نگاه خارجی

آنچه در این ستون می‌خوانید، دیدگاه‌های رسانه‌‌های خارجی است که صرفا جهت اطلاع‌رسانی منتشر می‌شود و این دیدگاه‌ها موضع روزنامه «هم‌میهن» نیست.

سود بریکس برای ایران

پس از اینکه ایران در تابستان گذشته رسماً برای پیوستن به بریکس درخواست داد، انتظار نمی‌رفت که این دعوت‌نامه در کمتر از یک سال آینده ارائه شود. برای مثال، عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای حدود 15 سال طول کشید. درخواست برای پیوستن به بریکس از سوی دولت ابراهیم رئیسی، به‌عنوان یک تصمیم راهبردی تلقی شد. به نظر می‌رسد که این دولت به جای اینکه به‌دنبال بهره‌برداری از این اتحاد برای منافع سیاسی داخلی باشد، نگاهی عمل‌گرایانه و واقع‌بینانه به پتانسیل اقتصادی بلوک بریکس دارد. دولت رئیسی قصد ندارد در ازای روابط بهتر با غرب از عضویت در اتحادهای بین‌المللی و منطقه‌ای چشم‌پوشی کند. رئیسی پس از بازگشت از اجلاس اخیر بریکس در آفریقای جنوبی با بیان اینکه ایران از سیاست خارجی برای اهداف سیاسی داخلی استفاده نخواهد کرد، خاطرنشان کرد: ما به دنبال تامین منافع ملی هستیم از جمله رفع تحریم‌ها و روابط با کشورهای همسایه. علی باقری، معاون وزیر امور خارجه گفت: ایران باید به دنبال منافع ملی در شرق و غرب باشد و تنها به یک نقطه از جهان تکیه نکند. حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران نیز گفت که عضویت ایران در بریکس، هدف این کشور برای حمایت از چندجانبه‌گرایی را تقویت می‌کند. با این حال، فراتر از این اظهارات شفاهی، ایران علناً از برنامه دلارزدایی بریکس با هدف توسعه روابط تجاری خود با قدرت‌های نوظهور جنوب جهانی و در عین حال دور شدن از سلطه آمریکا بر مؤسسات مالی جهان، حمایت کرده است. رئیسی در این اجلاس گفت که ایران «توانایی‌های منحصربه‌فردی» دارد و «آماده مشارکت در هر سه حوزه عملکرد بریکس، یعنی سیاسی-امنیتی، اقتصادی-مالی و اجتماعی است». وی افزود: ایران با موقعیت منحصربه‌فرد ترانزیتی، منابع عظیم انرژی و توانمندی‌های علمی و مهندسی بالا، مشتاق همکاری با اعضای بریکس در پروژه‌های مشترک اقتصادی و سرمایه‌گذاری است. در حاشیه نشست بریکس، توافقی دوجانبه برای ایران جهت توسعه پنج پالایشگاه در آفریقای جنوبی حاصل شد، درحالی‌که تهران نیز مذاکراتی را برای پیوستن به بانک توسعه جدید بریکس انجام داده است؛ اقدامی که می‌تواند به تامین مالی برای پروژه‌های زیرساختی حیاتی کمک کند. مانند کریدور شمال-جنوب که هند را از طریق ایران به روسیه متصل می‌کند. آمریکا و کشورهای اروپایی به‌عنوان بخشی از سیاست‌های خود با هدف منزوی کردن ایران، برای بیش از چهار دهه، دسترسی تهران به سیستم‌های مالی جهانی را مسدود کرده‌اند. تحریم‌های یکجانبه ایالات متحده، کشورهای غیرغربی را مجبور به پیروی از سیاست‌های قهری واشنگتن در قبال ایران کرده است. تهران به وضوح معتقد است که حذف دائمی تحریم‌ها بسیار بعید است، بنابراین پیوستن به بریکس فرصت‌های جدیدی را برای تسهیل تجارت خارجی، بدون وابستگی به دلار و سیستم مالی غرب، فراهم می‌کند. در عین حال، دولت رئیسی می‌خواهد روابط مالی و اقتصادی خارجی با جنوب جهانی را متنوع کند و از اتکای بیش از حد به پکن و مسکو اجتناب کند. با این حال اندیشکده‌های دولت ایران استدلال می‌کنند که ایران باید نسبت به توانایی‌های بریکس واقع‌بین باشد و آن را یک نیروی ضدغربی تلقی نکند. بریکس هنوز از نظر هماهنگی سیاسی و استراتژیک بین اعضا ضعف دارد و رقابت داخلی بین کشورهایی مانند چین و هند ابزاری کلیدی برای ایالات متحده برای محدود کردن اثربخشی این گروه است. در بریکس، اینطور به نظر می‌رسد که دیدگاه غالب پایبندی به نظم بین‌المللی موجود، اجتناب از تقابل پرهزینه با ساختارهای سنتی اقتصادی و سیاسی جهان است. بانک توسعه جدید همچنین اعلام کرده است که در بحبوحه تحریم‌های غرب، پروژه‌های جدید در روسیه را در نظر نخواهد گرفت. برخی از اعضای مؤسس بریکس مانند برزیل و هند و برخی از اعضای آتی مانند امارات و عربستان سعودی شرکای منطقه‌ای و متحدان ایالات متحده هستند. به‌رغم حرکت ریاض و ابوظبی به سمت تجارت دوجانبه غیردلاری با چین و هند، آنها پیشنهاد نمی‌کنند که بریکس جایگزین استانداردهای مالی و اقتصادی جهانی به رهبری ایالات متحده شود. در همین حال، بریکس تنها پلتفرمی است که ایران و این کشورها را به هم متصل می‌کند. اما در غیاب توافق‌نامه‌های خاص یا استانداردهای تجاری، تهران نمی‌تواند انتظار داشته باشد که بریکس در آینده نزدیک اقتصاد داخلی، تجارت خارجی یا معاملات مالی خود را به‌طور اساسی تغییر دهد.