اندوهی فارغ از دیدگاه‌ سیاسی

گروه فرهنگ: آیت‌الله ابراهیم رئیسی، هشتمین رئیس‌جمهوری ایران عصر یکشنبه ۳۰ اردیبهشتماه ۱۴۰۳ در مسیر بازگشت از مراسم افتتاح سد قیز قلعه‌سی به سمت شهر تبریز، در منطقه ورزقان استان آذربایجان شرقی دچار سانحه هوایی شد و به همراه تمام همراهان؛ حجت‌الاسلام‌ سیدمحمدعلی آل‌هاشم نماینده ولی‌فقیه و امام‌جمعه تبریز، حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه، مالک رحمتی استاندار آذربایجان شرقی، سردار سیدمهدی موسوی فرمانده یگان حفاظت رئیس‌جمهور، سرهنگ خلبان سیدطاهر مصطفوی، سرهنگ خلبان محسن دریانوش و سرگرد فنی بهروز قدیمی به شهادت رسید.

این رخداد تلخ واکنش طیف‌های گوناگون از اقشار متفاوت جامعه ازجمله اهالی فرهنگ‌وهنر را برانگیخت و پیام‌های تسلیت متعددی را روانه فضای مجازی و سایت‌های خبری کرد.

بینندگان عملیات زنده جست‌وجو  

ازجمله اخباری که پس از اعلام شهادت رئیس دولت سیزدهم مورد توجه قرار گرفت همکاری ترکیه با ایران برای یافتن بالگرد حامل رئیس‌جمهور و همراهش بود. هرچند سردار اصغر عباسقلی‌زاده، فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی عاشورای استان آذربایجان شرقی ضمن تشکر از همکاری ترکیه برای ارسال پهپاد به ایران در گفت‌وگو با تسنیم اضافه کرد، آن‌چه پهپاد ترکیه‌ای شناسایی کرده بود یک لکه سیاه بود و وقتی نیروهای امداد به آن‌جا رسیدند مشخص شد آن‌چه این پهپاد تشخیص داده است، بالگرد نیست و درنهایت چند پهپاد ایرانی که مشغول گشت‌زنی‌ در مناطق کوهستانی بودند، موفق به شناسایی، تصویربرداری و ارسال تصاویر به مرکز مدیریت ستاد بحران شدند. با این وجود طبق اخبار منتشرشده پخش مستقیم جست‌وجوی پهپاد ترکیه‌ای، آکینجی نزدیک به یک میلیون نفر بیننده داشت. آکینجی، پرنده بدون سرنشین دارای توان پرواز تا ارتفاع بیش از ۱۲ کیلومتر و میزان ماندگاری پروازی ۲۴ ساعت است.

تعطیلی همه فعالیت‌ها به مدت ۷ روز

ازجمله نخستین واکنش‌ها از سوی بخش دولتی فرهنگ‌وهنر ایران به خبر شهادت رئیس‌جمهور و همراهانش از طرف وزارت فرهنگ‌وارشاد اسلامی بود. این وزارتخانه اعلام کرد، همه فعالیت‌های فرهنگی و هنری سراسر کشور از روز دوشنبه ۳۱ اردیبهشتماه به مدت ۷ روز تعطیل خواهد بود.

محمدمهدی سموعی، رئیس مرکز روابط‌عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با اعلام این خبر در شبکه اجتماعی ایکس (توئیتر سابق) نوشت: «انالله و اناالیه راجعون. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شهادت حضرت آیت‌الله رئیسی و جمعی از همراهان ایشان را تسلیت عرض می‌‌نماید. تمام فعالیت‌های فرهنگی و هنری سراسر کشور از امروز به مدت ۷ روز تعطیل می‌باشد.»

در کنار تعطیلی یک‌هفته‌ای حوزه فرهنگ‌وهنر، اکران‌های سینمایی و اجراهای تئاتری و موسیقی، دیگر رویداد لغوشده برنامه‌های «هفته میراث فرهنگی» بود. هفته میراث فرهنگی از ۲۹ اردیبهشت‌ماه آغاز شده بود و قرار بود تا یک‌هفته با برگزاری نمایشگاه‌ها، نشست‌ها و همایش‌های تخصصی ادامه یابد. محمود سالاری، معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در گفت‌وگو با ایسنا شهادت رئیس دولت سیزدهم در شب میلادِ امام رضا(ع) را عاقبت به خیری خواند و اضافه کرد این عاقبت‌به‌خیری برای ایشان مبارک است، هرچند برای ما سخت و جان‌گداز است.

خراش رخدادی دلخراش بر جان هنرمندان

از پیام تسلیت نهادهایی چون مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، سازمان سینمایی، موزه سینما، هیئت اسلامی هنرمندان، اداره‌کل هنرهای نمایشی، بنیاد رودکی، خانه تئاتر، خانه سینما، دفاتر انجمن سینمای جوان، بنیاد سینمایی فارابی، انجمن هنرهای نمایشی، اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران، سازمان اسناد و کتاب‌خانه ملی ایران، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، پلتفرم‌های شبکه نمایش خانگی، سازمان تنظیم مقررات رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی (ساترا) و... برای شهادت هشتمین رئیس‌جمهور ایران که بگذریم، هنرمندان بسیاری نیز در فضای مجازی یا در گفت‌وگو با رسانه‌های رسمی نسبت به این موضوع واکنش نشان دادند.

هنرمندانی که ازجمله آن‌ها می‌توان به ابراهیم حاتمی‌کیا، محمود پاک‌نیت، اصغر سمسارزاده، فرهاد قائمیان، فاضل جمشیدی، محمد فیلی، حامد عسگری، علیرام نورایی، رضا رویگری، جعفر دهقان، هادی مرزبان، بهنوش بختیاری، سعید ابوطالب، سیروس سپهری، احمد معظمی، ابوالفضل همراه، نسرین نکیسا، محمود گبرلو، نجم‌الدین شریعتی، مژده لواسانی، محمدمهدی سیار، امیر خسروشاهی، سیدمحمود رضوی،  آزیتا موگویی، آزیتا ترکاشوند، راحله امینیان، محیا دهقانی، حسن روح‌الامین، امید مهدی‌نژاد، احمد ایراندوست، داود امیریان، مهران رجبی و... اشاره کرد.

ازجمله این واکنش‌های قابل تأ‌مل، خاطره‌ای بود که محمود گبرلو، منتقد سینما و مجری تلویزیون از برخورد خود با رئیس‌جمهور شهید در افطاری هنرمندان گفت. گبرلو با اشاره به حضور در برنامه‌های دیدار اهالی فرهنگ و هنر با ابراهیم رئیسی در زمان ریاست‌جمهوری او نوشت، فارغ از اینکه منتقد سیاست‌های دولت سیزدهم در عرصه فرهنگ و هنر به‌خصوص سینما بوده است، هنگام برخورد رو در رو رفتار صادقانه و خیرخواهانه رئیس‌جمهور با همه اهالی فرهنگ و هنر از هر طیف و تفکری توجهش را به خود جلب کرده است.

گبرلو در ادامه این دل‌نوشته افزود: «هیچ‌وقت نمی‌توان خوش و بش‌های گرم و صمیمانه ایشان را با آنکه معلوم بود شناخت جامعی از هنرمندان این کشور ندارد و اسامی آنان را نمی‌داند و حتی ممکن است آثارشان را ندیده یا نخوانده باشد، فراموش کرد. کافی بود احساس کند فرد مقابلش اهل فرهنگ و هنر و قلم است، نجیبانه و به سادگی پذیرا می‌شد و با مهربانی گفت‌وگو می‌کرد.»

دیگر واکنش متفاوت نیز از سوی رضا میرکریمی بود که در گفت‌وگو با مهر از این گفت که فارغ از اینکه چه دیدگاه سیاسی داشته باشید، این‌که تعدادی از مسئولان تراز اول کشور در مسیر انجام وظیفه به این شکل جان خود را از دست بدهند، دلخراش است.

او همچنین افزود: «من هم مثل بسیاری از مردم شب را نخوابیدم و پیگیر اخبار و امیدوار بودم که این سانحه هولناک با خبری خوش به انتها برسد. ولی تقدیر الهی چیز دیگری بود و باید تسلیم بود.»

واکنش دیگری که در نوع خود جالب توجه بود از سوی نجیب بارور، شاعر افغانستانی ساکن ایران ابراز شد. او سروده‌ای از این قرار را با هشتگ «سید شهیدان خدمت» به اشتراک گذاشت: «بمان برادر من، وقت، وقت رفتن نیست/ بمان، شتاب مکن، وقت، وقت مردن نیست/ هنوز جنگ من و جنگ ما تمام نشد/ هنوز فرصتِ این‌گونه رخت‌بستن نیست/ اگرچه قصه‌ی ما، قصه‌ی شهادت ماست/ اگرچه مرگ در این راه گَردِ دامن نیست/ مباد خاطر ما بشکند بدون شما / مباد گریه بیاریم، وقت شیون نیستً/ یکی برفت و هزاران دوباره برخیزد/ سپاه می‌رزمد گر در آن تهمتن نیست/ شهیدِ خدمت مردم‌شدن سزای دل است/ که هیچ خوشه‌چنین در تمام خرمن نیست/ به خاک دفن شدن، لذتِ مبارزه است/ مباد این‌که بمانیم، و خاک میهن نیست/ بمان برادر من، تا نهایتِ این راه/ نرو که طاقت لبخندهای دشمن نیست.»

تأثری فارغ از انتقادات  

حجم واکنش اهالی فرهنگ‌وهنر همچون دیگر حوزه‌ها به شهادت هشتمین رئیس‌جمهور ایران چنان گسترده بود که در رسانه‌ها از آن با عنوان «سیاهپوش‌شدن فضای مجازی» یاد شد.

واکنش‌هایی که به یاد می‌آورد به‌‌رغم انتقادات وارده به عملکرد وزارت فرهنگ‌وارشاد اسلامی دولت ابراهیم رئیسی و زیرمجموعه‌های آن ازجمله سازمان سینمایی، دفتر موسیقی، اداره‌کل هنرهای نمایشی، اداره‌کل هنرهای تجسمی، خانه کتاب و ادبیات ایران و... آن‌چه موجب تأثر است اینکه تعدادی از مسئولان تراز اول کشور در مسیر انجام وظیفه به این شکل جان خود را از دست بدهند حتی اگر به قول محمود گبرلو، شناخت جامعی از هنرمندان این کشور نداشته باشند و اسامی آنان را ندانند و حتی آثارشان را ندیده یا نخوانده باشند.