نگاه خارجی

آنچه در این ستون می‌خوانید، دیدگاه‌های رسانه‌‌های خارجی است که صرفا جهت اطلاع‌رسانی منتشر می‌شود و این دیدگاه‌ها موضع روزنامه «هم‌میهن» نیست.

مشکل نگاه ایران به کشورهای خلیج‌فارس

سالم الکتابی

تحلیلگر سیاسی اهل امارات متحده عربی

کویت و عربستان در بیانیه‌ای که اخیراً منتشر کرده‌اند تصریح کردند که منابع طبیعی مشترکی از جمله در میدان گازی الدوره در اختیار دارند و به‌صورت انحصاری حق بهره‌برداری از این منابع در اختیار آنهاست. آنها همچنین از ایران خواستند تا در مورد حدود شرقی این منطقه براساس حقوق بین‌الملل و حسن همجواری مذاکره کند. هر چند جزئیات زیادی در بیانیه مشترک کویت و عربستان وجود دارد، اما چیزی که توجه من را جلب کرد، واکنش فوری ایران بود. استفاده مستمر ایران از تکبر و خودبرتربینی در مباحث سیاسی با همسایگانش در خلیج[فارس] در پرونده‌های اختلافی نگران‌کننده است. هرچند رویکرد منطقی این است که حقوق مشروع کشورها و مردم براساس مبانی نوین روابط بین‌الملل از جمله حقوق بین‌الملل و اصول حسن همجواری پیگیری شود، واکنش ایران که توسط وزیر نفت این کشور، جواد اوجی بیان شد، لحن متفاوتی داشت. او بر حقوق و منافع ایران در میدان گازی آرش تاکید کرد که از نظر ایران با کویت و عربستان‌سعودی مشترک است. او بدون اینکه هیچ تمایلی به حل مسئله از طریق سازوکار قانونی نشان دهد یا توجهی به اصولی مانند همکاری و حسن همجواری که مدام در بیانیه‌های رسمی مورد تاکید قرار می‌گیرد، نشان بدهد، تاکید کرد که ایران تجاوز به حقوقش را تحمل نخواهد کرد. چیزی که باید در ایران تغییر کند لحن تحکم‌آمیز و رفتار کدخدامنشانه‌ای‌ است که هنگام مواجهه با کشورهای همسایه در پیش می‌گیرد. این رویکرد مختص به کشورهای عضو شورای همکاری خلیج[فارس] نیست، در نتیجه کسی نمی‌تواند بگوید که چنین رفتاری فقط ناشی از تعارض در پویایی‌های قدرت یا عوامل دیگر است. این رویکرد کل روابط بین‌المللی ایران را تحت تاثیر قرار داده‌است.
علاوه بر این، لحن صحبت‌های مقام‌های ایران در مواجهه با کشورهای همسایه خلیج[فارس] در موارد مختلف با تهدید و ارعاب همراه است. این رویکرد نسبتی با موضع اعلانی تهران در خصوص بهبود روابط با این کشورها ندارد. ما شاهد بهبود روابط بین عربستان سعودی و ایران و همچنین کویت هستیم. ایران همواره به چشم‌انداز مثبت برنامه‌هایش برای بهبود روابط با کشورهای عضو شورای همکاری خلیج[فارس] اشاره می‌کند. با این حال وقتی نوبت به یک پرونده خاص یا یک موضوع اختلافی می‌رسد که از طریق حقوق بین‌الملل یا گفت‌وگوهای مستقیم قابل حل است، تمام این نشانه‌های مثبت از بین می‌رود. این مسئله در پرونده میدان گازی الدوره مشهود است. به‌خصوص به این دلیل که مسائل مربوط به میدان‌های گازی مشترک در سازوکارهای حقوقی بین‌المللی پیش‌بینی شده‌است و مانند دیگر پرونده‌ها می‌توان با استفاده از تجربه‌های انباشته بین‌المللی و متخصصان به یک راه‌حل یا توافق رسید که همه طرف‌ها را راضی کند.
به‌عنوان یک ناظر بیرونی اعتقاد دارم اگر طرف ایرانی به اظهارات خود واقعاً اعتقاد داشته‌باشد، این وضعیت چندان سخت و لاینحل باشد؛ به‌ویژه با توجه به اظهارات جواد اوجی، وزیر نفت که گفته‌بود: «من همیشه از حل و فصل مسائل حدود ارضی و بحری با همسایگان از طریق مسالمت‌آمیز، حمایت کرده‌ام.» اگر واقعاً موضع ایران این است، پس چرا از عبارت «عدم تحمل» استفاده می‌کند؟ به‌ویژه وقتی هدف دو طرف دیگر این پرونده، یعنی کویت و عربستان سعودی، تعرض به حقوق طرف مقابل نیست، بلکه فقط چشم‌انداز خود از حقوق خودشان را بیان کرده‌اند و در عین حال خواسته‌اند که در چارچوب حسن همجواری به یک راهکار قانونی برسند.
در واقع ایران هم حق دارد که حقوق مورد نظر و اعتقاد‌هایش را در موضوع‌های مختلف بیان کند. اما ایجاد امنیت و ثبات منطقه‌ای و تثبیت اصول حسن همجواری و حسن‌نیت تنها در صورتی ممکن می‌شود که تلاش برای تحمیل توافق متوقف شود و به‌صورت مستمر بر تفاهم و توافق بر پایه سازوکارهای پذیرفته‌شده بین‌المللی برای حل و فصل مسائل موجود مورد توجه قرار گیرد.