نگاه خارجی

آنچه در این ستون می‌خوانید، دیدگاه‌های رسانه‌‌های خارجی است که صرفا جهت اطلاع‌رسانی منتشر می‌شود و این دیدگاه‌ها موضع روزنامه «هم‌میهن» نیست.

تغییر بنیادی استراتژی ایران

کنت پولاک

تحلیلگر ارشد سیاست‌خارجی آمریکا

از زمان انقلاب 1979، ایران به‌صورت یکپارچه تلاش کرده است تا بر خاورمیانه تسلط یابد و ایالات متحده و اسرائیل را بیرون براند. اگرچه این اهداف تغییر نکرده‌اند، اما به نظر می‌رسد ایرانی‌ها استراتژی کلان خود را به شکلی اساسی تغییر داده‌اند. البته هرگز نمی‌توان در این خصوص مطمئن بود زیرا نحوه تصمیم‌گیری ایران همیشه مبهم بوده است، اما به نظر می‌رسد ایران به ناگاه متوجه شده است که استفاده از «هویج» می‌تواند ابزار مفیدی برای سیاست خارجی نیز باشد. تقریباً به هر کجا که نگاه کنید، تهران اکنون انگیزه‌های مثبتی برای همکاری ارائه می‌دهد و عمدتاً تاکتیک‌های مبتنی بر قدرت نظامی‌اش را مهار می‌کند. سوالی که اکنون ایالات متحده با آن مواجه است این است که آمریکا چگونه سیاست خود را در ازای سیاست فعلی ایران تنظیم کند. نمونه‌های زیادی از تغییر سیاست ایران وجود دارد. با میانجیگری چین، ایران به توافقی با عربستان سعودی دست یافت که در ظاهر، به ریاض بسیار بیشتر از آنچه تهران دریافت می‌کند، امتیاز می‌دهد. در نتیجه، دو کشور پس از یک دهه تجربه قطع روابط، روابط دیپلماتیک خود را از سر گرفتند. دو کشور حتی در مورد همکاری برای جلوگیری از فرورفتن بیشتر سودان در بحران اجتماعی صحبت می‌کنند. امارات در ارتباطش با ایران، حتی تا آنجا پیش رفته که از ائتلاف دریایی به رهبری ایالات متحده در خلیج‌فارس خارج شده و با پیوستن به ائتلاف رقیب با مشارکت ایران موافقت کرده است. ایرانی‌ها حتی گفت‌وگوهای بی‌سروصدایی را با بحرین آغاز کرده‌اند. بحرین کشوری است که دولتش هنوز ایران را به‌خاطر تلاش‌های مختلف برای برافروختن انقلاب توسط اکثریت شیعه این کشور، نبخشیده است. ایران همچنین قرارداد توسعه جدیدی با عمان دارد و در حال عادی‌سازی روابطش با مصر است. ایرانی‌ها نیز مذاکرات خود را با ترکیه، روسیه و حکومت اسد در سوریه درباره یافتن راه‌حلی برای مشکلات دوجانبه خود در عراق و سوریه از سر گرفته‌اند. آنها یک توافق جدید مبادله نفت در برابر گاز با عراق دارند. عراق کشوری است که چهره‌های متحد ایران حتی بیش از گذشته بر دولت تسلط دارند. جالب‌تر از همه، ایران پیشنهاد تشکیل یک مجمع منطقه‌ای بدون حضور ایالات متحده یا اسرائیل را داده است. از این پیشنهاد به‌گونه‌ای استقبال شده که یک دهه پیش تصور چنین استقبالی، غیرممکن بود. وزیر امور خارجه ایران به‌تازگی سفر به چهار کشور حاشیه خلیج فارس را به پایان رسانده است. در این سفر به‌گونه‌ای از وزیر خارجه ایران استقبال شده که سابقه نداشته است. البته معنای این حرف‌ها این نیست که همه مشکلات میان ایران و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس حل و فصل شده است. تهران هنوز همان تهران است و نمی‌تواند به‌طور کامل از جدال با کویت بر سر میدان گازی مشترک یا اختلاف با امارات بر سر جزایر سه‌گانه خلیج‌فارس و یا اختلاف‌نظر با سعودی‌ها بر سر تداوم عرضه تسلیحات به حوثی‌ها در یمن جلوگیری کند. با این حال، این همه صلح، عشق و دوستی که ایران با همسایگانش دارد، به ایالات متحده و اسرائیل کشیده نشده است. همه متحدان منطقه‌ای ایالات متحده از اینکه دیگر از آنها در مقابل ایران محافظت نخواهد کرد، وحشت دارند. در نتیجه، طی چندین سال گذشته، متحدان خاورمیانه‌ای ایالات متحده نیاز به کاهش وابستگی خود به ایالات‌متحده و یافتن دوستان جدید و حامیان بالقوه را احساس کرده‌اند. این منشأ موجی از معاشقه‌های خاورمیانه‌ای اخیر با چین، روسیه، هند و برخی از کشورهای اروپایی را ایجاد کرده است. اکنون به نظر می‌رسد که ایران مهربان‌تر و مهربان‌تر می‌شود و آغوشش را به روی کشورهای عربی هراسان باز کرده است. به همین دلیل است که خوش‌رفتاری اخیر و جدید ایران، حداقل تاکنون و تا حدی محدود، مؤثر بوده است. در همین حال، به نظر می‌رسد تداوم خصومت تهران نسبت به ایالات متحده و اسرائیل مکمل استراتژی عربی این کشور است. ایران احتمالاً معتقد است که ادامه تهدید منافع واشنگتن در منطقه به سرعت خروج ایالات متحده از منطقه کمک خواهد کرد.