نگاه خارجی

آنچه در این ستون می‌خوانید، دیدگاه‌های رسانه‌‌های خارجی است که صرفا جهت اطلاع‌رسانی منتشر می‌شود و این دیدگاه‌ها موضع روزنامه «هم‌میهن» نیست.

تبادل زندانیان باعث اعتمادسازی وسیع‌تر شود؟

سال گذشته همین وقت‌ها بود که ایران و ایالات متحده آمریکا در مورد آنچه «متن نهایی» توافق برای احیای برجام خوانده‌می‌شد، یادداشت تبادل می‌کردند. امروز اما عامدانه هیچ متنی وجود ندارد. تحلیل‌گران می‌گویند که با نزدیک شدن به انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۲۰۲۴ آمریکا، دولت بایدن به جای اینکه دنبال مذاکره برای یک توافق جدید باشد که در سال انتخابات بخش زیادی از تحریم‌ها را علیه ایران برطرف کند، تلاش می‌کند که با یک تفاهم غیرمکتوب پرونده هسته‌ای ایران را محدود کند. علی واعظ، مدیر پروژه ایران در اندیشکده بین‌المللی گروه بحران می‌گوید: «در حال حاضر هدف تعامل از طریق گفت‌وگو است، نه رسیدن به یک توافق. اما نزدیک‌تر شدن به انتخابات آمریکا باعث می‌شود که این تعامل دیپلماتیک چندان نتیجه‌بخش نباشد.» دولت آمریکا به دلیل توافقی که براساس آن ۵ بازداشت‌شده آمریکایی از ایران به آمریکا بازگشتند، در حال حاضر زیر فشار انتقاد‌های جمهوری‌خواهان قرار دارد. بر اساس آن توافق واشنگتن دسترسی ایران را به ۶ میلیارد دلار دارایی‌های بلوکه‌شده‌اش تسهیل می‌کرد و اجازه می‌داد که از این دارایی‌ها تحت نظارت‌های شدید برای خرید کالاهای بشردوستانه استفاده کند.
مقام‌های آمریکایی از این توافق دفاع می‌کنند و تاکید می‌کنند که واشنگتن نظارت شدیدی بر اجرای آن دارد. منتقدان اما می‌گویند که این دارایی‌های مالی قابل استفاده در حوزه‌های مختلف هستند. مقام‌های دولت بایدن تاکید می‌کنند که تلاش‌ها برای آزادی زندانیان آمریکایی، کاملا از دیپلماسی برای احیای توافق هسته‌ای یا برجام، مجزا است. اما تحلیل‌گران معتقدند که توافق برای آزادی زندانیان، اگر موفقیت‌آمیز باشد، می‌تواند چشم‌انداز تعامل را برای حل و فصل مسائل پرونده هسته‌ای ایران تقویت کند. برنامه هسته‌ای ایران از زمانی که سال ۲۰۱۸، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت آمریکا از برجام خارج شد، به صورت بی‌وقفه توسعه پیدا کرده‌است. علی واعظ می‌گوید: «به نفع هر دو طرف است که با استفاده از زمان اضافه‌ای که به دست می‌آورند در مورد توافق جایگزین برای برجام گفت‌وگو کنند و در صورت انتخاب مجدد بایدن به ریاست‌جمهوری برای رسیدن به این توافق تلاش کنند.»
خبرها در مورد برنامه تبادل زندانیان، بعد از آن منتشر شد که در ماه مه سال جاری مقام‌های ایرانی و آمریکایی مذاکرات غیرمستقیمی را در عمان انجام دادند. در طول ماه‌های پس از آن مذاکرات، به نظر می‌رسد دو طرف گام‌هایی را برای کاهش تنش برداشته‌اند. مارک فیتزپاتریک، مقام پیشین حوزه عدم اشاعه در وزارت خارجه آمریکا و پژوهشگر مؤسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک می‌گوید: «هرچند جزئیات این مذاکرات، رسماً محرمانه مانده‌است اما روشن است که ایران و ایالات متحده آمریکا برای رسیدن به یک تفاهم مذاکرات دیپلماتیک فشرده‌ای داشته‌اند. اگر همه اینها به نتیجه برسد، ثابت می‌شود که توانمندی دیپلماتیک، نتیجه‌بخش است.»
یک روز بعد از اینکه ایران ۴ آمریکایی بازداشت‌شده را از زندان به حصر خانگی منتقل کرد، روزنامه وال‌استریت‌ژورنال خبر داد که ایران شتاب انباشت اورانیوم غنی‌شده‌اش را در سطح ۶۰ درصد کاهش داده‌است. دیگر نشانه‌های کاهش تنش این بود که به نظر می‌رسد حملات به نیروهای آمریکایی توسط گروه‌های تحت حمایت ایران در عراق و سوریه کاهش پیدا کرده‌ و گزارش شده‌است که آمریکا در حال پیگیری توقف فروش پهپادهای ایرانی به روسیه است. در همین اثنا پنتاگون برنامه خود را برای مستقر کردن تفنگداران دریایی روی نفتکش‌هایی که از تنگه هرمز عبور می‌کنند، اجرایی نکرده‌است و اعلام تحریم‌های جدید که تا پیش از این به صورت مستمر از طرف وزارت خزانه‌داری آمریکا انجام می‌شد، از اوایل ژوئن متوقف شده‌است.
دولت آمریکا بارها گفته‌است که هیچ توافق هسته‌ای روی میز نیست. به اعتقاد تحلیل‌گران انتخاب این کلمات به این دلیل است که دولت بایدن نمی‌خواهد مجبور شود برای گرفتن رای به کنگره مراجعه کند. به نظر می‌رسد در کنگره تمایلی وجود نداشته‌باشد با کشوری که به روسیه سلاح‌های کشنده تحویل می‌دهد و با اعتراض‌ها برخورد می‌کند، توافقی منعقد شود. ایران ماه آینده وارد سالگرد مرگ مهسا امینی می‌شود که می‌تواند باعث وقوع موج تازه‌ای از اعتراض‌ها شود که درست در آستانه اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل و احتمال رودررو قرار گرفتن مقام‌های ایرانی و آمریکایی در نیویورک است.