جام‌جهانی واقعی در خانه برگزار می‌شود
سایمون کوپر، نویسنده مشهور بریتانیایی است که از سال ۱۹۹۴ برای «فایننشال تایمز» کار می‌کند.
سایمون کوپر / فایننشال تایمز
ترجمه: محسن محمودی
سایمون کوپر، نویسنده مشهور بریتانیایی است که از سال ۱۹۹۴ برای «فایننشال تایمز» کار می‌کند. او در سال ۱۹۹۴ با کتاب «فوتبال علیه دشمن» جایزه کتاب ورزشی سال ۱۹۹۴ را به دست آورد. کوپر همچنین برای روزنامه‌های آبزرور و گاردین نوشته و در حال حاضر یک ستون‌نویس ورزشی فایننشال تایمز است.
حالا که در یک استادیوم مجهز به تهویه مطبوع نشسته‌ام، به این فکر می‌کنم که این نهمین جام‌جهانی است که به‌خاطر دارم. ناخودآگاه هوش و حواسم می‌رود به وقتی که اولین جام‌جهانی را از نزدیک مشاهده کردم. یک روز عصر در سال 1990، یکی از دوستان در دانشگاه به من گفت که می‌تواند تعداد نامحدودی بلیت برای جام‌جهانی ایتالیا تهیه کند. او کسی را می‌شناخت که پدرش برای شرکت مارس، اسپانسر مسابقات، کار می‌کرد. ظاهرا مشتریان آسیایی و آمریکایی مارس تمایل نداشتند که با هولیگان‌ها و اولتراها به تماشای بازی فوتبال بروند. چند روز بعد در شهر دوور دنبال جور کردن بلیت کشتی بودیم تا عازم ایتالیا شویم.
جام‌جهانی بعدی که سال 1994 در ایالات‌متحده برگزار شد، من در یکی از ایستگاه‌های تلویزیونی آمریکایی کار می‌کردم و وظیفه‌ام شناسایی بازیکنانی بود که گل زده بودند یا آسیب دیده بودند یا کاری انجام داده بودند، تا تهیه‌کنندگان بتوانند نام آنها را روی صفحه نمایش درج کنند. باید اعتراف کنم که اکثرا بازیکنان را اشتباه تشخیص می‌دادم.
اما از آن زمان، هیچ تورنمنتی را از دست نداده‌ام و حالا که به دوحه آمده‌ام، می‌توانم تمام جام‌های‌جهانی که دیده‌ام را مقایسه کنم. نتیجه مقدماتی که تا به اینجای کار گرفته‌ام: قطر تجسم تمام‌عیار یک رویکرد اشتباه در جام‌های‌جهانی است؛ یعنی اینکه چیزی به‌عنوان «آنجا» وجود ندارد. بگذارید روشن‌تر بگویم؛ این مسابقات به صفحه تلویزیون یا اینستاگرام منتقل شده است. هواداران فوتبال نباید به ما حسادت کنند که اینجا هستیم. جام‌جهانی واقعی در خانه برگزار می‌شود. مارک اوژه، انسان‌شناس فرانسوی، اصطلاح «نامکان‌ها» را ابداع کرد. نامکان، مفهومی است در مقابل «مکان انسان‌شناختی» که با ظهور و معرفی نظریه انسان سوپرمدرن پا به عرصه وجود گذاشت و از نظر معنا در مقابل مکان، هر مکان خالی از هویت است. او معتقد بود، انسان سوپرمدرن در دنیای خارج مکان‌هایی خالی از هویت می‌سازد و به آنها نامکان می‌گویند. در پی جهانی‌شدن و مدرنیته که مجاورت و نزدیکی اهمیت خود را به دسترسی دادند، نامکان‌ها گسترش یافتند. در نامکان‌ها تنها به بعد موقعیتی از ابعاد مکان توجه می‌شود (فرودگاه، دستگاه‌خودپرداز و...) و حتی گاهی موقعیت نیز اهمیتی ندارد، (فضای مجازی) که
باعث کاهش ارتباطات چهره به چهره و تضعیف تعاملات اجتماعی شده است. نامکان‌ها بر جنبه کمی و حجمی مکان تاکید دارند تا جنبه‌های کیفی آن. آنچه با افزایش نامکان‌ها باعث نگرانی می‌شود، کاهش ارتباط بین مکان‌ها، همچنین افزایش رفتارهای انزواگرایانه افراد در محیط‌های عمومی است. در این حالت فرد در مکان عمومی قرار دارد، اما تعاملی با سایر افراد ندارد؛ یعنی مکانی که در آن نامکان به‌وجود می‌آید. نامکان فاقد هرگونه ارتباط زمانی، تاریخی، فرهنگی و زمینه عاطفی است.
این یک جام‌جهانی سوپرمدرن است. استادیوم‌ها جدید هستند، بدون هیچ‌گونه تاریخچه و سابقه‌ای. این استادیوم‌ها دور از محله‌ها، در محیط‌های بزرگ و محافظت‌شده ساخته شده‌اند و عملا هیچ ارتباطی با مکان ندارند.
این دوحه است، اما می‌توانست برازیلیا، مانیل یا هرجای دیگری باشد. صندلی‌ها پر از مهمان‌های حامیان مالی است، روزنامه‌نگارهایی که درباره وای‌فای غر می‌زنند، هیئت‌های فیفا فقط سعی می‌کنند از شرمساری این جام‌جهانی عبور کنند و گردشگران ثروتمند بی‌طرف که دو بازی در روز را تماشا می‌کنند.
همه در حال شکار و از بین بردن آن جانور کمیاب هستند؛ طرفدار متعهد واقعی. آنچه در سال 1990 منشأ ترس بود، یعنی گردشگران بی‌طرفی که دیدن موزه تمبر و فینال جام‌جهانی برای‌شان یکسان است، اکنون به منبع فروش اصلی جام‌جهانی بدل شده‌اند. در حال حاضر، مشتریان اصلی استادیوم‌ها معمولا طبقه متوسط رو‌به‌بالا کشورهای ثروتمند، طبقه کارگر ماهر انگلیسی و طبقه بالای کشورهای فقیرتر هستند. این تماشاگران مداوم مشغول فیلم گرفتن از خودشان هستند و عملا توجه چندانی به روند بازی ندارند. در جام قبلی هم این تماشاگران به چشم می‌آمدند، اما تا به این حد عمومیت نداشتند. وظیفه کشور میزبان این است که اکثریت هواداران را تامین کند، اما قطر نکرده است. تنها باری که من با شور و شوق فوتبالی مواجه شدم، یک شب آرام در تفرجگاهی در کنار بندرگاه قایق بادبانی بودم. مادری قطری را همراه سه پسر کوچکش دیدم که یکی لباس آرژانتین، دیگری لباس نیمار برزیلی و یکی هم سرهمی ساده‌ای به تن کرده بود. افتتاحیه مسابقات و باخت قطر به اکوادور (در تنها حضورش در جام‌جهانی)، احتمالا معدود قطری‌های فوتبالی را هم از میزبانی پشیمان کرده است. باور کنید جام‌جهانی اینجاست؛ در
اتاق‌های نشیمن و کافه‌های جهان، در میان دوستان، ایده‌آل با انواع خوراکی و نوشیدنی. هرچه زمان سپری می‌شود، تجربه حضوری در مکان کم‌رنگ‌تر می‌شود و شباهت بیشتر و بیشتری به تجربه مجازی پیدا می‌کند. بنابراین اساسا تفاوت چندانی ندارد که از صفحه تلویزیون از شبکه‌های اجتماعی یا از استادیوم فوتبال ببینید.
