نگاه خارجی

آنچه در این ستون می‌خوانید، دیدگاه‌های رسانه‌‌های خارجی است که صرفا جهت اطلاع‌رسانی منتشر می‌شود و این دیدگاه‌ها موضع روزنامه «هم‌میهن» نیست.

نزدیک شدن تاریخ بند غروب برجام

امسال آمریکا و ایران چندین دور مذاکرات غیرمستقیم داشته‌اند و برای کاهش تنش‌ها و زنده نگه داشتن امید به توافق هسته‌ای نهایی گام‌های متعددی برداشته‌اند. در ۱۸ اکتبر، رشته‌ای از ضرب‌الاجل‌های برجام تنش‌های سیاست غرب با ایران را به‌شدت برجسته خواهد کرد. گرچه واشنگتن و تهران دیگر به شروط توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ پایبند نیستند، برخی از عناصر آن ‌به صورت خودکار عملی می‌شود؛ از جمله انقضای برنامه‌ریزی‌شده برخی از تحریم‌ها و محدودیت‌ها در عرض کمتر از سه ماه‌ آینده. حالا که «مکانیسم ماشه» از گزینه‌های مذاکره ظاهراً کنار گذاشته شده، اتحادیه اروپا و بریتانیا برای اطمینان از اینکه ایران از کاهش ناموجه تحریم‌ها سود نمی‌برد، گام‌های دیگری برخواهند داشت.
برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) و پیرو آن، قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل، تاریخ‌هایی را برای انقضای اکثر محدودیت‌های تعیین‌شده علیه ایران مقرر کرده است. دولت‌های اروپایی برای جلوگیری از انقضای این محدودیت‌ها می‌توانند روندی موسوم به «مکانیسم ماشه» را آغاز کنند که قطعنامه‌های قبلاً منقضی‌شده سازمان ملل علیه ایران را دوباره فعال کند، برجام را محو سازد و تمام تحریم‌های معاف‌شده ناشی از توافق برجام را دوباره اعمال کند. با این حال، اگر ایران دست به تنش‌های بزرگ تازه نزند، بسیار بعید است طرف‌های اروپایی برجام ‌ــ‌بریتانیا، فرانسه، و آلمان‌ــ‌ به این سیاست رو بیاورند. در واقع، اروپا در حال حاضر حفظ تهدید ماشه را مفیدتر از چکاندن ماشه (بازگشت واقعی تحریم‌ها) می‌داند. سه مؤلفه قطعنامه ۲۲۳۱ در ۱۸ اکتبر منقضی خواهد شد:
1-شرطی که بر مبنای آن از ایران «خواسته می‌شود تا از هرگونه فعالیت مرتبط با موشک‌های بالستیک که برای حمل و پرتاب سلاح‌های هسته‌ای طراحی شده باشد، خودداری کند.»
2-الزام به اینکه کشورها برای انتقال برخی موشک‌ها، پهپادها و تکنولوژی مرتبط با آن‌ها به/از ایران، از شورای امنیت مجوز بگیرند.
3-الزام به اینکه تمام کشورهای عضو سازمان ملل دارایی‌های 23 فرد و 61 نهاد دخیل در برنامه‌های هسته‌ای و موشک بالستیک ایران را مسدود کنند.
در نبود مکانیسم ماشه، تنها راه تمدید این محدودیت‌ها تصویب یک قطعنامه جدید در شورای امنیت است که با توجه به مخالفت روسیه و چین غیرممکن خواهد بود. بنابراین، این سه مؤلفه قریب به یقین در اکتبر منقضی خواهد شد و مقداری از فشار دیپلماتیک بر تهران را کاهش می‌دهد و به رئیس‌جمهور ابراهیم رئیسی یک پیروزی سیاسی اعطا خواهد کرد. با این‌ حال، تاثیر عملی آن ممکن است اندک باشد، چون ایران در هر صورت با انجام آزمایش‌های موشکی و تامین سلاح‌های ممنوعه برای شرکا و نیروهای نیابتی خارجی خود، این محدودیت‌ها را به‌‌طور مستمر نادیده گرفته است. از میان همه اقداماتی که قرار است در اکتبر منقضی شود، رفع محدودیت‌های اروپایی احتمالاً بیشترین منفعت عملی را برای تهران خواهد داشت. نهادهایی که تحریم‌های‌شان برداشته خواهد شد، تولیدکنندگان کلیدی موشک، پهپاد و هواپیما هستند (مثلاً، سازمان صنایع هوافضا، شرکت صنایع هواپیماسازی ایران، گروه صنعتی شهید باکری، گروه صنعتی شهید همت). این می‌تواند فرصت‌های تازه‌ای برای خرید سلاح، تکنولوژی و قطعات یدکی برای ایران فراهم کند. اما برخلاف تحریم‌های سازمان ملل، انقضای تحریم‌های اروپا به‌‌طور خودکار صورت نمی‌گیرد. بنابراین، بروکسل و لندن گزینه‌های عملی برای خنثی‌سازی برخی از این سناریوها را در اختیار دارند. اگر واشنگتن هنوز یکی از طرف‌های برجام بود، ملزم به این می‌شد تا برخی مؤلفه‌های قوانین تحریمی خود را در ماه اکتبر خاتمه دهد و ده‌ها فرد و نهاد را از فهرست تحریم‌های خود خارج کند. اما از قرار با خروج آمریکا از برجام این الزامات منتفی است. تا روز انتقال، ایرانی‌ها ملزم هستند که «پروتکل الحاقی» را به‌‌طور رسمی تصویب کنند که نظام بازرسی پیشرفته آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است و تحت برجام موقتاً اعمال می‌شد‌. با این حال، ایرانی‌ها دیگر این پروتکل را حتی به‌‌طور موقت اجرا نمی‌کنند، بنابراین، به‌موقع هم آن را تصویب نخواهند کرد.