پیشرفت شرقی‌ها و افول غربی‌ها

دوشنبه شب با شکست کره‌جنوبی و ژاپن جام جهانی برای آسیایی‌ها به پایان رسید

جام‌جهانی دوشنبه شب برای قاره آسیا به پایان رسید. ژاپن در دیداری جذاب مقابل نایب‌قهرمان جهان در ضربات پنالتی شکست خورد، کره‌جنوبی نیز مقابل برزیل تن به شکست داد و پیش‌تر نیز استرالیا مقابل آرژانتین مغلوب شده بود تا پرونده آسیایی‌ها در مرحله یک‌هشتم پایانی بسته شود. قاب‌هایی به یادگار از تیم‌هایی آسیایی ثبت شد که قابل بررسی است؛ حذف دوباره‌ تیم‌ملی ایران از مرحله گروهی، پیشرفت قابل ملاحظه فوتبال عربستان که بخشی از پروژه‌ آنها با پیروزی مقابل آرژانتین رقم خورد و صعود ادامه‌دار فوتبال ژاپن و کره‌جنوبی که هرکدام بعد از شکست با واژه «عذرخواهی» نیز آشنایی دارند.

ژاپن؛ کارتونی که در واقعیت اجرا شد

در سال 1981 که کلید شروع پروژه کارتون «فوتبالیست‌ها» زده شد. کمتر کسی تصور می‌کرد 20سال بعد از ساخت این کارتون، کشور ژاپن بتواند میزبانی جام‌جهانی فوتبال و موفقیت‌های پی‌درپی را همراه با قهرمانی در آسیا جشن بگیرد. در دهه80 میلادی، فوتبال این کشور روزهای بدی را پشت سر می‌گذاشت و کمتر جوان و نوجوانی بود که به این رشته اهمیت بدهد. دوره موفقیت فوتبال عربستان و کشورهای غرب آسیا بود و شرقی‌ها بیشتر حسرت موفقیت کشورهای عرب را می‌خوردند. تغییرات گسترده و رو‌به‌جلوی فوتبال ژاپن نه با دلار، بلکه با یک انیمیشن آغاز شد. یوئیجی تاکاهاشی، انیمیشنی با اسم «کاپیتان سوباسا» را خلق کرد که بعدها با اسم فوتبالیست‌ها روانه تلویزیون ایران شد. تاکاهاشی، خالق این انیمیشن، علت ساخت آن را ترغیب کودکان ژاپنی برای روی آوردن به فوتبال به‌جای ورزش‌های رزمی می‌داند. اتفاقی که سازندگان مجموعه کاپیتان سوباسا در آن موفقیت چشمگیری داشتند. پیش از پخش این کارتون، ۱۲۰هزار کودک ژاپنی در مدارس فوتبال این کشور مشغول بودند، اما پس از آن این تعداد دوبرابر شد و به ۲۴۰هزار نفر رسید. ژاپنی‌ها متوجه شدند که می‌توانند با تاثیرگذاری یک کارتون، نوجوانان و کودکان را به فوتبال علاقمند کرده و بعد به چشم یک صنعت تاثیرگذار به فوتبال نگاه کنند. ساخت این سریال تنها بخشی از برنامه‌ریزی بلندمدت فدراسیون فوتبال ژاپن بود. هم‌زمان با پخش این کارتون که در ایران نیز در تعطیلات تابستانی، هر روز دو قسمت پخش می‌شد، باعث شد تا مدارس فوتبال در ژاپن با هدف ایجاد لیگی پیشرفته با بیش از ۱۰۰باشگاه حرفه‌ای توسعه پیدا کنند. از دل مدارس فوتبال ژاپن و رقابت‌های مدرسه‌ای بود که ستارگان مطرحی چون «ناکاتا»، «ناکامورا»، «تاکاهارا»، «کاگاوا» و ده‌ها ستاره دیگر به دنیا معرفی شدند؛ ستاره‌هایی که خیلی زود لیگ آماتور پیشین ژاپن را به لیگی حرفه‌ای به‌نام «جی‌لیگ» تبدیل کردند. 10سال بعد از ساخت کارتون فوتبالیست‌ها -یعنی در سال 1992- تیم‌ملی فوتبال ژاپن به اولین قهرمانی خود در جام ملت‌های آسیا رسید. در سال 1996 ژاپنی‌ها در کنار کره‌جنوبی میزبانی مشترک جام‌جهانی را کسب کردند تا به همگان ثابت شود این دو کشور قصد دارند دیدگاه فراتر از موفقیت در قاره را داشته باشند. پیشرفتی که با قهرمانی ژاپن در جام ملت‌های آسیا ۲۰۰۰، نایب‌قهرمانی در جام کنفدراسیون‌های ۲۰۰۱ و دو قهرمانی دیگر در جام ملت‌های آسیا (۲۰۰۴ و ۲۰۱۱)، وارد مرحله جدیدی برای سامورایی‌ها شد. ژاپنی که تا سال ۱۹۹۸ اصلا رنگ رقابت‌های جام‌جهانی را ندیده بود، به یکی از تیم‌های همیشه حاضر در رقابت‌های جام‌جهانی تبدیل شد. آنها با دوبار حضور در مرحله یک‌هشتم‌نهایی و ارائه بازی‌های زیبا، به‌ویژه نمایش‌های چشم‌نوازش در روسیه ۲۰۱۸، رویای قهرمانی در جهان را برای مردم این کشور پررنگ‌تر از همیشه کرده‌اند. در کارتون فوتبالیست‌ها، زمانی که تیم‌ملی ژاپن با سوباسا و کاکرو در قالب تیم‌ملی این کشور راهی جام‌جهانی می‌شود، با پیروزی مقابل آلمان و اسپانیا راهی مسابقه فینال می‌شوند. رویایی که برای سامورایی‌ها، از کارتون به واقعیت تبدیل شده و حالا آنها در گروه مرگ توانستند با عبور از اسپانیا و آلمان به‌عنوان سرگروه، راهی مرحله بعد شوند و درنهایت مقابل کرواسی -نایب‌قهرمان جهان در جام‌جهانی قبلی- در ضربات پنالتی شکست خوردند. سرمربی ژاپن براساس آموخته‌های فرهنگی، مقابل هواداران فوتبال کشورش به نشانه عذرخواهی تعظیم کرد.

کره‌جنوبی و استرالیا فراتر از انتظار

حضور استرالیا در قاره آسیا امتیاز مثبتی بود تا این تیم بتواند به‌صورت پیاپی راهی این مسابقات شود. استرالیایی‌ها به‌واسطه حضور بازیکنان پرشمارشان در لیگ‌های معتبر اروپایی، حضور در جام‌جهانی را صرفا یک دستاورد نمی‌دانند. این تیم با وجود شکست مقابل فرانسه قهرمان جام جهانی 2018، توانست در دو بازی آتی خود در دور گروهی امتیازات لازم را کسب کند تا حریف آرژانتین در مرحله حذفی شود. دیدار سزاوارنه آنها مقابل یاران «مسی» باعث شد این تیم تا ثانیه‌های پایانی شانس به تساوی کشیدن مسابقه مقابل آرژانتین را داشته باشد. حذف با نتیجه دو بر یک مقابل یکی از مدعیان قهرمانی در مرحله یک‌هشتم پایانی عملکرد آنها را قابل ستایش کرد. کره‌جنوبی نیز در گروهی که اروگوئه و پرتغال حضور داشتند، توانست با کسب چهار امتیاز به‌عنوان تیم دوم، خودش را راهی مرحله بعد کند. کره‌ای‌ها بعد از جام‌جهانی 98 فرانسه هر دوره در این رقابت‌ها حضور داشتند و در تلاش برای موفقیت‌های بیشتر پا به رقابت‌های جام‌جهانی گذاشتند. در جام‌جهانی 2018 آنها باوجود پیروزی مقابل آلمان با پرتاب تخم‌مرغ و گوجه‌فرنگی از سوی مردمان کره در فرودگاه سئول رو‌به‌رو شدند. به همین دلیل فدراسیون فوتبال کره‌جنوبی وعده داد تا در این دوره، از دور گروهی صعود کنند و همین اتفاق نیز رخ داد. هرچند شکست سنگین مقابل برزیل برای‌شان با تلخی پایان یافت.

عربستان و قطر؛ دو روی سکه

قطری‌ها بیش از 10سال برنامه‌ریزی کردند تا بتوانند جام‌جهانی درخشانی را برگزار کنند. فوتبال قطر از 15سال پیش با تاسیس «کمپ اسپایر» و استخدام مدیر آکادمی باشگاه بارسلونا سعی کرد بازیکنان مستعدی را برای جام‌جهانی تربیت کند. همین برنامه‌ریزی بود تا قطری‌ها در جام ملت‌های 2019 با پیروزی مقابل ژاپن به مقام قهرمانی در قاره آسیا برسند، اما در این جام‌جهانی به دلیل کمبود تجربه مقابل بزرگان دنیا، نتایج ضعیفی کسب کردند و خیلی زود از گردونه رقابت‌ها حذف شدند. تیم‌ملی عربستان اما با استخدام مربی که در یک قدمی حضور در ایران بود، راه بلندی را آغاز کرده است. رنار فرانسوی تا سال 2027 با فدراسیون فوتبال عربستان قرارداد دارد و هدفش را قهرمانی این تیم در قاره آسیا اعلام کرده است. او در این جام‌جهانی با پیروزی مقابل آرژانتین، کار بزرگی را رقم زد تا جایی که دولت عربستان یک روز تعطیلی رسمی اعلام کرد. هرچند تیم‌ملی عربستان به دور حذفی راه پیدا نکرد اما کمتر کسی است که چنین ادعایی را رد کند که عربستان فوتبال باکیفیتی را ارائه داد.
تیم‌ملی ایران که در فاصله کمتر از دو ماه تا شروع جام جهانی، کارلوس کی‌روش را روی نیمکت مربیگری خود دید، طبق روال نتوانست از دور گروهی فراتر برود و از حذف‌شده‌های زودهنگام جام‌جهانی لقب گرفت. دو شکست مقابل انگلیس و آمریکا و تنها یک پیروزی مقابل ضعیف‌ترین تیم قاره اروپا (براساس رنکینگ فیفا) دستاوردی نبود که فدراسیون فوتبال و شخص کارلوس کی‌روش به آن افتخار کنند. آنچه مشخص است، فدراسیون فوتبال ایران برنامه بلندمدتی برای کاهش فاصله با تیم‌های شرق آسیا ندارد.