نگاه خارجی

آنچه در این ستون می‌خوانید، دیدگاه‌های رسانه‌‌های خارجی است که صرفا جهت اطلاع‌رسانی منتشر می‌شود و این دیدگاه‌ها موضع روزنامه «هم‌میهن» نیست.

تلاش بایدن برای هت‌تریک در خاورمیانه

سیمون تیسدال

تحلیلگر سیاست خارجی

به نظر می‌رسد شیوه کاهش نفوذ آمریکا در خاورمیانه یادآور عقب‌نشینی خفت‌بار امپراتوری بریتانیا از این منطقه است. گویی کشورهای منطقه که یک‌بار یک امپراتوری بزرگ را از منطقه بیرون کردند حالا در حال بیرون کردن یک امپراتوری دیگر هستند. رژیم‌ها و رهبران اقتدارگرای خاورمیانه به تدریج اما در روندی مطمئن در عین اینکه به دنبال متحدان جدید هستند، استقلال و آزادی عمل خود را نیز خواستارند. این روند به نوبه خود نشان‌دهنده یک تغییر اساسی به سمت دنیای چندقطبی است. دنیایی که ابرقدرت‌های منفرد دیگر تسلطی بر امور ندارند. در عربستان سعودی و امارات متحده عربی، خاندان‌های سلطنتی به‌دنبال ایجاد هویت ملی واحد هستند و از طریق قدرت مالی، درآمد نفتی و ورزش، قدرت‌شان را به خارج از کشور تزریق می‌کنند. این کشورها با توجه به اهمیت استراتژیک خود، وضعیت تحت‌الحمایه غربی اعطاشده توسط ایالات‌متحده و قبل از آن توسط بریتانیا را رد می‌کنند. در اسرائیل، ناسیونالیست‌های یهودی تندرو و افراط‌گرایان مذهبی با مخالفت با خواسته‌های واشنگتن، سعی می‌کنند تعریفی از شخصیت آینده دولت به دست بدهند که این خود یادآور روزهای پایانی و خشونت‌آمیز حکومت بریتانیا در منطقه است. در ترکیه، رجب‌طیب اردوغان، وارث یک امپراتوری شکست‌خورده دیگر است که غرب را در مقابل شرق و بالعکس قرار می‌دهد و متناوباً با آمریکا، ناتو، اتحادیه اروپا، روسیه و چین بازی می‌کند. جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده از زمان روی کار آمدنش در سال 2021، با توجه به بحران‌های اخیر و آسیب‌دیدن آمریکا و مشغول شدنش به چین و اوکراین، عمدتاً از ورود به بحران در کرانه باختری، لبنان، عراق، سوریه، یمن، لیبی و سودان دوری کرده است. یکی از وعده‌های بزرگ او در خاورمیانه، نجات توافق هسته‌ای بوده که هنوز محقق نشده است. در سال 1956، حمله به مصر، بریتانیا را به‌عنوان قدرت منطقه‌ای مسلط تضعیف کرد. آیا قرار است این اتفاق برای آمریکا هم رخ دهد؟ جای تعجب نیست، بایدن با توجه به اعتقاد مادام‌العمرش به برتری آمریکا، به این سوال پاسخ منفی بدهد. در عوض، او کمی با تأخیر یک برنامه بلندپروازانه را برای تقویت مجدد رهبری منطقه‌ای ایالات متحده آغاز کرده است. هدف از اجرای این برنامه تا حدی مقابله با نفوذ پکن و مسکو است و تا حدی یادآوری به متحدان محلی است که آمریکا امنیت و رفاه آنها را تضمین می‌کند. بایدن با اشاره به این نکته، سه هزار نیروی اضافی را در این ماه به خلیج‌فارس فرستاد که هدفش، بازدارندگی در مقابل ایران و نمایش قدرت آمریکا در منطقه بود. محاسبات سیاسی نیز در جریان است. بایدن در مواجهه با انتخاب مجدد در سال آینده، امیدوار است بتواند یک هت‌تریک (زدن سه گل توسط یک بازیکن در یک مسابقه فوتبال) نامحتمل را به ثمر برساند: «تفاهم» ایالات متحده با ایران، توافقنامه صلح تاریخی عربستان سعودی و اسرائیل و دستیابی به موفقیت در تشکیل کشور فلسطین. مذاکرات در مورد آزادی آمریکایی‌های زندانی در ازای آزادسازی 6 میلیارد دلار از دارایی‌های ایران پیشرفت قابل توجهی در این ماه داشت. براساس گزارش‌ها، دو طرف درباره پایان فروش پهپادهای نظامی ایران به روسیه نیز گفت‌وگو می‌کنند. احتمالا هدف نهایی، یک توافق دوجانبه غیررسمی است که برنامه‌های هسته‌ای ادعایی مرتبط با تسلیحات تهران را در ازای لغو کامل تحریم‌های ایالات متحده متوقف می‌کند. دومین بخش شامل دشمن قدیمی ایران، یعنی سعودی‌ها می‌شود. ایالات‌متحده از میانجیگری چین بین تهران و ریاض و همکاری عربستان با مسکو نگران است. بایدن می‌خواهد محمد بن‌سلمان، رهبر واقعی عربستان سعودی را به سمت خود بازگرداند و عادی‌سازی روابط عربستان با اسرائیل به سبک توافق ابراهیم را تضمین کند. چرا آمریکا باید به رژیم سعودی که ارزش‌های دموکراتیک و حقوق بشری را تحقیر می‌کند کمک و از آن دفاع کند؟ پاسخ این است که عادی‌سازی روابط ریاض و تل‌آویو یک پیروزی بزرگ برای رئیس‌جمهور قبل از انتخابات خواهد بود، به‌ویژه زمانی که به سومین مرحله برنامه وی مرتبط باشد: پیشبرد طرح تشکیل کشور فلسطینی. بنیامین‌نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل که در داخل محاصره شده است، به‌شدت به توافق با عربستان نیاز دارد. سعودی‌ها نیز خواهان آن هستند، اما حداقل روی کاغذ بر پیشرفت ملموس به سوی تشکیل کشور فلسطین اصرار دارند.