سینما جان می‌گیرد/صدور پروانه نمایش برای رکسانا و پیرپسر این امید را میدهد که دیگر فیلم توقیفی نداشته باشیم
روز گذشته روابط‌عمومی سازمان سینمایی اعلام کرد که فیلم «رکسانا» آخرین ساخته پرویز شهبازی بدون هیچ اصلاحیه‌ای، پروانه نمایش دریافت کرد.
روز گذشته روابط‌عمومی سازمان سینمایی اعلام کرد که فیلم «رکسانا» آخرین ساخته پرویز شهبازی بدون هیچ اصلاحیه‌ای، پروانه نمایش دریافت کرد. از ساخت این فیلم سه سال می‌گذرد و در سال‌های گذشته یکی از آثار جنجالی سینمای اجتماعی بوده. موضوع رفع توقیف فیلم‌ها، یکی از مسائل مهمی بود که از روزهای ابتدایی شروع‌به‌کار دولت چهاردهم از سوی اهالی فرهنگ و رسانه، همچنین مخاطبان سینما، از دولت جدید انتظار می‌رفت.
سازمان سینمایی با تغییر اعضای شورای پروانه نمایش، همچنین صدور اجازه اکران فیلم «رکسانا» و «پیرپسر» در یک سانس در زمان جشنواره فجر، چراغ سبزی به این ماجرا نشان داد. اما از سوی دیگر حاشیه‌های «قاتل و وحشی» و اکران نشدن آن در جشنواره، موضوع آثار توقیفی را به‌شکل دیگری پیش برد. از ابتدای سال جدید خبرهای پراکنده درباره وضعیت اکران «پیرپسر» ساخته اکتای براهنی و حالا صدور پروانه نمایش «رکسانا»، دوباره موضوع آثار توقیفی و حل مشکل آنها در دولت چهاردهم را در مرکز توجه قرار داده است.
دولت قبلی با 50 فیلم توقیفی
اواخر تیرماه سال 1403 و پس از برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری، روح‌الله سهرابی مدیرکل وقت نظارت بر نمایش فیلم سازمان سینمایی در مصاحبه‌ای اعلام کرده بود که آثار زیادی دچار مشکلات پیچیده بودند که تلاش شده تا مشکل بیش از 50 فیلم توقیفی برطرف شود. سهرابی در صحبت‌هایش از رفع مشکل فیلم‌هایی مثل «قاتل و وحشی» صحبت کرده بود که البته هنوز هم در بلاتکلیفی است.
او در صحبت‌هایش به آثاری مثل «شیشلیک»، «کاناپه»، «رکسانا» یا «پیرپسر» اشاره‌ای نکرده بود، با وجود اینکه این فیلم‌ها هم در آن روزها مانند بسیاری از آثار، پشت درهای بسته ارشاد باقی مانده بودند. با شروع‌به‌کار دولت چهاردهم از اوایل مردادماه، بسیاری از اهالی فرهنگ منتظر ارائه گزینه‌ها برای ریاست سازمان سینمایی بودند. با انتصاب رائد فریدزاده به این منصب و باتوجه به شعارهای انتخاباتی که دولت چهاردهم درباره رفع مشکلات سینما داشت، بسیاری امیدوار بودند که مشکل فیلم‌های توقیفی برطرف شود.
در شهریورماه و تنها با گذشت مدتی کوتاه از شروع‌به‌کار دولت چهاردهم، شش فیلم رفع توقیف شدند که از میان آنها می‌توان به «سینما متروپل» به کارگردانی محمدعلی باشه‌آهنگر و «مهمانی از کارائیب» به کارگردانی بهزاد فراهانی اشاره کرد. با وجود اینکه این آثار، فیلم‌های بحث‌برانگیزی نبودند، اما بسیاری این رفع توقیف‌ها را شروع خوبی برای سازمان سینمایی متصور شدند که می‌تواند به ادامه کار و رفع توقیف آثار بیشتری منجر شود.
ممیزی و کنار گذاشتن «رکسانا» از اسکار
پاییز 1403 فصل خوبی برای سینما مخصوصاً آثار توقیفی نبود. با وجود اینکه خبرهایی درباره اکران فیلم «رکسانا» آخرین ساخته پرویز شهبازی به گوش می‌رسید، در آبان‌ماه روابط عمومی این فیلم در بیانیه‌ای اعلام کرد: «با اصلاحاتی که اداره نظارت و ارزشیابی سازمان سینمایی بر فیلم وارد دانسته، ۱۵ دقیقه از فیلم حذف شده و داستان دچار جرح و تعدیل بسیار می‌شود. درواقع با اعمال این ممیزی‌ها بخش‌های کلیدی از فیلم آسیب دیده و روند قصه مخدوش می‌شود، به همین دلیل کارگردان و تهیه‌کننده به اکران «رکسانا» رضایت ندادند.
همچنین قرار بود «رکسانا» از ابتدای آبان‌ماه روی پرده سینماها برود که اصلاحات بسیار مانع از اکران این فیلم شد.» این خبر درحالی منتشر شد که تصور بر این بود که قرار است مشکلات این فیلم به‌همراه چند اثر دیگر برطرف شود. اما مدتی بعد از این خبر دو اتفاق عجیب برای فیلم «رکسانا» افتاد، اول اینکه با حضور آن در جشنواره فیلم فجر موافقت شد و دوم اینکه آن را از گزینه‌های پیشنهادی برای حضور در اسکار کنار گذاشتند.
حضور «رکسانا» در چهل‌وسومین جشنواره فیلم فجر درحالی‌که سه‌سال از ساخت آن می‌گذشت و بارها در جشنواره‌های مختلف خارجی به نمایش درآمده بود، برخلاف قوانین جشنواره فیلم فجر بود. اما در اوایل آذرماه اعلام شد که این فیلم می‌تواند در جشنواره حضور داشته باشد. اما از سوی دیگر به‌دلیل اینکه «رکسانا» هیچ اکران عمومی‌ای را در هیچ سینمایی در سطح کشور تا اواسط آذرماه نداشت، بنابراین به‌دلیل قوانین اسکار، شورای انتخاب آن را از گزینه‌ها کنار گذاشت. این درحالی بود که به‌دلیل ممیزی‌های بالا، اکران فیلم منتفی شده بود و به این شکل از حضور آن در اسکار جلوگیری شد.
جنجال‌های جشنواره فیلم فجر
از آذرماه که شروع ثبت‌نام برای جشنواره فیلم فجر شروع شد، به‌دلیل تغییر فضای سیاسی، بسیاری از کارگردان‌هایی که در چندسال اخیر با جشنواره اصطلاحاً قهر کرده بودند، نام‌شان در لیست متقاضیان جشنواره قرار گرفت. علاوه بر این با خبرهایی که درباره ایجاد یک بخش جداگانه در کنار جشنواره به‌نام جشنواره جشنواره‌ها به گوش می‌رسید، شایعه این موضوع قوت گرفت که آثاری مثل «رکسانا»، «پیرپسر» و «قاتل و وحشی» بالاخره در این جشنواره اکران خواهند شد. فیلم‌هایی مهم از سینمای اجتماعی که سال‌ها در توقیف مانده بودند و مخاطبان و اهالی فرهنگ مدت‌ها بود در انتظار تعیین‌تکلیف برای اکران آنها بودند.
اما این خبرها تازه روی خوش ماجرا بود و بخش جشنواره جشنواره‌ها هم درنهایت تبدیل شد به یک سانس برای اهالی رسانه. آن هم نه با برنامه‌ریزی مدون قبلی، بلکه برنامه سانس ویژه هر روز برای آخرین سانس در شب، از سوی مدیریت جشنواره اعلام می‌شد. در این میان اوضاع «رکسانا» و «پیرپسر» بهتر از «قاتل و وحشی» بود. حداقل آنها به یک سانس اکران برای اهالی رسانه رسیدند. اما فیلم حمید نعمت‌الله با همه پیگیری‌ها، بیانیه‌ها و حتی نامه نعمت‌الله، حتی در یک سانس هم رنگ پرده را در جشنواره ندید. این اتفاق امیدهایی که درباره رفع توقیف‌ها در دولت جدید به‌وجود آمده بود را کم‌رنگ کرد.
امیدهایی که جان می‌گیرد
با پایان یافتن جشنواره فیلم فجر و شروع دور جدید اکران‌ها، دوباره بسیاری از اهالی رسانه و فرهنگ در نامه‌ها و کارزارهایی، خواستار اکران و رفع توقیف آثار سینمایی شدند. در هفته پایانی فروردین‌ماه و زمانی که شایعاتی ضد و نقیض درباره صدور پروانه نمایش «پیرپسر» به گوش می‌رسید، ابراهیم عامریان اعلام کرد که عامریان فیلم، پخش «پیرپسر» را برعهده گرفته. این خبر برای بسیاری که منتظر اکران این فیلم بودند، خبری خوشحال‌کننده محسوب می‌شد و بالاخره پس از چهار سال تکلیف این فیلم را روشن می‌کرد.
اما چند روز بعد از آن همایون اسعدیان، دبیر شورای صنفی نمایش، در مصاحبه با یکی از خبرگزاری‌ها اعلام کرد که اکران «پیرپسر» به بعد از حل‌شدن اختلاف‌های حقوقی میان پخش‌کننده‌ها موکول خواهد شد. یکی از مسائلی که مجوز اکران این فیلم را با چالش روبه‌رو کرده بود، مدت‌زمان طولانی آن بود. همچنین اسعدیان با اشاره به زمان فیلم در ادامه گفته بود: «با وجود اینکه «پیرپسر» با همان مدت‌زمان بیش از سه‌ساعتی خود پروانه نمایش دارد، فعلاً قراردادی در شورا برای آن ثبت نشده تا مسئله پخش‌کننده برطرف شود» این موضوع نشان می‌داد که همچنان اکران فیلم اکتای براهنی، به‌صورت کامل تعیین‌تکلیف نشده است.
روز ششم اردیبهشت‌ماه از سوی شورای پروانه نمایش سازمان سینمایی اعلام شد که فیلم «رکسانا» ساخته پرویز شهبازی، بدون هیچ اصلاحیه‌ای به اکران می‌رسد و مجوز نمایش دریافت کرده. این خبر امید به رفع توقیف‌ها را دوباره جان بخشید. هنوز چندساعتی از انتشار این خبر نگذشته بود که نام فیلم «پیرپسر» هم در کنار «رکسانا» قرار گرفت و بیشتر خبرگزاری‌ها از اتفاق ویژه‌ای که این دو فیلم اجتماعی در اکران به وجود خواهند آورد، نوشتند.
چون خبر اکران قطعی «پیرپسر» اعلام نشده بود، در تماس کوتاهی که با ابراهیم عامریان داشتیم درباره مجوز اکران این فیلم گفت: «فیلم ماجرای حقوقی نداشت، اما به‌دلیل زمان طولانی‌اش تصمیم بر این شد که توسط دو دفتر پخش یعنی عامریان فیلم و فیلمیران به اکران برسد. مجوز اکران فیلم صادر شده و به‌زودی زمان اکران آن اعلام خواهد شد». حالا با خبر قطعی صدور پروانه نمایش «رکسانا» و «پیرپسر» می‌توان امیدوار بود که مشکلات سایر آثار در توقیف‌مانده هم حل شود و سینمای جدی ایران جانی دوباره بگیرد.
