مقولهای که دیگر ابزار نیست
روزنامه هممیهن ، منتشر کننده آخرین و بروزترین اخبار داخلی و خارجی.
اینترنت، اصلیترین حقشهروندی انسان سال 2022 میلادی
در زمانهای که صحبت از نسلهای جدید و ابزارهای شگفتانگیز ارتباطی بر بستر اینترنت است، ما در مرحله بحث مفید یا مضر بودن اینترنت پرسه میزنیم. لذا برای رفع ابهام در عرصه اجتماع و آگاهی طرفین (دولت و مردم) از حقوق و تکالیف خود، باید به حقوق بشر و شهروندی یعنی پایه دانش- فنحقوق رجوع کنیم. حقوق بهمثابه ابزار تنظیم روابط «میان مردم» و «میان دولت و مردم»، بر قاعده حقوقبشر ساخته میشود و باید دید حقها و آزادیهای مهم مرتبط با اینترنت کدام است. حقهایی جهانی که همه مردمجهان از آن بهرهمند هستند.
1 |
در مقوله نسبت حقوق و اینترنت در سپهر حقوقبشر/ شهروندی، از یک سو، حق بر آزادی بیان و حق بر آزادی اطلاعات وجود دارد. در آزادی بیان، صحبت از آزادی تولید و عرضه گفتهها و نظرات افراد است. برای شهروندان، هم آزادی در بیان و هم آزادی در عدمبیان. در آزادی اطلاعات نیز، آزادی شهروندان در دسترسی، داشتن، ارسال و دریافت اطلاعات است. اما هردو حق، مقید بوده و مطلق نیستند. یعنی بیان آزاد و آزادی اطلاعات، حدومرز دارد و مانند حق بر ممنوعیت شکنجه، مطلق نیست. لذا مثلا جرایمی مانند توهین، افترا(تهمت) در آزادیبیان و حفظ حریمخصوصی افراد و اطلاعات محرمانه و سری در حق بر آزادی اطلاعات، از ممنوعیتها و محدودیتها هستند. این دوحق در نسلاول حقوقبشر در سبد حقوقمدنی هستند. نسلی که طی آن، دولت هرقدر کمتر مداخله کند، حقها بیشتر صیانت میشوند. در اینجا مواجهه دولت بهطور سلبی است. همینکه دخالت نکند، بستر مناسب برای استیفای حق، فراهم میشود. لذا نیازی به برنامهریزی، استخدام نیرو و هزینهکردن نیست. ازاینرو، حقهای مزبور فوری هستند چون نیرویانسانی هزینه، برنامهریزی و اجرا لازم ندارند. دولت پهنهای را باز میگذارد تا همه شهروندان حرف شان را بگویند. در آزادیبیان و آزادیاطلاعات، شیوه بیان، نوع اطلاعات، شکل و قالب اطلاعات و ابزار آنها؛ نامحدود و غیرمهم است. میتواند مطبوعات، اقسام رسانهها، آثار هنری، کتاب و شبکههای اجتماعی باشد. امری که در زمانه فعلی به اینترنت گره خورده و بستر اصلی همه اقسام ارتباطی به آن مربوط شده است. لذا صحبت از این دوحق در خارج از بستر اینترنت، دیگر ممکن نیست.
2 |
سوی دیگر اینترنت در منظومه حقوقبشر، حقآموزش است. هم آزادی آموزش دادن و هم آزادی در آموزش دیدن؛ تعلیم و تعلم. اینترنت فضایی را فراهم میآورد تا هرچه میخواهید از هرکسی فرا بگیرید و آموزش دهید. یک بستر راحت، ارزان و ساده که دولت باید از آن حداکثر بهره را ببرد، نهاینکه آن را محدود کند. بعددیگرهم، حق بر آموزش در نسلدوم حقوقبشر است. اینکه دولت موظف است به شهروندان آموزش دهد. با چه ویژگیهایی؟ ساده، ارزان و برای همه بدون تبعیض و اینها همه در آموزش از طریق اینترنت میسر است.
3 |
اینترنت در اشتغال هم حضور دارد. اینجا هم دوحق مطرح است؛ آزادیاشتغال در نسلاول و حقبراشتغال در نسلدوم. در حق بر آزادی انتخاب شغل، شهروندان میتوانند حرفه مورد علاقه خود را انتخاب کنند و نباید تحمیلی در ورود به مشاغل یا اجباری در خروج از شغل باشد. البته که اینجا هم خطقرمز هست و نمیتوان گفت من سرقت، کلاهبرداری یا فروش موادمخدر را دوست دارم! اینها جرم است. اما در حق بر اشتغال، دولت وظیفه دارد برای همه شهروندان، شغل فراهم کند و آمارهایرسمی سالانه در باب تولیدشغل از این باب است. اینجا دیگر علاقه افراد مطرح نیست و دولت مکلف است شغل برای امرارمعاش مردم ایجاد کند. در این دوحق هم، اینترنت حضور دارد و در هردو وجه اگر نباشد، کم باشد، در دسترس نباشد یا گران باشد، رزقملت مخدوش شده و سفره آنها لاغر یا جمع میشود.
4 |
لذا قطع اینترنت، رونمایی از نسخه وطنی آن، کندشدن سرعت و کمشدن پهنایباند آن و هرگونه مخدوش شدن دسترسی و داشتن آن، بهمنزله نقض حقوقشهروندی پیشگفته است. اینترنت در مقوله حق، چندوجه دارد؛ اولا سهولت دسترسی به آن و عدم انحصار فروش آن. ثانیا داشتن و حفظ آن. ثالثا سرعتمطلوب در حد بالاترین سرعت ممکنه. رابعا ارزانی آن و قیمتی مطلوب با سطح درآمد مردم. از این بابت، همانطور که سانسور در اصل 25 قانوناساسی منعشده و ممیزی محتوا در اینترنت، قدغن است و نیاز به حکمقضایی دارد؛ ممیزی اقتصادی نیز ممنوع است و با گرانکردن اینترنت، عملا اینحق نقض میشود و تفاوتی میان اقسام ممیزی نیست. ثالثا ممیزی در دسترسی هم مجوزقانونی ندارد و محدودیت و ممنوعیت دسترسی از طریق کند کردن سرعت یا کاهش پهنایباند، ممیزی در دسترسی است. میتوانیم اینترنت را دوست نداشته باشیم. میتوانیم به دنیای گذشته تعلق داشته باشیم و بگوییم دنیا حیف شد. کاش میشد مثل گذشته، یکسوی دنیا، مدتها بعد از آنسو، خبر میگرفت. میتوانیم اینترنت و فضای ارتباطی جدید را مانع آرامش و حریم زندگیمان بدانیم. اما اینها انتخاب شخصی است و در عرصه اجتماع، گفتمان، حقمحور است و این حق را خداوند متعال به بشر ارزانی داشته و همه باید در ارتقا و توسعهاش بکوشند. اگر دیروز، حقهای دیگری عاملاصلی حفظ کرامت انسانی بود، امروز اینترنت، مهمترین مقوله در حفظ منزلتبشری است. وزارت مسئول در این زمینه هم، «وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات» است. این عنوان، معنا و مفهوم دارد. این سازمان جز این است که برای ایجاد، ارتقا و توسعه در عرصه فناوری بنا شده؟ جز این است که باید هرروز دروپنجرهای در فناوریهای نوین بگشاید؟ ما که متوجه شدهایم دانش بنیان، رمز موفقیت ما در زمانه معاصر است، بدون اینترنت میتوانیم به مقصود برسیم؟ امروز تریبون نقد، امربهمعروف و نهرازمنکر دولت توسط شهروندان و دعوت بهخیر و بیان گلایهها و دردها از یکسو، دسترسی به اطلاعات برای زندگی بهتر، درستتر و آموزش عمومی از سوی دیگر؛ مسیر اصلی کسبوکار و اشتغال -چه در بعد انتخاب شغل و چه امرارمعاش- اینترنت است. بنابراین صحبت از طرحصیانت و مسدودی شبکههای اجتماعی، محروم کردن شهروندان از مایهحیات قرنحاضر است؛ اینترنت. مقولهای که دیگر ابزار نیست، از وسیله به موضوع ارتقا یافته و بر صدر حقها نشسته؛ حق بر اینترنت.