نگاه خارجی

آنچه در این ستون می‌خوانید، دیدگاه‌های رسانه‌‌های خارجی است که صرفا جهت اطلاع‌رسانی منتشر می‌شود و این دیدگاه‌ها موضع روزنامه «هم‌میهن» نیست.

مبادله زندانی؛ چرا حالا؟

اوایل ماه جاری، پس از گذشت بیش از دو سال مذاکره پشت درهای بسته، ایالات متحده و ایران بر سر یک قرارداد مبادله زندانیان به توافق رسیدند که پس از اجرای آن، تهران پنج شهروند ایرانی-آمریکایی را در ازای آزادی چند ایرانی زندانی در آمریکا و دسترسی ایران به میلیاردها دلار وجوه مسدودشده خود در خارج از کشور، آزاد خواهد کرد. اما سوالاتی در مورد اینکه چرا این معامله فقط در چنین زمانی اتفاق می‌افتد، همچنان ادامه دارد. آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا گفته است که این توافق با هیچ جنبه دیگری از سیاست واشنگتن در قبال ایران «پیوندی» ندارد و تمرکز آن تنها بر آزادی شهروندان و ساکنان آمریکایی است که به اشتباه در تهران بازداشت شده‌اند. اما وزارت امور خارجه ایران گفته است که بخش جدایی‌ناپذیر اجرای این توافق اکنون دسترسی به ۶ میلیارد دلار از وجوه مسدودشده این کشور در کره‌جنوبی است. برخی از منتقدان آمریکا را متهم کرده‌اند که با موافقت با این توافق، به ایران باج داده است. تام کاتن، سناتور جمهوری‌خواه ایالات متحده، در بیانیه‌ای در اوایل ماه اوت، جو بایدن، رئیس‌جمهور این کشور را به «اقدام مماشات‌گونه» که باعث جسور شدن ایران می‌شود، متهم کرد. اقتصاد ایران در حال حاضر در وضعیت بدی قرار دارد. براساس گزارش بانک جهانی، این کشور با چالش‌های شدید تغییرات آب‌وهوایی، از جمله خشکسالی‌های شدید مواجه است که می‌تواند تولیدات کشاورزی را محدود کند. جنگ در اوکراین لزوم واردات ایران را افزایش داده و بر منابع مالی دولت فشار وارد کرده است. واضح است که ایران انتظار دارد وجوه مسدودشده‌اش در کره‌جنوبی قابل دسترس باشد تا بتواند از آن بهره برده و اقتصاد خود را که در حال حاضر با مشکل مواجه است، اصلاح کند. این پول متعلق به ایران است. اما رکسانا فرمانفرمائیان، مدیر آکادمیک و مدرس سیاست بین‌الملل در دانشگاه کمبریج که کارشناس ایران است، به الجزیره گفت: «اینطور نیست که ایالات‌متحده به ایران پول بدهد. در عین حال، آنتونی بلینکن تاکید کرده که هیچ چیزی در این توافق، رویکرد کلی آمریکا را در قبال ایران تغییر نمی‌دهد. ما همچنان به دنبال استراتژی بازدارندگی، فشار و دیپلماسی هستیم. ما متعهد به تضمین این موضوع هستیم که ایران هرگز به سلاح هسته‌ای دست پیدا نکند. ما همچنان رژیم را برای نقض حقوق بشر، اقدامات بی‌ثبات‌کننده در منطقه، تأمین مالی تروریسم، ارائه هواپیماهای بدون سرنشین به روسیه برای استفاده از آن در جنگ علیه اوکراین و بسیاری از جرایم دیگر، مسئول می‌دانیم.» بلینکن در 15 آگوست به خبرنگاران گفت: ما به‌صراحت گفته‌ایم که ایران باید تنش‌زدایی کند تا فضا برای دیپلماسی آینده ایجاد شود. فرمانفرمائیان معتقد است که در این مرحله، معامله عمدتاً برای این است که آمریکا شهروندانش را از زندان بیرون بیاورد و ایران پولش را بگیرد. او می‌گوید: «این امر پیامدهای بزرگی برای دیگر جنبه‌های روابط آمریکا و ایران مانند توافق هسته‌ای که هم مسائل اقتصادی و هم مسائل غنی‌سازی با آن مرتبط است، ندارد.» آمریکا در سال 2018 به طور یکجانبه از توافق هسته‌ای با ایران خارج شد و تحریم‌هایی را علیه ایران اعمال کرد. فرمانفرمائیان اما تاکید می‌کند که این واقعیت که آمریکا و ایران اکنون در حال گفت‌وگو و مذاکره از طریق این توافق هستند، قابل توجه است. این بدان معناست که خطوط مستقیم ارتباطی باز است. بنابراین برخلاف مذاکرات مجدد برجام که به نمایندگان اروپایی برای انجام مذاکرات نیاز بود، این مذاکرات بسیار مستقیم‌تر به نظر می‌رسد. بدیهی است که کشورهایی مانند قطر و عمان درگیر بودند، اما به نظر می‌رسد که مذاکرات نزدیک‌تری در کانال‌های پشت پرده در جریان است.» با این حال، بسیاری از تحلیلگران بر این عقیده‌اند که «غیرقابل تصور» است که ایران و آمریکا بتوانند در پشت توافق مبادله زندانیان، روابط عادی داشته باشند. برخی تحلیلگران معتقدند که تحریم‌ها علیه ایران به دلایلی وضع شده‌اند و مشخص نیست که مذاکرات با آمریکا لزوماً بتواند این تحریم‌ها را متوقف کند.