بریتانیا با فرصتطلبی از وضعیت اقتصادی و اجتماعی بلوچستان سود برده و حاکمیت ایران بر این نواحی را خدشهدار کرده بود. کوشش انگلیس، برای تعیین دقیق خطوط مرزی در بلوچستان، جزو نخستین نمونههای تعیین مرزهای نو در دوران معاصر است. به موازات تلاش بریتانیا، دولت ایران در تلاش بود از راهبرد سنتی بهرهگیری مناسب از حکومتهای سرحدداری و حمایت از حاکمان محلی بازمانده تحت نفوذ استیلای خود را بر بلوچستان حفظ کند.
مراسم رونمایی از کتاب «رابطه ایران و ایالات متحد» نوشته عباس ملکی و جان تیرمن که اخیراً با ترجمه مریم هاشمینژاد و توسط نشر ثالث منتشر شده، روز چهارشنبه دهم مرداد ساعت ۱۷:۳۰ در محل خبرگزاری خبرآنلاین برگزار شد. پس از رونمایی از کتاب با حضور نویسندگان، مترجم و ناشر، نشست تخصصی «آسیبشناسی روابط ایران و آمریکا و چشماندازهای پیش روی دو کشور» در دوره جدید با حضور جمعی از دیپلماتها، کارشناسان روابط بینالملل و سیاست خارجی، اساتید دانشگاه و جمعی از اهالی رسانه برگزار شد. در این نشست مجید تختروانچی، محمدکاظم سجادپور، عباس ملکی، کیهان برزگر، حسین موسویان و دیاکو حسینی سخنرانی کردند. برگزاری این مراسم با روز ترور شهید اسماعیل هنیه در تهران همزمان شد و به همین مناسبت همه سخنرانان اشاراتی به این حادثه داشتند.
قرارداد آخال میان ایران قاجاری و روسیه تزاری در کنار سایر قراردادهای دوره قاجار به‌عنوان واگذاری قلمرو گسترده‌ای از ایران شمرده و معرفی می‌شود؛ حال آنکه موضوع این قرارداد درباره مناطقی از آسیای مرکزی و ماوراءالنهر بود که برای قرن‌ها ایران دیگر سلطه‌ای درباره آنها نداشت. قرارداد آخال در واقع به عمر خانات مستقل خیوه، بخارا و سمرقند پایان داد و ترکمن‌ها و ازبک‌های ماوراءالنهر را تحت سلطه روس‌ها درآورد و زمینه دخالت و حضور ایران در این منطقه را برای همیشه از بین برد و البته حدود مرزی را نیز به نفع روس‌ها و زیان ایران ترسیم کرد.
دولت ایران پس از شکست محاصره هرات منشوری صادر کرد که نشانگر خشم عمیق محمدشاه بود. در این منشور آمده بود که تلاش دولت ایران برای آزادسازی اُسرای ایرانی پایان نیافتهاست. از سربازان تشکر کرد که در «سرما و گرما… با شوق و غیرت تاب آوردند.» به انگلیسیان تاخت که ما «عهدنامههایی با آنان داشتیم که آن را محکمتر از صد قلعه میپنداشتیم… اما نقض عهد کردند. خارک را گرفتند و تهدید به حمله به فارس و کرمان کردند... پس برگشتیم… انگلیس دولت بزرگی است و سلاح حرب نداشتیم.»
پیمان آماسیه نخستین پیمان صلح میان صفوی و عثمانی بود که به مدت بیست سال صلح و آرامش را در مرزهای دو کشور ایجاد کرد. این قرارداد بین شاه تهماسب یکم و سلطان سلیمان یکم در سال ۱۵۵۵ میلادی، بعد از جنگ این دو کشور و در شهر آماسیه بسته شد. مذاکرات ارزروم آخرین دوره تحول تاریخی روابط ایران و عثمانی است. این مذاکرات در تاریخ روابط ایران و عثمانی پرمعنا و بااهمیت است، زیرا ازیکسو، مجموع اختلافهای قرون گذشته دو کشور در پیمان ارزروم نمایان شد، ازسوی دیگر آن عهدنامه پایه روابط جدید دو دولت را، حتی تا زمان بهوجودآمدن دولت عراق پس از جنگ جهانی اول، بنیان گذارد.
قرارداد گلستان تفاوتی اساسی با قرارداد ترکمنچای داشت؛ آن هم جبران بخشی از شکست در عرصه نظامی و در عرصه دیپلماسی در قرارداد ترکمنچای بود. درحالیکه طی قرارداد گلستان چهارده ولایت ایرانی به روسیه تزاری واگذار شد در قرارداد ترکمنچای با جبران بخشی از شکست در عرصه نظامی در حالی که تبریز نیز و بخشهای دیگری از آذربایجان در اشغال روسیه تزاری بود دستگاه دیپلماسی ایران موفق شد تنها با واگذاری سه ولایت ایروان، نخجوان و بخشی از تالش، قوای روسیه تزاری را به پایان اشغال آذربایجان و به رسمیت شناختن حدود مرزی ایران قانع کند و از تهدید بیشتر استقلال و تمامیت ارضی ایران اجتناب کند.
متنی معروف وجود دارد که به غلط به‌عنوان وصیتنامه پتر کبیر شناخته می‌شود و در آن آمده است: «بر شما لازم است که بیدرنگ کشور گرجستان و سرزمین قفقاز را بگیرید و پادشاه ایران را دستنشانده و فرمانبردار خود کنید. پس از آن باید آهنگ هندوستان کرد، زیرا که کشوری بسیار بزرگ و بهترین بازار تجارت است و هرگاه بدانجا دست یافتید هر قدر پول که به وسیله انگلستان بهدست میآید میتوان مستقیماً از هندوستان فراهم کرد.»
دیپلماسی‌ای که امیرعبداللهیان پیگیری کرد بر پایه همان رویکردهایی بود که در دولت پیشین پایه‌گذاری شده بود که البته در اجرا نواقصی داشت و رویه‌ای از شعارهای انقلابی بر آن کشیده می‌شد. پیمان راهبردی با چین و روسیه و پیوستن به پیمان شانگهای و سازمان بریکس و تنش‌زدایی با کشورهای منطقه از جمله اصلی‌ترین این رویکردها بود که همگی در سال‌های پایانی دولت روحانی آغاز شد و نتایج آن در سه سال دولت رئیسی محقق شد. امیرعبداللهیان در زمینه جنگ اوکراین و سایر موضوعات نظامی و امنیتی نیز تنها توجیه‌گر اقدامات سایر نهادها بود؛ بدون آنکه خودش نقشی جدی در شکل دادن به آنها داشته باشد.
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه دولت حسن روحانی یکی از فعالترین اعضای کمپین انتخاباتی مسعود پزشکیان بوده و همپای نامزد اصلاحطلبان در شهرستانهای مختلف حاضر شده و به سخنرانی پرداخته است. فیلمهای سخنرانی شورانگیز او در کاشان که با حمله مخالفان روبهرو شده، صدها و بلکه میلیونها بار دیده شده که از کارنامه دیپلماتیک خود دفاع میکند و مخالفان خود را به خیانت متهم میکند. محمدجواد ظریف که در آستانه هفتمین دهه عمرش قرار دارد همچون جوانی پرشور در این کارزار انتخاباتی حاضر شده تا از انتخاب سعید جلیلی جلوگیری کند. در روزهای پیش از تاییدصلاحیت نامزدها شنیده می‌شد که ظریف گفته است حتی اگر علی لاریجانی و همه نامزدهای اصلاحطلبان نیز ردصلاحیت شوند در کارزار انتخاباتی محمدباقر قالیباف دیگر نامزد اصولگرا حاضر خواهد شد تا به هر شکلی شده مانع انتخاب سعید جلیلی به ریاستجمهوری شود.
