تبعیض فناورانه/دعاوی حقوقی علیه فرهنگ سازمانی ناسالم و نابرابریهای نژادی در شرکتهای بزرگ فناوری در حال افزایش است
گوگل، غول جست‌و‌جوی اینترنتی، موافقت کرده ۵۰ میلیون دلار جریمه بپردازد تا پرونده یک دعوی حقوقی مربوط به تبعیض سیستماتیک را ببندد و موضوع را فیصله دهد.
گوگل، غول جست‌و‌جوی اینترنتی، موافقت کرده ۵۰ میلیون دلار جریمه بپردازد تا پرونده یک دعوی حقوقی مربوط به تبعیض سیستماتیک را ببندد و موضوع را فیصله دهد. در این پرونده گوگل، خوانده یک دعوی حقوقی دسته‌جمعی شده و متهم است علیه کارکنان سیاه‌پوست خود، نژادپرستانه برخورد کرده است. پروندهای که سه‌سال پیش حدود چهار هزار کارمند فعلی و سابق این شرکت در کالیفرنیا و نیویورک ثبت کرده‌اند و حالا خبر آمده که گوگل با وکلای شاکیان پرونده، به توافق رسیده است. توافقی که باید به تایید قضایی برسد تا مختومه شود.
ریشه‌های پرونده
دعوی حقوقی علیه گوگل از ادعاهایی ناشی شد که گویا این شرکت محیط کاری را به‌گونه‌ای طراحی کرده که به‌طور خاص کارکنان سیاه‌پوست را هدف قرار می‌داد. یکی از اتهامات کلیدی گوگل، هدایت کارکنان سیاه‌پوست گوگل به نقش‌های سطح پایین‌تر با حقوق کمتر است. شاکیان ادعا کرده‌اند، با وجود صلاحیت مشابه یا بیشتری نسبت به همکاران سفیدپوست یا آسیایی‌تبار، به مشاغل سطح پایین‌تر هدایت می‌شدند. علاوه بر این شاکیان مدعی‌اند که کارکنان سیاه‌پوست برای کار مشابه، دستمزد کمتری نسبت به همتایان غیرسیاه‌پوست خود دریافت می‌کردند.
نظام ارزیابی‌های عملکرد گوگل نیز مغرضانه توصیف شده است. کارکنان گوگل در لایحه‌ای که به وکلا داده‌اند، نوشته‌‌اند امتیازات عملکرد‌ی‌شان به‌صورت غیرمنصفانه و مغرضانه‌ای کاهش می‌یافت و همین هم بر پیشرفت شغلی آنها تأثیر منفی می‌گذاشت. محرومیت از ارتقاء نیز یکی دیگر از ادعاهای کارکنان گوگل علیه این شرکت است. شاکیان می‌گویند، با موانعی برای ارتقاء به نقش‌های رهبری مواجه بوده‌اند.
آن‌طور که آنها گفته‌اند، در سال ۲۰۲۱ ـ با وجود تعهدات این شرکت به تنوع نژادی ـ تنها 4/4 درصد نیروی کار و ۳ درصد از رهبری گوگل در ایالات‌متحده، افراد سیاه‌پوست بوده‌اند. موضوع دیگر، استفاده از زبان کدگذاری‌شده است. شاکیان ادعا دارند، اصطلاحات خاصی در گوگل به‌عنوان نشانه‌های غیرمستقیم نژادپرستانه مطرح می‌شود که توجیه‌کننده تبعیض علیه سیاه‌پوستان است.
بسترها و زمینه‌های طرح دعاوی
پرونده شکایت علیه گوگل پس از تحقیقات سال ۲۰۲۲ اداره حقوق مدنی کالیفرنیا شکل گرفت. پروندهای که هدفش بررسی رفتار گوگل با زنان سیاه‌پوست بود و به‌زودی دامنه یافت و به اتهامات گسترده‌تری درباره فرهنگ شرکتی گوگل منجر شد. در این میان اخراج یک محقق برجسته هوش مصنوعی سیاه‌پوست پس از انتقاد از سیاست‌های تنوع نژادی گوگل، به جنجال‌ها دامن زد. گزارش‌های تنوع گوگل نشان‌دهنده پیشرفت کند در افزایش پذیرش سیاه‌پوستان بوده است. بنا به داده‌های رسمی، تنوع نژادی در گوگل گرچه تا سال ۲۰۲۴ به 5/2 درصد بهبود یافته، ولی همچنان از میانگین 9/1 درصدی صنعت فناوری که اداره کار آمریکا در این سال منتشر کرده، کمتر است.
گوگل پیش‌تر نیز با دعاوی تبعیض جنسیتی (۱۱۸ میلیون دلار در سال ۲۰۲۲) و سِنی (۱۱ میلیون دلار در سال ۲۰۱۹) مواجه شده بود. پرونده‌هایی که پرچالش بودن موضوع برابری در این شرکت را یادآور می‌شود. البته این موضوع فقط محدود به گوگل نیست. به استناد گزارش تنوع متا در سال ۲۰۲۳ سیاه‌پوستان تنها 3/8 درصد از نقش‌های فنی متا را در اختیار داشته‌اند. یا درباره تسلا گزارش تنوع این شرکت می‌گوید، تنها چهار درصد نیروی کار تسلا در سال ۲۰۲۲ سیاه‌پوست بوده‌اند. جریمه ۵۰ میلیون دلاری‌ای که گوگل پذیرفته در چارچوب توافق پرداخت کند، به 4هزار کارمند سیاه‌پوست کنونی و سابق می‌رسد. این توافق شامل کارکنانی می‌شود که بین سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۴ در دفاتر گوگل در کالیفرنیا و نیویورک کار می‌کنند. واکنش گوگل چیزی جز رد ادعاها و البته پذیرش توافق نبوده است.
وکلای این شرکت اصرار دارند که مرتکب هیچ تخلفی نشده‌اند اما برای اجتناب از هزینه‌های طولانی‌مدت دعوی حقوقی، با توافق موافقت می‌کنند. برخلاف توافقات قبلی گوگل مانند دعوی تبعیض سِنی در سال ۲۰۱۹ که شامل آموزش اجباری بود، توافق اخیر به‌طور خاص اجباری در اعمال اصلاحات ساختاری ندارد. با این حال گوگل موافقت کرده است تا آگوست ۲۰۲۶، کارکنان را ملزم به امضای توافق‌نامه‌های داوری اجباری برای اختلافات مرتبط با استخدام نکند.. این نخستین‌بار نیست که شرکتهای فناوری متهم به تبعیض در محیط کار می‌شوند.
پیش از این تسلا نیز در سال ۲۰۲۱ با رأی هیئت‌منصفه پذیرفت که ۱۳۷ میلیون دلار به یک کارمند سابق سیاه‌پوست به‌دلیل آزار و اذیت نژادی در یکی از کارخانه‌های این شرکت پرداخت کند که یکی از بزرگ‌ترین احکام فردی در پرونده‌های تبعیض نژادی بود. شرکت متا نیز در سال ۲۰۲۰، یک دعوی تبعیض جنسیتی و نژادی 22/5 میلیون دلاری یکی از مدیران‌ارشد سابق خود را تسویه کرد.
تاثیرات توافق حقوقی گوگل بر صنعت فناوری
توافق ۵۰ میلیون دلاری گوگل یکی از بزرگ‌ترین‌ها در نوع خود در صنعت فناوری است که می‌تواند به‌عنوان الگویی برای دعاوی مشابه علیه سایر شرکتهای فناوری عمل کند. پرونده‌هایی که به تصویر عمومی غول‌های فناوری نیز لطمه‌های زیادی وارد کرده است. این توافق درست زمانی صورت گرفته که بسیاری از شرکتهای فناوری ازجمله گوگل، متا و آمازون، برنامه‌های سیاست‌های تنوع، برابری و شمول (DEI) خود را زیر فشارهای سیاسی و قانونی کاهش داده بودند. DEI یک چارچوب یا مجموعه‌ای از سیاست‌ها و ابتکارها است که سازمان‌ها برای ترویج محیط‌های کاری عادلانه و فراگیر طراحی می‌کنند. توافق‌هایی مانند این ممکن است شرکتهای فناوری را به بازنگری در تعهدات‌شان وادار کند.
در سطح خرد و میان کارکنان شرکت‌ها نیز این پرونده از الگوها و روندهایی که درحال‌حاضر در صنعت فناوری جریان دارد، پیروی می‌کند؛ چراکه در سال‌های اخیر، دعاوی حقوقی تبعیض در محاکم قانونی، افزایش را نشان می‌دهد. بنا به آمارها، در سال مالی ۲۰۲۳ تعداد ۱۴۳ دعوی تبعیض در آمریکا ثبت شده که ۵۰ درصد نسبت به سال ۲۰۲۲ بیشتر شده است. در این میان فناوری یکی از صنایع هدف مدعیان بوده است. از سوی دیگر، کارکنان شرکتهای بزرگ نیز برای پیگیری اقدامات حقوقی جسورتر شده‌اند. پوشش رسانه‌ای گسترده و حمایت‌های کاربران در فضای مجازی نیز گفتمان عمومی علیه تبعیض در شرکتهای فناوری را میان افکار عمومی تقویت کرده است.
پول خرد شرکتهای بزرگ فناوری
به‌رغم امیدواری‌ها، کم هم نیستند کسانی که امیدی به تغییرات ساختاری ندارند. مبنای این احساس ناامیدی، تاحدودی به قدرت بیش از اندازه شرکتهای فناوری مربوط است. برای نمونه در پرونده توافق ۵۰ میلیون دلاری، گوگل ادعاهای متقاضیان شغلی سیاه‌پوست را به‌دلیل آنچه «شواهد ناکافی» خوانده، کنار گذاشته که درنتیجه تأثیر پرونده بر شیوه‌های استخدام را محدود می‌کند. یا درباره تسلا،حکم سال ۲۰۲۱ یک پرونده فردی بود، نه دسته‌جمعی، بنابراین تأثیر سیستماتیک محدودی دارد. درباره تسویه‌حساب سال ۲۰۲۰ متا نیز، اصل دعوی بر سوگیری در سطح اجرایی متمرکز بود و مسائل گسترده‌تر نیروی کار را نادیده می‌گیرد.
چنین جریمه‌هایی گرچه قابل‌توجه هستند، در مقایسه با درآمد شرکتهای بزرگ فناوری ناچیز هستند. برای مثال، درآمد گوگل در سه‌ماهه پایانی سال ۲۰۲۴ بیش از 96 میلیارد دلار بوده است. منتقدان می‌گویند، چنین جریمه‌هایی بیشتر از این‌که عاملی بازدارنده علیه شرکتهای بزرگ فناوری برای تغییرات ساختاری در فرهنگ سازمانی و محیط کارشان باشد، صرفاً هزینه‌ای ناچیز برای استمرار فعالیت‌شان است.
نظارت دقیق‌تر و اصلاحات ساختاری
آنچه مشخص است این است که در شرکتهای بزرگ فناوری، همچنان مسائل حل‌نشده ساختاری در حوزه‌های مربوط به استخدام، تبعیض، رشد، حقوق و به‌طور‌کلی فرهنگ سازمانی و محیط کاری باقی مانده است. تسویه‌حساب ۵۰ میلیون دلاری گوگل، گرچه نقطه عطفی است ولی محدودیت‌های راه‌حل‌های مالی بدون اصلاحات ساختاری را هم نشان می‌دهد.
از همین‌رو منتقدان، سازمان‌ها و نهادهای حامی حقوق نژادی و جنسیتی نظارت بیشتر بر صنعت، توانمندسازی کارکنان و بحث‌های مداوم درباره سیاست‌های تنوع، برابری و شمول را پیشنهاد می‌کنند. این پرونده، هم هشداری جدی به شرکتهای بزرگ است، هم فرصتی برای صنعت فناوری تا شیوه‌های خود را با آرمان‌های پیشروانه‌تری همسو کند.
