاه‌های رسانه‌‌های خارجی است که صرفا جهت اطلاع‌رسانی منتشر می‌شود و این دیدگاه‌ها موضع روزنامه «هم‌میهن» نیست.
توافق «کمتر در برابر کمتر»؟
دولت بایدن میگوید که برجام «ماه‌هاست» که روی میز نبوده است، اما مقامات ایرانی میگویند که احیای توافق هسته ای هنوز امکان‌پذیر است. هر دوی این برداشت میتواند درست باشند. طرفین ممکن است عامدانه به سمت آنچه بسیاری آن را توافق «کمتر در برابر کمتر» در غیاب برجام میخوانند، حرکت کنند، یا اصلا به آن سمت نروند. در گفت‌وگو با مقامات ایرانی و سایر مقامات، برخی ایدهها درباره اینکه توافق پس از برجام چگونه ممکن است، آشکار می‌شود. ایران نتوانست خود را برای پاسخ مثبت به متن پیشنهادی اتحادیه اروپا برای بازگشت به برجام در تابستان گذشته مجاب کند و آن فرصت گذشت. حتی اگر ایران اکنون به پیش‌نویس قبلی بله بگوید، واشنگتن ممکن است نه بگوید. روایت و اولویتها برای دولت بایدن تغییر کرده است. حمایت از روسیه در جنگ با اوکراین، در صدر اولویتهای آمریکا قرار گرفته است. مجلس نمایندگان جمهوریخواه و رئیسجمهور احتمالی جمهوریخواه در سال 2024 با رویکردهای سختگیرانه در قبال ایران، فضای سیاسی آمریکا را برای توافق نامطلوب میکند. برای اتحادیه اروپا، نبض مذاکرات هنوز میزند، اما ضعیف. بروکسل در قبال ایران سیاست دو مسیره دارد: از یک سو تحریم
و فشار به‌خاطر اعتراضات و روسیه و از سوی دیگر دیپلماسی در بحث برجام.
جوزپ بورل، مسئول عالی اتحادیه اروپا در امور خارجی در 23 دسامبر نوشت که هیچ جایگزینی برای برجام وجود ندارد و افزود: «کسانی که غیر از این فکر میکنند، به سادگی خود را گول میزنند.» در همین حال، بورل و حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران، به گفت‌وگو ادامه میدهند که آخرین آن، 19 فوریه بود. همزمان، این هفته، آژانس بینالمللی انرژی اتمی، گزارشهایی مبنی بر غنیسازی اورانیوم ایران به میزان 84 درصد، تنها 6 درصد کمتر از میزان مورد نیاز برای یک سلاح را پیگیری میکند. این ماجرا منجر به هشدارهایی در غرب و اسرائیل مبنی بر اینکه ایران در غیاب برجام، به سمت بمب اتمی پیش میرود، شده است. ایالات متحده، درحالی‌که فعلاً برجام را نادیده میگیرد، همچنان از لزوم دیپلماسی به‌عنوان بهترین رویکرد صحبت میکند. علاوه بر میانجیگری اتحادیه اروپا، پیامهایی به‌طور مرتب از طریق مقامات قطری، عمانی، عراقی و بریتانیایی بین واشنگتن و تهران رد و بدل می‌شود. به نظر میرسد بیشتر ترافیک دیپلماتیک مربوط به تبادل احتمالی زندانیان آمریکایی باشد. این توافق احتمالا منجر به آزادی سیامک نمازی، عماد شرقی و مراد طاهباز می‌شود که همگی در ایران
زندانی شده‌اند.
مقامات ایرانی که خواستار عدم افشای نام‌شان بودند، میگویند که توافق با ایالات متحده و غرب در مورد برنامه هسته‌ای این کشور ممکن است همچنان امکان‌پذیر باشد، حتی اگر پایینتر از حد و حدود برجام باشد. یک مقام ارشد ایرانی گفت: «ما هنوز به‌طور غیرمستقیم در حال مذاکره هستیم و برای مبادله آماده هستیم.» اینکه ایران با افزایش غنیسازی به 84 درصد زنگهای خطر را به صدا درآورده، ممکن است راهی از طرف تهران برای ایجاد تحرک در مذاکرات متوقف شده باشد. البته میتواند نشانه‌ای از حرکت آهسته ایران به سمت سلاح هسته‌ای باشد. یا هر دو. یک مقام ایرانی دیگر اظهار داشت: «برجام در بن‌بست است. البته از منظر ما، همچنان زنده است و میتوانیم آن را احیا کنیم.» وی افزود: «برجام فقط باید در مورد لغو تحریمها و برنامه هسته‌ای ایران باشد، نه هیچ چیز دیگری. ما از اینکه برجام را نداشته باشیم، ناراضی هستیم، اما میتوانیم با این وضعیت کنار بیاییم. ما روابطی طبیعی با غرب را همزمان با وجود برجام ترجیح میدهیم.» به گفته‌ی این منبع، اگر در بحث برجام به هدف نرسیم، ایران همچنان به تعهد خود به‌عنوان عضوی از معاهده منع گسترش تسلیحات تسلیحات هسته‌ای یا
NPT پایبند خواهد بود، به این معنی که اجازه بازرسیها براساس توافق پادمان را میدهد، اما بازرسیها و نظارتهای تقویتشده یا پروتکل الحاقی که جزئی از برجام بود را نمیپذیرد. اگر توافق مبادله زندانیان جمع و جور شود، مکانیسم مالی این توافق میتواند تبدیل به یک چارچوب برای آینده شود، البته در صورتی که حسن‌نیت وجود داشته باشد و همه چیز در همه زمینهها آرام باشد از جمله بحث هسته‌ای، روسیه، اصلاحات و منطقه‌ای. این موضوع دشواری است، اما ما داریم در مورد توافق کمتر در برابر کمتر حداقل برای الان صحبت میکنیم. تصور اینکه طرفین به گفت‌وگو ادامه ندهند سخت است و ریسکها مثل همیشه بالاست.
