متن و حاشیه دانشگاه تهران

گزارشی از تغییر و تحولات جدید در دانشگاه معروف خیابان انقلاب

اولین واکنش دانشگاه تهران به نامه رئیس دانشگاه تهران برای جمع‌آوری کافه‌ها: ماموریت داریم جلوی کلیه بهره‌برداری‌های غیرمرتبط با دانشگاه گرفته شود

در دانشگاه تهران از ابتدای قرن چهاردهم هجری شمسی تاکنون، فرازونشیب کم نبوده؛ از سال 1307 که محمود حسابی پیشنهاد احداث دانشگاه تهران را به اعتمادالدوله یکی از وزرای رضاشاه داد و این دانشگاه در سال 1313 وقتی علی‌اصغر حکمت که ادیب بود و حالا وزیر معارف رضاشاه شده بود، با پیگیری او و مجلس شورای ملی تاسیس شد. دانشگاه تهران از آن سال، حادثه‌ها از سر گذراند و روزهای عجیب زیادی دید، تا برسد به شهریورماه پارسال که بعد از اعتراضات تاکنون، اتفاقات درون دانشگاه تهران رنگ و بوی دیگری گرفته است. بعضی دانشجویان از سختگیری درباره پوشش و حجاب و تعلیق انجمن‌های اسلامی می‌گویند. دانشجویان یک دانشکده از معاونت فرهنگی روایت می‌کنند که شخصاً تذکر حجاب می‌دهد. در روزهای اخیر یک نامه هم در فضای مجازی درباره کافه‌های اطراف دانشگاه تهران منتشر شده است. کافه‌هایی که همگی ازسوی صاحبان‌شان تخلیه شدند و یک مقام‌مسئول در دانشگاه تهران می‌گوید، این اقدام برای طرح توسعه دانشگاه تهران صورت گرفته است. بررسی‌های «هم‌میهن» از گوگل ترندز نشان می‌دهد که نمودار واژه دانشگاه تهران در یک‌سال اخیر چندباری قله داشته است. یکی از قله‌ها در بازه زمانی اواخر آذرماه تا اوایل دی‌ماه شکل گرفته است؛ زمانی که مقیمی، رئیس دانشگاه تهران اعلام کرد که دانشگاه تهران ناآرامی‌ها را با کمترین صدمه سپری کرده است. روابط عمومی دانشگاه تهران به نقل از او در اولین روز زمستان پارسال نوشت: «در روزهایی که دانشگاه تهران هم شاهد التهابات بود، متأسفانه دانشجویانی که تعدادشان زیاد نبود، تلاش می‌کردند که با عدول از چارچوب‌های اعتراض و نقد عالمانه، نظم دانشگاه را به هم بزنند. البته براساس ارزیابی‌ها، دانشگاه تهران در مقایسه با دانشگاه‌های دیگر دوره موفقی را پشت سر گذاشت و این ناآرامی‌ها را با کمترین صدمات سپری کرد.» محمد مقیمی، شهریورماه پارسال رئیس دانشگاه تهران شد، او تا سال 1400 رئیس مرکز آموزش دیوان محاسبات کشور بود. نام او دوبار دیگر در رسانه‌ها پیچید؛ اولین‌بار وقتی درباره اخراج اساتید از دانشگاه تهران صحبت کرد و باردیگر هم همین چندروزپیش، وقتی نامه‌ای به امضای او درباره کافه‌های اطراف دانشگاه تهران منتشر شد.

مقیمی 12شهریورماه امسال به ایلنا گفت که از ادامه همکاری بعضی از این افراد به‌دلیل مشکلات اخلاقی، داشتن شاکی و نداشتن مسائل سیاسی، ممانعت به عمل آمد. او بار دیگر مهرماه در گفت‌وگو با فارس صحبت‌های خود را تکرار کرد: «مدتی است در فضای مجازی و رسانه‌های معاند، بحث خروج اساتید دانشگاهی را مطرح می‌کنند. باید بگویم در دانشگاه تهران در ۲سال اخیر حتی یک مورد اخراجی نداشته‌ایم. مواردی وجود دارد که استاد حق‌التدریس یا پیمانی بوده که بنا به دلایلی آن فرد موفق به کسب شاخص‌های علمی لازم نشده و گروه آموزشی نسبت به آن فرد ارزیابی مثبت نداشته است؛ بنابراین وقتی قرارداد استادی یک‌ساله است و پس از پایان مدت قرارداد مجدداً با او قراردادی منعقد نمی‌شود، این حالت دیگر معنای اخراج ندارد و فقط به‌معنای پایان قرارداد رسمی سازمان است. ضمن اینکه اگر به این موضوع نگاه کنیم همواره شاهد این نوع قراردادها و رفتن‌ها و آمدن‌ها هستیم.» مقیمی حتی تاکید کرده است که در بازه 2ساله‌ای که او در دانشگاه مدیر بوده، کمترین ریزشی وجود نداشته است.

مردادماه پارسال، محسن منصوری، استاندار وقت تهران در پایان جلسه ستاد امر به معروف و نهی از منکر استان تهران، در جمع خبرنگاران اشاره‌ای به کافه‌های اطراف دانشگاه تهران کرد. اماکنی که حالا نام‌شان به‌واسطه یک نامه سر زبان افتاده است. منصوری گفته بود: «در این جلسه گزارشی نیز از اماکنی که در شهر تهران ساختارشکنی می‌کنند همچون برخی کافه‌ها و رستوران‌ها که با اهدافی خاص در اطراف دانشگاه‌ها شکل گرفته‌اند و ارتباط آن‌ها با ساختارهای بیگانه رصد شده، ارائه شد که برای ساماندهی آن‌ها به زودی طرحی عملیاتی اجرایی خواهد شد.»

گفتند تخلیه کنید

نام محمد مقیمی، رئیس دانشگاه تهران یک‌بار دیگر در شهریورماه ۱۴۰۲ در رسانه‌ها مطرح شد؛ در نامه‌ای که گفته می‌شد با امضای او و خطاب به وزیر علوم تحقیقات و فناوری است. این نامه درواقع پاسخی به رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی درباره کافی‌شاپ‌های اطراف دانشگاه تهران بود. «به منظور صیانت از فرهنگ اصیل اسلامی - ایرانی و جلوگیری از اشاعه فرهنگ غیرخودی در طول یک‌سال‌ونیم گذشته تمام کافه‌های اطراف دانشگاه تعطیل و جمع‌آوری شده‌اند که کافه پنجره، کافه ایما، کافه سکو، کافه باکارا و... از آن جمله است. این مهم با همکاری تمام بخش‌های دانشگاه تحقق یافته است. در این میان صرفاً کافه «گدار» که فعالیت آن مغایر با ارزش‌های اسلامی و سیاست‌های علمی و پژوهشی دانشگاه می‌باشد، فعال است. متأسفانه آن کافه تلاش می‌کند با ایجاد رابطه با بخش‌های بیرون دانشگاه به فعالیت خود ادامه دهد که با تلاش همکاران دانشگاه پیش‌بینی می‌شود به زودی آن کافه نیز جمع‌آوری شود.» یکی از کارکنان این کافه‌ها که نخواست نامش در این گزارش بیاید، می‌گوید تابستان پارسال کافه‌ آن‌ها دستور تخلیه گرفت: «در عرض 2ماه گفتند باید تخلیه کنید و قرارداد ما تمدید نمی‌شود، گفتند دانشگاه می‌خواهد همه املاک را جمع و این محدوده را جزوی از دانشگاه کند، همه کافه‌های محدوده جابه‌جا شدند. ما سعی کردیم رایزنی کنیم تا حق تنفس بگیریم اما به ما حتی حق تنفس ندادند و ما در یک ضرب‌الاجلی کافه را تخلیه کردیم. به ما گفتند دانشگاه املاکش را می‌خواهد اما هنوز املاک خالی است.» این فرد می‌گوید که قبل‌تر دستوری برای تخلیه داده نشده بود. در ادامه این نامه که روابط عمومی دانشگاه تهران هنوز نه آن را تایید، نه تکذیب کرده است، به ۱۵کافه اشاره شده که ملک آن‌ها در تملک دانشگاه نبوده و فعالیت‌های آن‌ها تناسبی با دانشگاه تهران ندارد.

تخلیه کافه‌‌ها به طرح توسعه دانشگاه مربوط بود

علی مبینی ‌ دهکردی، مدیر شهر دانش دانشگاه تهران و علوم پزشکی تهران در گفت‌وگو با «هم‌میهن» درباره کافه‌های اطراف دانشگاه تهران توضیحاتی ارائه کرد. مبینی‌دهکردی می‌گوید آنچه که در این زمینه به دانشگاه تهران ربط دارد ناظر بر موضوع طرح توسعه دانشگاه تهران است: «دانشگاه تهران اموال و املاک متعددی در سراسر ایران دارد و فقط مختص به محدوده خیابان انقلاب نمی‌شود. این املاک یا در قالب وقف به دست آمدند و یا از محل خرید املاک با منابع دولتی به‌منظور انجام ماموریت‌های دانشگاه در اختیار دانشگاه قرار گرفته‌اند.» مدیر شهر دانش دانشگاه تهران و علوم پزشکی تهران می‌گوید: «طرح ساماندهی پردیس مرکزی دانشگاه‌های تهران و علوم پزشکی تهران که برای انجام ماموریت‌ها با کمک دولت‌های گذشته خریداری و در اختیار دو دانشگاه قرار گرفته‌اند، بیش از ۲۰ سال سابقه دارد و دغدغه همه رؤسای دانشگاه و دولت‌های گذشته ناظر بر به سرانجام رسیدن طرح ساماندهی بوده است.» این مقام مسئول می‌گوید: «بخش قابل توجهی از املاک واقع در طرح توسعه به تملک دو دانشگاه تهران و علوم پزشکی درآمده‌اند تا در راستای اهداف علم و فناوری و نوآوری و فعالیت‌های دانش‌بنیان بهره‌برداری شوند. به مرور طرح توسعه دانشگاه نامش به شهر دانش تغییر پیدا کرد و به اسم شهر دانش اعتباراتی در دوران رؤسای مختلف دانشگاه تهران تخصیص پیدا کرد و مالکان حاضر در این محدوده هم بخش قابل توجهی از املاک را فروختند.» عضو هیئت رئیسه دانشگاه تهران ادامه می‌دهد: «در گذشته پس از اینکه تملک املاک واقع در طرح توسعه صورت گرفته است، به منظور بهره‌برداری موقت و تا زمانی که طرح ساماندهی براساس ضوابط شهرسازی به تصویب کمیسیون ماده پنج شهری و شورایعالی شهرسازی برسد، در گذشته به‌طور موقت به بعضی از افراد به صورت کوتاه‌مدت اجاره داده شده است که بهره‌برداری آنها متناسب با ماموریت‌های دانشگاه نبوده است. وقتی محمد مقیمی، رئیس دانشگاه تهران شد، فعالیت‌ها برای ساماندهی شهر دانش سرعت گرفت و براساس سیاستگذاری‌های جدید در این دوره برای سرعت بخشیدن به تصویب طرح در کمیسیون ماده پنج تلاش همه‌جانبه‌ای صورت گرفت. سیاستگذاری‌هایی برای بسترسازی تصویب طرح مورد توجه مدیریت جدید قرار گرفت که این سیاست‌های اتخاذشده در راستای طرح مطالعه‌شده‌ای است که در کمیسیون ماده پنج مطرح شده و مراحل تصویب آن طی می‌شود. از جمله این سیاست‌ها، این است که جلوی کلیه بهره‌برداری‌های غیرمرتبط با ماموریت‌های دانشگاه گرفته شود و به مراکز آموزشی، پژوهشی و شرکت‌های دانش‌بنیان تخصیص داده شود. این سیاست به‌طور جدی با مشارکت همه ذی‌نفعان دانشگاه و شرکت‌های دانش‌بنیان و پارک علم و فناوری مورد پیگیری قرار گرفت.»

به گفته او «به این ترتیب کلیه دارایی‌ها و اماکن و املاک دانشگاه تهران در محدوده شهر دانش باید به واحدهایی که فعالیتی متناسب با ماموریت‌های دانشگاه داشته باشند، منتقل شود و اجاره‌داران گذشته که فعالیت‌ها و بهره‌برداری‌هایی غیرمرتبط با نهاد علم داشته‌اند (اعم از سکونت، استفاده به عنوان واحدهای اداری، شرکت‌های تجاری و کافه‌تریاها بوده است) باید تخلیه می‌شد و به واحدهای متناسب با فعالیت‌های علم و فناوری و نوآوری منتقل می‌شد که این سیاست در دوره مدیریت جاری دانشگاه به عنوان یک سیاست عملیاتی و اجرایی مورد توجه و تمرکز قرار گرفت. طبیعی است که معیارهای فرهنگی دانشگاه و فعالیت‌های مربوط به ماموریت‌های آموزشی، پژوهشی، فناوری و نوآوری و همچنین تجاری‌سازی علم که مستلزم تشکیل شرکت‌های زایشی دانشگاهی و تجاری‌سازی یافته‌های علمی توسط اساتید و فارغ‌التحصیلان و شرکت‌های دانش‌بنیان است، مورد اهتمام هیئت‌رئیسه دانشگاه در دوره جاری مدیریتی قرار گرفته است. بدیهی است که کسانی که به ثمن‌بخس، واحدهایی را در اختیار داشته‌اند و فعالیت‌های آنها متناسب با ماموریت‌های دانشگاه نبوده است، باید فضاهای فیزیکی را تخلیه می‌کردند و در ادامه از واگذاری واحدها برای فعالیت‌های مسکونی، اداری و تجاری غیردانشی ممانعت جدی به‌عمل می‌آمد؛ چون اعتبارات دولت که برای خرید برخی از این واحدها در منطقه اختصاص داده شده بود می‌بایست متناسب با ماموریت‌های دانشگاه باشد که در گذشته این چنین نبوده است.»

این مقام مسئول می‌گوید که دانشگاه تعهد داده است که ناحیه نوآوری را در پهنه مرکزی تهران راه‌اندازی کند: «پهنه مرکزی تهران با محوریت محدوده امیرآباد باید ناحیه نوآوری شهر تهران شود و فضاهای فیزیکی در اختیار دانشگاه با بازسازی و نوسازی و استقرار واحدهای نوآور و فناوری، بایستی در اولویت اول در اختیار واحدهای دانشگاه که هم‌اکنون شدیداً در مضیقه فضای فیزیکی هستند، قرار گیرند.» مدیر شهر دانش دانشگاه تهران و علوم پزشکی تهران ادامه می‌دهد: «کسانی در املاک شخصی خود فعالیت‌هایی می‌کنند که بعضاً مورد پسند مدیریت شهری و دیگر بخش‌ها نیست، چون موضوع آنها در حیطه دانشگاه نیست، دانشگاه ورودی در آن عرصه‌ها نداشته و ندارد.»

واکنش به یک نامه

او در پاسخ به پرسش «هم‌میهن» درباره انتشار نامه‌ای منتسب به رئیس دانشگاه تهران در شبکه‌های اجتماعی هم می‌گوید: «دانشگاه تهران دارای یک سیاستگذاری رسانه‌ای است. سیاستگذاری دانشگاه تهران در حوزه ارتباطات و رسانه این است که به‌هیچ‌وجه وارد زمینی نشود که تعدادی کاربر که حتی جسارت فعالیت با هویت واقعی خود را هم ندارند، بانی ساخت و پهن نمودن آن زمین هستند. از پاییز 1401 تاکنون چه بسیار مواردی که از سوی همین کاربران بی‌شناسنامه در همنوایی با رسانه‌های خارج‌نشین، به نحوی مطرح شده‌اند تا بخواهند نهاد دانشگاه را وارد زمین‌های بزرگ و کوچکی کنند؛ که نتیجه ورود به آنها چیزی جز تحقق هدف آنها نیست. هدف اتاق‌های فکر رسانه‌ای ضدمردم ایران که بعضاً به انگاره‌سازی، القاگری، تصویرسازی، بزرگنمایی و در مجموع ساماندهی عملیات روانی با محور نهاد دانشگاه روی آورده‌اند، چیزی جز به انفعال کشاندن نهاد دانشگاه نیست. این درحالی است که دانشگاه تهران دارای رویکرد فعالانه و زمین مشخص برای اقناع مخاطبان خود است و با ورود به زمین‌های بزرگ و کوچکی که با نیت‌های غیرخیرخواهانه پهن می‌شوند، به انفعال کشیده نمی‌شود. بنابراین ما واکنشی نسبت به زمین ساخته شده از سوی برخی افراد در زمینه اموال و دارایی‌ها و ساختمان‌های در اختیار دانشگاه نداریم. آن چیزی که برای ما مهم است انجام ماموریت دانشگاه در همه ابعاد با کیفیت بالا و با مشارکت همه ذی‌نفعان دانشگاه در بخش‌های مختلف آن است و با قوت در این زمینه به جلو می‌رویم.»

وقتی یک معاون فرهنگی همه‌چیز را تعیین می‌کند

درگیری بر سر پوشش از یک‌سال گذشته تاکنون میان برخی دانشجویان و مسئولان دانشگاه ادامه دارد. یکی از دانشجویان دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران می‌گوید، در یک‌سال اخیر حضور برخی از افراد با تفکرات افراطی در دانشگاه بیشتر شده و آن‌ها گاهی شخصاً وارد عمل می‌شوند. این دانشجو می‌گوید معاون فرهنگی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران در دانشکده قدم می‌زند و به دانشجویان تذکر می‌دهد: «وقتی هم دانشجویی اعتراض می‌کند، یک کاغذ بیرون می‌آورد و به فردی که حجاب ندارد تاریخ مراجعه به کمیته انضباطی تعیین می‌کند. ما تصور می‌کردیم شاید از ابتدای سال تحصیلی تازه، مسئولان بخواهند فضای دانشگاه را آرام کنند اما دو روز پیش معاون فرهنگی با یکی از دانشجویان برخوردی داشت. از او کارت دانشجویی خواست و وقتی دانشجو مقاومت کرد، شلوغی ایجاد و حراست وارد عمل شد. استاد از کلاس بیرون آمد و خواست تا دانشجو به کلاس بازگردد.»

او می‌گوید این برخوردها در یک‌سال اخیر در دانشگاه حقوق و علوم سیاسی پرتکرار است. دانشجویان حالا کانالی با عنوان برکناری آن فرد در فضای تلگرام ترتیب دادند و تمام گزارش‌های برخورد معاون فرهنگی با دانشجویان را مستند کردند. این دانشجوی کارشناسی تاکید می‌کند که در یک‌سال اخیر برخورد و فشار روی انجمن‌ها هم بیش از گذشته بود و از ابتدای آذرماه پارسال برخی کارشکنی‌ها آغاز شد مثلاً برای برگزاری برنامه‌ها مجوز داده نشد: «موضوع عجیب دیگر برای زمانی بود که از روی بورد انجمن پوستر کنده می‌شد، موضوعی که کاملاً خلاف عرف است زیرا این برد درواقع بخشی از اموال انجمن اسلامی است و نباید به آن تعدی کرد. در سال تحصیلی جدید هم این اتفاق رخ داد و مشخص نیست چه کسی صبح زود یا شبانه، دسترسی به محیط دانشکده داشته و از روی برد انجمن، پوستری را کنده است.»

به گفته این دانشجو از پارسال تا الان معاون فرهنگی دانشکده در سالن مطالعات تردد می‌کرد و اگر کسی عضو دانشکده حقوق نبود، باید خارج می‌شد: «این اتفاقات تا حدی برای ما عادی شده است که وقتی برای دیگران تعریف می‌کنیم افراد باورشان نمی‌شود.» او می‌گوید، در یک‌سال گذشته معاون فرهنگی دانشکده در تلاش بود تا بتواند سالن مطالعه زنان و مردان را از هم جدا کند. اتفاقی که در فضای مجازی هم واکنش‌برانگیز شد اما درنهایت دانشجویان مقاومت کردند و این اتفاق رخ نداد. مراسم آغاز تحصیلی امسال در دانشگاه تهران به گفته این دانشجو، با اهدای گل به دانشجویان آغاز شد: «با این وجود اما به دوستان من گفته بودند که اگر روز بعد با همین لباس‌ها در دانشگاه ظاهر شوند دیگر به دانشگاه راه داده نمی‌شوند.» یک دانشجوی دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران اما می‌گوید که دانشکده اقتصاد ازنظر فضا با سایر دانشکده‌ها متفاوت است و بیشتر در انزواست؛ او می‌گوید سختگیری‌های ورودی حراست آنطور که در دانشکده حقوق و علوم سیاسی وجود دارد، در دانشکده اقتصاد دیده نمی‌شود.

انجمن‌ها معلق شدند

کیان بنی‌هاشمی، دانشجوی دانشکده مدیریت دانشگاه تهران در گفت‌و‌گو با «هم‌میهن» هم روایت دیگری درباره وضعیت دانشگاه در یک‌سال اخیر و بعد از آغاز سال تحصیلی تازه دارد: «از شروع سال تحصیلی فشار روی دانشجویان دختر و پسر به‌شدت زیاد شده است. متاسفانه تذکر به پوشش دانشجویان متفاوت و شدیدتر از پیش ادامه پیدا کرده است. نكته قابل اشاره این است که گیت‌هایی راه افتادند و دانشجویان برای ورود و خروج ملزم به ارائه کارت دانشجویی‌اند و در عمل ساعت حضور دانشجویان ثبت می‌شود.» او می‌گوید ابتدای هفته جاری برخی اعضای حراست به دانشجویان گل می‌دادند و خانمی هم در آن‌سو در ابتدای ورود به دانشجویان تذکر حجاب می‌داد: «این درمورد دانشکده‌های پیرامونی هم صادق است و وضعیت گیت متاسفانه به همین منوال است. چک‌شدن توسط حراست همین امروز مقابل چشم من اتفاق افتاد. ۲نفر از اعضای همین واحد دور دانشکده مشغول تذکر به دانشجویان در ابتدای هفته بودند.» این دانشجو در ادامه از وضعیت تشکل‌های صنفی می‌گوید: «از اواسط شورای صنفی سال گذشته، با تصویب الزام حضور یکی از اعضای هیئت‌رئیسه در جلسات این شورا، عملاً استقلال این شورا به‌طور کامل از بین رفته است. ردصلاحیت‌ها هم به‌طرز غیر قابل وصفی اصرار به یکدست‌شدن فضای دانشگاه دارد این مسئله متاسفانه در تمام تشکل‌های دانشجویی و گروه‌ها وجود دارد فارغ از ماهیت سیاسی یا غیرسیاسی افراد.»

وضعیت انجمن‌های اسلامی دانشجویان از نگاه بنی‌هاشمی تعریفی ندارد. اعضای انجمن اسلامی حکمی را دریافت کردند و به آن اعتراض زدند و تاکنون اجرایی نشده است اما: «انجمن اسلامی دانشجویان دانشکده‌های ادبیات و علوم انسانی، حقوق و علوم سیاسی و علوم اجتماعی و دانشکده‌های فنی به حالت تعلیق درآمدند و منع فعالیت شدند. اساتید هم وضعیت مشابهی دارند و با اخراج و تعلیق عده زیادی از اساتید در دانشکده‌های مختلف روبه‌روییم. امثال دکتر برهانی از دانشکده حقوق و علوم و سیاسی و دکتر حسین مصباحیان، استاد گروه فلسفه دانشکده ادبیات و علوم انسانی.»

به کانال تلگرام هم میهن بپیوندید