ای غم بگو از دست تو آخر کجا باید شدن؟

یاد دکتررضا براهنی

محمود دولت‌آبادی

نویسنده

به من این حق را بدهید که بسیار خسته باشم از بس درباره‌ نیستان نوشته و نیز سخن گفته‌ام، اما چه کنم؟ دوستان بوده‌اند در همه حال اگرچه بعضا به ناخرسندی و کمتر خرسندانه. اما که مهم بوده‌اند و به اعتبار همان دیگری، دیگربودگی و دیگراندیشگی مهم بوده‌اند و هنوز هم چنان هستند در نظر و در گمانم. چون هرکدام ممتاز بودند در جای خود و بسیار پیش و پیش‌تر به این باور ساده رسیده‌ام که فرد -شخص- شخصیت و درکل انسان بدون دیگری و دیگران به هیچ نیست، یا درست‌تر آنکه گفته آید، به هیچ بند است. حضور دیگری، وجود دیگری برای شخص در هر جای و منزلتی که باشد یک ضرورت انسانی ا‌ست و فقدان حضور دوستانی که می‌دیده و با ایشان می‌گفته و می‌شنیده‌ام اندوهگینم می‌دارد و در اکنونِ روزگار می‌اندیشم که چه بسیاران دچار غم فقدان دیگری، فقدان دیگران شده‌اند و چه اندوهی ناگسستنی سراسر این جامعه را فراگرفته و فروگرفته است و نمی‌توان از آن، حتی به لحظه‌ای، غافل ماند. براهنی در یکی از آخرین شعرهایش آورده بود «مرا چون گلدان شکسته‌ای بیرون در گذاشته‌اند» و من هر شب آن شعر را خواندم و اشک آمد که بمُخَد میان مژه‌هایم و باز هم و بار دیگر همان شعر را خواندم به وقتی دیگر و به شبی دیگر. اکنون چه کنم و چه باید بگویم وقتی می‌بینم و می‌بینیم گلدان‌های هنوز تازه با گل‌های نورسته‌شان، می‌شکنند و سهم خاک گورستان‌ها می‌شوند؟ شاملوی زنده‌یاد نیز در شعر اندوهباری نوشته بود «از مهتابی به کوچه خم می‌شوم و به‌جای همه محرومان زمین می‌گریم.» بگذار بگویم ‌ای‌دوستان و‌ای همه نیستان، در ذهن من هستید و من در جای همه شمایان، پیرانه‌سر از خانه به کوچه می‌روم مگر بتوانم نفسی بکشم، نیرویی فراخود بیاورم و بازگردم به کنج احزان خود، چنانچه تمامی این زمانه را در اندوهی همگانی به‌جای همه‌ شکستگان این میهن و این «ما مردم» گریسته‌ام.